Автор работы: Пользователь скрыл имя, 11 Марта 2012 в 17:32, курсовая работа
Курстық жұмыстың мақсаты. Курстық жұмысты оқырмандарға дұрыс жеткізу үшін бірнеше мақсаттар көзделеді. Олар:
- әлеуметтік, психологиялық көмекті қажет ететін азаматтарды анықтау;
- әлеуметтік жұмыста жүргізілетін психологиялық көмектерді әдістемелер арқылы заң бойынша дұрыс бөлу;
- психологиялық көмектердің түрлерін анықтап талдау;
- психологиялық көмектер қандай жағдайда қажет екенін анықтап білу;
Кіріспе....................................................................................................................3-4
II.Негізгі бөлім
1.Әлеуметтік жұмыстағы психологияның орны.................................................5-11
1.1. Әлеуметтану, психология ғылымдарының түсінігі, байланысы..................5-6
1.2. Психо-әлеуметтік іс-әрекет, әлеуметтік жұмыс жүйесінде алатын орны мен рөлі.............................................................................................................................7-8
1.3. Әлеуметтік жұмыстың психологиялық негіздері….....................................9-11
2. Асырап алушы ата-аналар мен балаларға әлеуметтік-психологиялық зерттеу жүргізудің негіздері.............................................................................................12-35
2.1.Институализация жағдайларында баланың дамуының психологиялық ерекшеліктері........................................................................................................12-17
2.2. Балаларды әлеуметтік-психологиялық зерттеу негіздері..........................18-22
2.3. Баланың асырап алушы отбасына кіруге әлеуметтік-психологиялық дайындығы............................................................................................................23-27
2.4.Асырап алушы отбасына әлеуметтік-психологиялық жол көрсету..........28-35
III.Практикалық бөлім.....................................................................................36-37
IV.Қорытынды бөлім..............................................................................................38
VI.Қолданылған әдебиет тізімі..............................................................................39
Қосымша..............................................................................................................40-43
Осы айырмашылықтарға қарамастан балалардың қатынастарында белгілі бір заңдылықты байқауға болады. Баланың көңіл күйі мен қатынасы бірқалыпты болмайды, уақыт өте келе жаңа жерге үйреніп ауысады. Психологтардың белгілеуіне қарағанда баланың жаңа жерге бейімделуінің бірнеше сатысы бар.
2.4.Асырап алушы отбасына әлеуметтік-психологиялық жол көрсету
1. Отбасына жол көрсету міндеттері
Баланы асырап алушы отбасына арналастырған әлеуметтік көмек көрсететін мекеме баланы асырап алушы отбасына орналастыруға қабылданған шешімге, осы отбасында баланың өсіп-өнуіне және отбасынан кетуіне, бала мен отбасына әлеуметтік көмек көрсетуге жауапты.
Отбасына жол көрсетуші мамандардығң алдындында тұрған міндеттері:
- көмек көрсету және үйлестіру (мамандармен кездесудә ұйымдастыру)
- баламен және отбасымен күнделікті байланыста болуы
- баланың отбасына келгеннен кейін қарым-қатынастардың дамуын қадағалау
- жеке кеңес беру және т.б.
2. Отбасына жол көрсететін кім?
Келісімге қол қойылғаннан кейін бала мен отбасының бірлікте жүйе ретінде жұмыс жасауы басталады. өзінің асыранды баласымен жұмыс жасайтын отбасын қолдау ортаығынымен және/немесе мамандармен бірге қызмет жасайды. Осы мамандардың барлығы отбасына мамандандырылған жол көрсетудіә қамтамасыз етеді.
3. Отбасына жол көрсететін әлеуметтік қызметкерінің міндеттері
Асырап алушы отбасына тапсырылған әр баланың немесе жеткіншектің қасында әлеуметтік қызметкер болады, ол баланың дұрыс дамуын және қалыптасуын, баланы/жеткіншекті заңды түрде қорғалу жоспарының орындалуын қадағалайды.
- баланың өзі, баланың отбасы және асырап алушы ата-ана әлеуметтік қызметкерді, оның мамандық міндеттерін және онымен қалай байланысуға болатындығын біледі.
- Егер бала маманның көмегі керек ететін болса, әлеуметтік қызметкер ол көмекті ұйымдастыру, үйлестіру жұмыстарын өзіне алуға міндетті.
- Баланың әлеуметтік қызметкері тәрбиелеу жоспарының орындалу жолын қадағалайды және осы жұмысқа қатысушы мамандардың және асырап алған ата-аналармен кеңесе отырып нәтижелерді жазып жүреді.
- Әлеуметтік қызметкер балаға жүйелі түрде қатынап жүреді, бірге бір кездесулерді де қосқанда, заңмен қойылған және баланы тәрбиелеуге беру келісім шартта көрсетілген уақытта.
- Тәрбиелеу жоспарына сай әлеуметтік қызметкер оның өзінің отбасымен және басқа да жақын адамдармен кездесулерін ұйымдастырады.
- Әлеуметтік қызметкер психологиялық көмек көрсету үшін асырап алушы ата-анамен/тәрбиелеушімен байланыста болады. Әлеуметтік қызметкердің басты мақсаты – асыраушы ата-ананың/тәрбиелеушінің позитивтік көңіл күйін сақтау, отбасы мүшілерінің проблемаларын дер кезінде байқау. Керек болған жағдайда әлеуметтік қызметкер асырап алушы ата-ананы/тәрбиелеушіні психологтан кеңес алуына жібереді.
4. Отбасына жол көрсететін психологтың міндеттері
Психолог баламен және асырап алушы ата-анамен психологиялық жұмыстарын жүргізеді.
Дағдарыс жағдайлар болған уақытта отбасына және балаға шұғыл жәрдем көрсетеді, ондай жағдайлардың болдырмау жолдарын жасайда.
Асыранды және туған балалар арасындағы дағдарыстарды психолог шешеді. Баланың дамуының ерекшеліктерін ескере отырып, асырап алушы ата-аналарға арналған тренингтік топтарын жүргізеді.
Баланың ата-анасымен қатынас туған ата-анасымен және асырап алушы ата-анасымен байланыстардың болуын болжайды . Психолог балаға өзінің өткен шақтарында болған жағымды сәттерін табуға және жағымсыз сәттерін түсініп қайта қарауына көмектеседі. Баланы отбасына орналастырғаннан кейін асырап алған ата-анамен лбаланың қарым-қатынастары күнделікті болады. Бір жағынан – бұл білімділік жұмыс, семинарлар, асырап алушы ата-аналардың топ кездесулері, олардың мақсаты, ақпараттар беру, өзара көмек пен тәжірибемен алмасу болып табылады. Екінші жағынан – бұш терапевтік практика, жеке немесе отбасылық. Баламен болып жатқан және бейімделу кезінде пайда болатын қиындықтарды талқылау, баланың қиыншылықтарын асырап алушы ата-аналардың өздерінің қиындықтарынан айыруға көмектесу және оларды психологиялық қызметтердің көмегімен шешу. Өте қиын жағдайларда дағдыларды шеші үшін бала мен ересек адамдарға бірегей психотераптикалық сессиялар жүргізіледі.
Асырап алған отбасындағы баланың бейімделу көрсеткіштері
Тәрбиеленушілердің даму қарқынынң мониторингі келесі көрсеткіштермен жүргізіледі:
Дене денсаулығы (дене дамуының сатысы, моторлық қызметі, созылмалы ауруларының бар болуы немесе жоқтығы, рецидивтерің жиілілігі, сатысы, ремиссиялардың ұзақтығы, жүйкелік ауруларының бар болуы немесе жоқтығы, жылдың ішінде суықтану ауруларының жиілілігі, сонымен бірге осы факторлардың бірлігі).
Психикалық денсаулығы (психикалық дамуының деігейі, психикалық дамудың шектелуінің сатысы).
Невротикалық көріністер (энурез, кекештік, жүйке тартыстары, астма, қол треморы, түн қорқыныштары, қызметінің дезорганизациясы).
Өзін өзі қабылдауы (баланың өзі туралы, өзінің өткен шақтарын білуі, өзін өзіне есеп бере білуі, өзін өзі қабылдай алуы).
Әлеуметтік бейімделу (басқыншылық, тұйықтық, сөз қатынасының бұзылуы, өзіне қызмет жасау дағдыларының жоқтығы, ұрлық, ойын дағдыларының жоқытығы).
Мектеп дезаптация (мектептік мотивация, білім мен дағдылар деңгейі).
Сөйлеу дамуы.
Семья Г.В. дезаптация көріністерімен теңестіре отырып, бейімделудің көрсеткіштерін бір кестеге біріктірді:
Бейімделу түрлері | Бейімделу көрсеткіштері | Дезаптация көріністері |
Дене дамуы | Жақсы денсаулық, ет алу Бала ауырмайды Жақсы ұйқы, түндік қорқыныштары жоғалды, ұйқы қалпына келді Тәбеті жақсарды, тәбеті тұрақталды | Салмағының жетіспеуі Үнемі ауруы, жараққаттануы Жаман ұйқы, түсінде қызбалық күйі Қомағайлықпен тамақтануы, тоқтамай жей беруі Тәбетінің болмауы, тамаққа сенімсіздікпен қарауы |
Психомоторлық дамуы | Стереотиптік іс-әрекеттердің жойылуы Сергек күйде болуы Қунақылық, белсенділік Сәби ересек адамдарды, заттарды көзбен қадағалайды, заттарды қолмен ұстайды Балалар белгіленген уақыттарында жүре бастайды Өзіне қызмет етуінің дамуы (өздері тамақ джейді және киінеді) Ептілік, спорттық жетістіктері Жақсы моторика (сурет салу, майда заттармен ойнау) | Моторлық стереотиптік аутостимулыторлық іс-әрекеттер (теңселу, саусағын соруы, терісін тырналау және т.б.) Физикалық дәне биологиялықтан қажеттіліктен басқа қажеттілікті керек етпеу Сібилердің көбісі көп уақытқа дейін жүрмейді еңбектейді Бала төсектен тұрмай жата береді Уақыт сезімінің жоқтығы |
Мінез-құлқы, сезімдік дамуы | Ұнамайтынын жылаумен көрсетеді Жақсы көңіл күй Көп күлімсірейді, күледі Шыдамдылық, тынықтық, салмақтық Сенімді күйі Бостандық сезімі Ашықтық Тәуелсіздік Батылдық, табандылық Әуестік | Жалғыз өзі ұйықталмайды, қараңғылықтан қорқады Барлығынан қорқады Керектігін ала алмаған кезде басқыншылық көрсетеді (ашуланады, айқайлайды) Ата-анасына деген басқыншылығы (айқайлау, жылау) Қырсықтық |
Айналасындағылармен өзара қарым-қатынасы | Отбасының басқа балаларымен сүйіспеншілік мен достықты көрсетеді Басқа балалармен жақсы қарым-қатынаста, ересек балдарға талпынады Балалар арасында алда, өзінің құрдастарымен ойнағанды жақсы көреді, оларға електейді Жануарлармен белсенді ойнайды Ата-анасын көңіл бөліп тыңдайды, күлімсіреп жауап қайтарады. Ата-анасына, анасына еліктейді (анасының артынан еріп жүреді, оның істеген нәрселерін қайталайды) Танымайтын адамдардың назарын өзіне аударуға тырысады Басқа да туысқандарға жақын, олар келгенде қуанады | Басқа балалардан қорқады Өзінен кіші балалармен ғана ойнайды Дене басқыгшылығы Жылайды, айқайлайды Басқа балаларға өзінің басқыншылығын көрсетеді Жалғыз өзі ойнағанды ұнатады Ата-анасына деген басқыншылығы (айқайлау, жылау)
|
Әлеуметтік дамуы, белгілерге қатынасы | Тіл алуды көрсетеді Сәбилер үйіне жыламай барады Күнделікті өмірдің барлық ережелері мен элементтерін біледі Тыйым салулармен санасады Тазалық нормаларын орындайды Күн тәртібін қиыншылықсыз орындайды: ережелер мен нормалар сенімділік береді | Тіл алмайды Ата-анасының талаптарына разы еместігін көрсетеді Ересек адамдармен қарым-қатынас ережелерін үнемі қайталап тұру керек Күн тәртібінің ережелері мен нормаларын қиыншылықпен орындауы |
Сөйлеу мен қарым-қатынас дамуы | Қарым-қатынас іздейді Қарым-қатынас оңайлығы Вербалды және вербалсыз деңгейде қарым-қатынасы Сөйлеуді жақсы түсінеді Бірнеше сөздерді айтады Жақсы сөйлейді Өзінің қажеттіліктері мен сезімдерін оңай түсіндіреді Оқиғаларды терең түсінеді және ол туралы өзінің ойын айта алады | Қарым-қатынас және байланыс жасау қиыншылықтары Тұйықтық Жалғыз өзі болғанды жақсы көреді Айналасындағылардың сөйлегендерін жақсы түсінбейді Тылбайлығының аздығы Сөйлеген сөздерінің дұрыстығына күмәнсіз, сондықтан бөтен адамдармен сөйлескісі келмейді |
Ойыншықтары, сүйікті жұмыстары, оқытылуы | Өмірінің белсенділігі қызықтылығы Ойыншықтарға қызығады Ойыншықтармен өзі ойнайды Балалар тобындағы балалар ойнына қатысады Спортқа белсенді қатысады, шыдамсыздық танытып күтеді Далада, таза ауада ойнағанды жақсы көреді Жұмбақтарды шешуді, үстел ойындарын, киноға барғанды жақсы көреді Суретті жақсы салады, жақсы тігеді және т.б. Жаңалықтарды, зерттеуді жақсы көреді Тез үйренеді Сандар мен әріптерді есінде жақсы сақтайды Оқығанды жақсы көреді Ересек адамдардың істегендерін қайталайды | Гипербелсенділік Ойыншықтармен ойнай алмайды Өздігінен ойнай алмайды, әрдайым ересек адам қасында болуы крек Мақсатсыз жүгіреді Бір жерлердге шығады Ықпалсыз оқыида, қысым жасағанның арқасында |
Байланыс сезімінің және психологиялық қорғаныстың қалыптасуы | Визуалды қарым-қатынас Өзіне жанасуға рұқсат етеді, еркелеткенді жақсы көреді Дене жанасуды жақсы қабылдайды Сүйіспеншілік пен еркелікті қажет етеді, дене қарым-қатынасын дайындығы Жұбатуды ала алатындғын сезеді Ата-анасына байланыс сезімін көрсетеді Ата-анасының көңіл бөлулеріне жауап қайтарады Ата-анасынсыз қайғырады, олар келгенде қуанады Қарым-қатынаста таңдауды көрсетеді Анасына деген байланысы ерекше Ұйқтау алдында әңгімелескенді жақсы көреді Жақсы көретін адамдардың барлығын сүйеді Үйде жалғыз қала біледу және байланысы қалыптасқан отбасы мүшелерін тыныштықпен жібере алады, | Көзқарас қарым-қатынасының жоқтығы Жанасудан қорқу және қабылдамауы Ата-аансын ара қашықтықа ұстайды, қандай да болмасын дене жанасуын қабылдамайды, жанасу жоқтығы Байланыс сезімінің бұзылуы: ата-анасына ма әлде бөтен адамдарға ма бәрібір Ата-анасына, ересек адамдарға байланысы үстірт Анасына назарының жоқтығы Өз үйім деен ұғымның жоқтығы, кез-келген үйге кіре береді Әкесінің үйде жоқтығын қиын қабылдайды Балалар үйіне қайта апарылатындығынан қорқады, мазасызданады Ерте асырап алынбағанына басқыншылық көрсетеді |
III. Практикалық бөлім
Әлеуметтік психологиялық қызмет көрсету
Психикалық кеңес беру, клиенттерге өтемақылық жан-жалдарды, бала мен ата-ана сұрақтары ерлі-зайыпты және өзге де маңызды қатынастардан тұлға аралық қарым-қатынасты реттеу бойынша кәсіби көмек көрсету қажет.
Әлеуметтік психикалық кеңес беру клиенттен түскен ақпарат негізінде және онымен болған әлеуметтік психикалық проблемаларды талқылағанда ішкі қорын ашып осы проблеманы шешуге көмек көрсетуі тиіс.
Тұлғаны психо болжамдау мен зерттеу қоршаған ортамен қарым-қатынасына келеңсіз әсер ететін клиент тұлғаның психикалық жағдайдың талдауымен жеке басты ерекшелігінің қорытындысы бойынша жүргізуі қажет. Түзету шараларын өткізу бойынша өңделген ұсыныстарымен болжау құрау үшін қажетті ақпарат беруі тиіс.
Психо түзету белсенді психикалық әсер клиенттің дамуы, эмоциялық жағдайымен тіртібінің ауытқуының төмендеуін немесе жеңіл шығуды қамтамассыз етуі қажет. Бұл осы көрсеткіштерді әлеуметтік ортаның талаптарымен жас ерекшелігінің нормаларына сәйкес келуіне мүмкіндік береді.
Психотерапевтік көмек өмір қиындығының негізгі жатқан проблемалар ең алдымен бала денсаулығы мен психикасының келеңсіз әсер ететін ата-ананың бара-барсыз мінез-құлқы өзгеріп тұратын әлеуметтік-экономикалық өмір сүру жағдайына әлеуметтік бейімделуі сияқты отбасындағы психо жарақат немесе стресс жағдайында жеке басының проблемаларын әсерлі шешуге себеп болуы керек. Әлеуметтік психикалық патронаж клиенттерді жүйелі түрде байқау негізінде жүргізілуі керек және психикалық жансыздық тұлғаның және тұлға аралық жан-жалдармен клиенттердің қиын өмірлік жағдайын қоздыратын жағдайларды мерзімінде айқындауды қамтамассыз етуі керек. Дәл осы сәтте қажетті әлеуметтік психикалық көмек көрсетілуі қажет.
Психикалық білімімен оларды өз проблемаларын шешуге қолдануға әрбір ерекшелігі кезінде тұлға психиканың толыққанды дамуына жағдай жасауға клиент тұлғаның құрылуы мен дамуында мүмкін болар бұзушының мезгілінде алдын-алуға психо оңалту және психикалық жұмыс. Клиент мұқтажының бұзылуна себепті болуы керек.
Психикалық принциптер белсенді психикалық әсер ретінде психо жарақаттану жағдайлар зардабын жеке психикалық шиеленістің шешуге өзгерілетін өмір сүру жағдайына бейімделуне тұлғалық алғы шарттың құрылымына әлеуметтік құнды нормаларды бөлуде әсерлігі бағалануы қажет.
Психикалық мәдени деңгейін – ең алдымен тұлға аралық қарым-қатынаспен араласу саласында, клиенттің бірін-бірі қолдау топтарда, психикалық денсаулығын қолдап нығайту, клубтарға қатысуға баулу, стресске деген тұрақтылығын күшейту, жағымсыз жағдайынан шығуға көмек көрсетуді қамтамассыз ету керек. Шұғыл (телефонмен) психикалық және медика психикалық көмек қамтамассыз етуі керек.
IV.Қорытынды бөлім
Азаматтардың психикалық жай-күйін түзетуді көздеген әлеуметтік-психологиялық қызметтер стационарлық және жартылай стационарлық үлгідегі әлеуметтік қызмет көрсету ұйымдарында көрсетіледі. Әлеуметтік- психологиялық қызметтер:
- психикалық диагностика
- жеке тұлғаны тексеру
- психикалық түзетуді қамтиды
Қортындылай келе, әлеуметтік жұмыс психология ғылымынсыз өмір сүре алмайды. Өйткені әлеуметтік қызметкер әлеуметтің аз қорғалған тобымен жұмыс атқарады. Олар: зейнеткерлер, мүгедектер, кәмелетке толмаған балалар, отбасылар, оның ішінде толық емес, тәуекел, девиантты, аз қамтылған отбасылар, жетімдер, қарт адамдар. Мұндай топтармен жұмыс істеу кезінде тек қана кәсіптілікті ғана қажет етпей, сонымен қатар психологиялық әдістемені, білімді керек етеді. Яғни әлеуметтік жұмыста психологияның маңызы зор. Өйткені әлеуметтік қызметкер социуммен (қоғаммен) жұмыс атқарады. Ал қоғам жеке индивидтерден тұрады. Адамның көптеген психикалық ерекшеліктері оның өмір сүретін ортасына, қоғамдық қатынастың тікелей әсер етуінен қалыптасып отырады. Жеке адамның психикалық тұрақты да тұрлаулы ерекшеліктері өмір ағымында жетіліп қалыптасады. Яғни адамның психикасын тану үшін психологиялық білім қажет. Сонымен түйіндей келе, психология әлеуметтік жұмыстың ажырамас бөлігі ретінде саналады.
V.Пайдаланған әдебиет тізімі
1. Балалар психологиясынан танымдық жаттығулар мен тапсырмалар. Бапаева М.К., Нығметова К.Н., Шериазданова К.Т., Алматы, 1994, 15 б.
2. Жалпы психология. Тәжібаев Т., Алматы, 1993, 4 б.
3. Жалпы психология. Сәбет Бап-баба, Алматы, 2003, 18-19 б.
4. Ерік пен мінезді қалай тәрбиелеу керек? Рувинский Л.И., Хохлов С.И.,Алматы, 1989, 7 б.
5. Личность. Деятельность. Коллектив. Петровский А.М., 1982, 43 б.
6. Оқушылардың еркін тәрбиелеу. Ведемов А.В., Алматы, 1960, 74 б.