Қазақстанда оқушыларға этномәдени білім беру эволюциясы

2 кезең: Қазақстанда  оқушыларға этномәдени білім  берудің қалыптасуы (ХХ ғасырдың 20-90 жылдары);

3 кезең: Қазақстанда  оқушыларға этномәдени білім  берудің дамуы (1991 жылдан бергі  кезең).

Бұл кезеңдер Қазақстанда  этномәдени білім берудің түп  тамыры қазақтың ұлт болып қалыптасуы, тұтасып бірыңғай халық болып даралануы, оның өзіне дейінгі әлеуметтік-тарихи тәжірибені санасына орнықтырып, тұрмыс-тіршілігіне пайдалана білуі арқасында іске асырғандығын зерделеуге, елімізде этномәдени білім берудің бүгінгі ахуалын анықтап, ертеңін болжауға мүмкіндік береді.

Бүгінгі күн талабынан туындап отырған этникалық толерантты тұлғаны қалыптастыруды біртұтас үздіксіз тарихи педагогикалық процесс ретінде қарастырдық.

5. Зерттеу жұмысында Қазақстанда этномәдени білім беру теориясы дамуының негізгі үрдістерін ашып көрсетуге тырыстық. Оның басты бағыттары: этномәдени білім берудің қалыптасуы мен дамуы жалпыадамзаттық және ұлттық қатынастың диалектикасы арқылы анықталды; әр тарихи кезеңде білім мазмұнын сол кезде басым болған этностық мәдениет құндылықтары (халықтың тәрбиелік тәжірибесі, ойшылдардың тәлімдік идеялары, ұлттық дүниетаным, т.б.) құрады; этномәдени білім беру этностың базалық құндылықтарына (ана тілі, төл мәдениеті, тарихи жады, салт-дәстүрі т.с.с.) негізделді; этномәдени білімнің тарихи-мәдени және педагогикалық негізіне қашанда халық педагогикасы мен ұлттық тәрбие алынды т.б.

6. Біз зерттеуімізде Қазақстан орта мектептеріндегі этномәдени білім беру практикасының даму ерекшеліктері мен динамикасын көрсетуге тырыстық. Мұсылмандық мектептер мен медреселер этномәдени білім беру мектептерінің бастау бұлағы деп есептейміз. Одан әрі этномәдени білім беру Ы.Алтынсарин ашқан мектептерде, орыс-қазақ, алғашқы қазақ мектептерінде, кеңестік мектептерде өзінің жалғасын тапты. Егемендікке қол жеткен дәуірде этномәдени білім берудің ғылыми-теориялық тұрғыдан қамтамасыз етілгендігіне көз жеткіздік.

Қазақстанда оқушыларға этномәдени білім берудің қалыптасуы мен дамуына тарихи-педагогикалық  тұрғыдан талдау жасай келе, оқушыларға этномәдени білім беруді жетілдіру  бойынша бірқатар ұсыныстар беруге болады:

- ортағасыр ғұламаларының  еңбектерін жалпы білім беретін  мектеп өміріне этномәдени білім  берудің қайнар көздері ретінде  енгізу;

- қазақ хандығы тұсындағы  жыраулық поэзияның ірі өкілдерінің  елдік пен ерлікті, азаматтық  пен адамгершілікті жырлаған өршіл өлең-жырлары, туған жер-ата қоныс, ел тағдыры, өмір өткелдері мен қоғам жайлы философиялық толғау-тұжырымдары өскелең ұрпақтың рухани мәдениетін арттыруда, этномәдени білім беру тәжірибесінде кеңінен пайдалану;

- Ресей империясына  қосылған тұстағы халқымыздың демократ-ағартушылардың ілімдерін оқушыларға этномәдени білім беруде басшылыққа алу;

- Алаш қайраткерлерінің, кеңестік кезеңдегі қазақ зиялыларының  ұлттық тәлім-тәрбие туралы ойларын,  білім беру мекемелерінде тірек  ретінде тәжірибеде қолдану;

- этномәдени білім  беру теориясы мен әдіснамасының  негізін салған ғалымдар еңбектерінің  негізгі қағидаларын оқу-тәрбие  жұмысында кеңінен қолдану;

- Қазақстан мұрағаттарында  ауыл-селодағы, қалалардағы этномәдени  үрдістерді бейнелейтін кинофонофото  айғақтарды жүйелеп, құжатты фильмге айналдыру керек. Ол республикамыздағы ұлтаралық келісім мен азаматтық үйлесімді одан әрі нығайтуға қызмет ететін факторлардың біріне айналары сөзсіз.

Біз өз зерттеуімізде  мәселені барлық қырынан, толыққанды қарастырдық  деген ойдан аулақпыз. Аталмыш мәселе көпжақты, күрделі болғандықтан, зерттеудің  перспективалық үрдістері мынада:

- Қазақстанда этномәдени  білім беруді әрі қарай жалғастыру  үшін этносаралық қарым-қатынасқа  байланысты зерттеулер жүргізу  керек;

- «Қазақстанның ел бірлігі» доктринасының басты қағидаттарын жүзеге асыруға байланысты ғылыми және қолданбалы бағдарламалар әзірлеу қажет;

Қазақстанда этномәдени білім беру тұжырымдамасында атап көрсетілген, көптілді тұлға даярлау мақсатына  орай – «Тілдердің үш тұғырлығы» стратегиялық тұжырымдамасын дайындау және т.с.с.

 

Диссертация мазмұны  мынадай басылымдарда жарияланды

 

1. Қазақ халық ауызекі шығармашылығын педагогикалық пәндерді оқытуда пайдалану // Қазақстандағы тарихи-мәдени үдерістердің өткені, бүгіні мен болашағы: Марғұлан оқуларының ғылыми жинағы.– Жезқазған: ЖезУ, 2000. –Б.156-159.
2. Халық қазынасының тәлімдік тағылымы. Оқу құралы / Жезқазған: ЖезУ баспасы, 2000.- 154 б.
3. Қазақ халық ауызекі шығармашылығының бастауыш сынып оқушыларын адамгершілікке тәрбиелеу мүмкіндіктері туралы // Білім жүйесін реформалау жағдайындағы этнопедагогика: халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары. (13-14 қараша) – Жетісай, 2000.-Б. 189-193.
4. Педагогикалық практика процесінде студенттердің этнопедагогикалық даярлығын қалыптастыру туралы // Этнопедагогика және білім жүйесіндегі дарынды балалар проблемалары: Халықаралық ғылыми-педагогикалық конференция материалдары. (8-9 қараша)– Алматы, 2000. – Б. 147-152.
5. Жас ұрпақты адамгершілікке тәрбиелеу – Ы.Алтынсариннің педагогикалық идеяларының өзегі // Ы.Алтынсариннің мұрасы және педагогика ғылымының көкейкесті мәселелері: ғылыми-практикалық конференция материалдары. – Қарағанды: ПК «Элек», 2001. - Б. 30-31.
6. Бастауыш сыныптарда қазақ тілінен жүргізілетін сыныптан тыс жұмыстар. Оқу құралы // Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2004. – 77 б. (А.О.Мұхаметжановамен авторлық бірлестікте).
7. Халық мұрасы – тәрбиенің қайнар көзі // ІV – Байқоңыр оқулары: халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары. - Жезқазған: ЖезУ баспаханасы, 2004. - Б. 42-47.
8. Қазақ ойшылдары шығармаларындағы адамгершілік тәрбие мәселелері // ІV – Байқоңыр оқулары: халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары. (21-22 қазан). - Жезқазған:ЖезУ баспаханасы, 2004.- Б. 265-273.
9. Студенттерді халық шығармашылығын пайдалануға даярлау туралы // Бастауыш сынып мұғалімдерін кәсіби даярлау мәселелері және келешегі: аймақтық ғылыми-педагогикалық конференция материалдары. – Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2004. - Б.70-74.(К.Ә.Айдарбековамен авторлық бірлестікте).
10. Ауыз әдебиеті – тәрбиенің қайнар көзі // Бастауыш сынып мұғалімдерін кәсіби даярлау мәселелері және келешегі: аймақтық ғылыми-педагогикалық конференция материалдары. – Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2004. - Б.74-79. (Б.Қ.Әбілдинамен авторлық бірлестікте).
11. Жүсіп Баласағұни мұрасындағы отбасы тәрбиесі мәселелері // Бастауыш сынып мұғалімдерін кәсіби даярлау мәселелері және келешегі: аймақтық ғылыми-педагогикалық конференция материалдары. – Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2004. - Б. 83-90.(Қ.Ш. Исаковамен авторлық бірлестікте).
12. Абай шығармаларындағы адамгершілік мәселелері // Бастауыш сынып мұғалімдерін кәсіби даярлау мәселелері және келешегі: аймақтық ғылыми-педагогикалық конференция материалдары.– Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2004. -Б. 90-93.( А. Какабаевамен авторлық бірлестікте).
13. Методические рекомендации по выполнению контрольных работ по дисциплине методика преподавания русского языка» для студентов заочной формы обучения специальности «ПиМНО» / Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2004. – 17 б.( Т.Н.Панченкомен авторлық бірлестікте).
14. Педагогикалық факультеттің ПжБОӘ мамандығы бойынша сырттай оқу бөлімі студенттеріне арналған қазақ тілін оқыту әдістемесінен бақылау жұмыстары және оларды орындауға әдістемелік нұсқаулар / Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2004. – 18 б.(Т.Н.Панченкомен авторлық бірлестікте).
15. Нравственно-этические и просветительские проблемы в произведениях М.-Ж.Копеева // Вестник КарГУ. 2004. - №4 (36). С.183-187.(К.С. Исахановамен авторлық бірлестікте).
16. Академик Е.А.Бөкетовтың өмірі мен қызметі – патриотизмнің үлгісі // Академик Е.А.Бөкетов – ғалым, оқытушы, ойшыл: Халық. ғыл.- тәж. конф. матер. (23-24 наурыз 2005ж.) Т. – 1. / ҚарМУ. – Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2005. – Б. 32-36 .(Г.К. Белгібаевамен авторлық бірлестікте).
17. Диплом жұмысын орындауға әдістемелік нұсқау // Қарағанды: Қарағанды ғылыми-техникалық орталық баспасы, 2005. – 37 б. (А.І. Омарбековамен авторлық бірлестікте).
18. Структура развития оценочной кометенции будущих учителей начальных классов в условиях многоуревневой системы образования с использованием новых информационных технологии // Вестник КарГУ. 2005. -№2 (38) – С. 67-72. (Ж.К. Ахмадиевамен авторлық бірлестікте).
19. Бастауыш мектепте қазақ тілін оқыту теориясы және технологиясы.Оқу құралы / Қарағанды: ҚарҒТАО, 2005. – 175 б.
20. Балаларға патриоттық тәрбие беруде эпостық жырлардың алатын орны // ҚХҚжӘТУ хабаршысы. «Педагогика ғылымдары» сериясы. – Алматы: ҚХҚжӘТУ хабаршысы баспасы, №4 (11) 2005. - Б. 141-146. (Г.Қ. Белгібаевамен авторлық бірлестікте).
21. Патриот ұрпақ мектебі // Бастауыш мектеп. - 2006.- № 7. - Б. 3-6. (Г.К.Белгібаевамен авторлық бірлестікте).
22. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. Зияткерлік меншік обьектісін мемлекеттік тіркеу куәлігі №353, 2 қазан, 2006.
23. Сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру технологиясы. Зияткерлік меншік обьектісін мемлекеттік тіркеу куәлігі №353, 2 қазан, 2006. (А.О.Мұхаметжановамен авторлық бірлестікте).
24. Бастауыш сынып оқушыларын байланыстырып сөйлеуге үйрету технологиясы (мазмұндама) // Қарағанды: Гласир баспаханасы, 2007. - 80б. (К.Ә.Айдарбекова, Ж.Д.Нұхридиновалармен авторлық бірлестікте).
25. Халық педагогикасы – құнды қазына // Әрқилы биологиялық деңгейдегі физиологиялық бейімделу және санокреатологияның өзекті мәселелері:І-халықаралық ғылыми-қолданбалық конференцияның жариялымдары. – Қарағанды, 2007. – Б. 490-496. (Г.Қ.Белгібаева, С.О.Темірғалиевалармен авторлық бірлестікте).
26. Ұлттық тәрбие мәселесіне арналған эксперименттік жұмыстар // Қарағанды университетінің хабаршысы. «Педагогика» сериясы. - 2006. - №4 (44)-Б. 157-162. (М.К.Құрсабаевпен авторлық бірлестікте).
27. Жалпы білім беретін мектептерде оқушыларды этникалық мәдениетке баулу жолдары // Тіл саласында білім беруге арналған Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция. - Қарағанды, 2007. - Б. 248-251.(С.А.Бакарамова, Б.Қ.Абильдина, Қ.А.Бакарамовалармен авторлық бірлестікте).
28. Шоқан және ұлттық мұра // Шоқан тағылымы – 13: Халықаралық ғылыми – практикалық конференция материалдары. – Көкшетау, 2008. – Б. 24- 27.
29. Подготовка школьников к профессии педагога-музыканта посредством казахского музыкального фольклора // Наука, образование и культура: состояние и перспективы инновационного развития: материалы международной научно-практической конференции. – Мозырь, 2008. – С.177-179. (Ф.Ж.Абдихаевамен авторлық бірлестікте).
30. Гендерный аспект исторического изучения положения женщины в Казахстане // Наука, образование и культура: состояние и перспективы инновационного развития: материалы международной научно-практической конференции. – Мозырь, 2008. – С. 179-181. (М.Т.Баймукановамен авторлық бірлестікте).
31. Қазақ тілін оқыту теориясы мен технологиясы пәнін оқытуда электронды оқулықтарды пайдалану ерекшеліктері // Қазақстан Президенті Н.Назарбаевтың «Қазақстан халқына жолдауында» (2008ж. 6-ақпан) Қазақстан халқының әл-ауқатын көтерудің негізгі бағыттарын жүзеге асыру: халықаралық ғылыми -тәжірибелік конференция материалдары. - Алматы, 2008. - Б. 75-79.
32. Этномәдени білім беру идеясын жүзеге асыру мәселелері // Көпсалалы университет: болашақ мамандардың отансүйгіштігі, көпмәде- ниеттілігі мен бәсекеге қабілеттілігі. VIІІ Халықаралық Байқоңыров Оқулары материалдарының жинағы. Екі кітап. Бірінші кітап. – Жезқазған: «ЖезУ» АҚ, 2008.-Б.149-153.
33. Қазақстанда оқушыларға этномәдени білім беру тарихы.(Оқу құралы) Қарағанды: Гласир баспаханасы, 2008. - 79 б.
34. Шағын комплектілі бастауыш мектепте қазақ тілін оқыту технологиясы. / Қарағанды: Гласир баспасы, 2008. - 112б.
35. Шағын комплектілі бастауыш мектепте оқыту. Зияткерлік меншік обьектісін мемлекеттік тіркеу куәлігі №536, 26 қараша, 2008.
36. Білім беруді дамытудағы бағдарламалық құжаттардың этномәдени бағыттылығы // Жоғары мектеп жүйесінде көптілді білім беру: өзекті мәселелері мен болашағы. Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияның материалдары. – Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2008. -Б. 332-336.
37. Ұлттық мектепте оқытудың этномәдени аспектісі // Наука и вызовы времени: материалы международной научно-практической конференции.-Алматы: НЦ НТИ, 2008. - Б. 266-269.
38. Қазақстандағы музыкалық тәрбие беру ісінің дамуы // Абай атындағы Қазақ ұлттық университетінің хабаршысы «Бастауыш мектеп және дене мәдениеті» сериясы №4 (19), 2008. –Б. 39-43. (Ф.Ж. Абдихаевамен авторлық бірлестікте).
39. Толерантность как условие формирования планетарной идентичности будущего педагога // Реальность этноса. Роль образования в формировании этнической и межконфессиональной толерантности: Сборник статей по материалам ХІ Международной конференции.(Санкт-Петербург, 2009г.) /Под научн. ред. И.Л.Набока.-В 2-х частях. – Часть 2. - СпБ.:Астерион, 2009. - С.803-806. (Ш.М. Мухтаровамен авторлық бірлестікте).
40. Этномәдени білім беру кеңістігіндегі тіл мәселесі // Қарағанды университетінің хабаршысы. «Педагогика» сериясы.-2008.-№4 (52). - Б.233-239.
41. Халық даналығы. Зияткерлік меншік обьектісін мемлекеттік тіркеу куәлігі №401, 22 мамыр, 2009. (А.М.Корановамен авторлық бірлестікте).
42. Диктанттар жинағы / Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2009. - 88б. (Ж.Д.Нұхридиновамен авторлық бірлестікте).
43. Педагогика тарихы Оқу құралы / Қарағанды: Гласир баспасы, 2009. - 236 б.
44. Этномәдени білім беру мәселелері // Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Дағдарыстан жаңару мен дамуға» атты Қазақстан халқына арналған жолдауындағы қоғамды модернизациялаудың негізгі басымдықтары: Республикалық ғылыми-практикалық конференция материалдары. – Алматы, 2009. – Б. 450-455.
45. Этномәдени білім беру мазмұны // Білім әлемінде. - 2009. - № 5 (5). - Б.18-20.
46. Этнопедагогика құралдары арқылы оқушылардың оқырмандық қызығушылығын қалыптастырудың педагогикалық жүйесі // Білім әлемінде.-2009. - № 6 (6). - Б. 9-12. (Н.Н.Ниеттуллаевамен авторлық бірлестікте).
47. Оқушылардың экологиялық мәдениетін сыныптан тыс жұмыстар арқылы қалыптастыру // Білім әлемінде. - 2009. - №6(6). - Б.27-29. (А.А.Нұрмағанмен авторлық бірлестікте).
48. Оқушылар тұлғасын қалыптастырудағы этномәдениеттің орны // Павлодар мемлекеттік университетінің хабаршысы. Педагогикалық серия. - 2009. - №3. Б. 9-17.
49. Этнолингвистика және ұлттық мінез-құлық мәдениеті // Қазіргі заманғы маңызды мәселелер. Халықаралық ғылыми журнал. «Педагогика» сериясы.-2009. - №10 (44). - Б. 12-15. (Г.Н.Рамашова, Ж.А.Есказиновалармен авторлық бірлестікте).
50. Болашақ бастауыш сынып мұғалімдерін 12 жылдық мектепке даярлаудың кейбір мәселелері // «Болашақ мамандарды 12 жылдық оқытуға көшу жағдайында даярлау мәселелері мен келешегі»: Республикалық ғылыми-практикалық конференция материалдары. - Алматы, 2009. - Б 41-46.
51. Оқушылардың ұлтаралық қарым-қатынас мәдениетін қалыптастырудың этнопедагогикалық негіздері // Ұлт тағылымы. - 2009. - №4. - Б. 26-32.
52. Қазақтың ұлттық ойындарын этномәдени білім беру үрдісінде пайдаланудың тиімділігі // Бағдарлы мектеп және кәсіптік білім. - 2009. - № 5 (20). –Б .3-5. (К.А.Айдарбековамен авторлық бірлестікте).
53. Этномәдени білім беру тарихының кейбір мәселелері // Қазақстан мектебі. - 2009. - №12. - Б. 71-74.
54. Қазақстанда этнопедагогикалық ойлардың даму тенденциясы. Зияткерлік меншік обьектісін мемлекеттік тіркеу куәлігі № 874, 28 желтоқсан, 2009.
55. Алаш арыстарының педагогикалық мұралары.- Зияткерлік меншік обьектісін мемлекеттік тіркеу куәлігі №875, 28.12.09. (У.К.Зейнетоллинамен авторлық бірлестікте).
56. Алаш азаматтарының еңбектеріндегі  этномәдени білім беру мәселелері // Оңтүстік Қазақстан ғылымы мен білімі. Республикалық ғылыми журнал.-2009.-№5(78).Б.19-23.
57. Халықтар ассамблеясының этномәдени білім берудегі өзіндік орны // Ізденіс. Гуманитарлық ғылымдар сериясы. - 2009. - №4 (2). - Б. 197-201.
58. Болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің этномәдени құзырлығы мен толеранттылығын қалыптастыру // Білім әлемінде. - 2010. - № 1 (6). - Б. 24-26. (С.Н.Қалиев, А.О.Мұхаметжанова, К.А.Айдарбекова, Б.Т.Сәдірбековалармен авторлық бірлестікте).
59. Қазақстандағы кеңестік мектептер және этномәдени білім беру мәселесі. Бастауыш мектеп. - 2009. - № 12. - Б. 74-76.
60. On ethnocultural orientation of education in republic or Kazakhstan // Бъдещето проблемите на световната наука – 2009: материали за Ү международна научна практична конференция. - 2009. - С. 23-26. (Ш.М.Мухтаровамен авторлық бірлестікте).
61. Ұлтаралық қарым-қатынас және оның әлеуметтік-педагогикалық маңызы // Этносаралық қатынастар мен конфессияаралық келісімнің қазақстандық үлгісі: қазіргі жағдайы мен болашағы: халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдарының жинағы. - Алматы, 2009. - Б. 247-250.
62. Этномәдени білім беру теориясының кейбір мәселелері // ҚазХҚжӘТУ хабаршысы. «Педагогика ғылымдары» сериясы. – Алматы, 2009. №2 (21) .- Б. 38-46.
63. Этномәдени білім мен тәрбие-ұлттық патриотизмді қалыптастыру негізі // «Қазіргі әлемдегі жаһандану тенденциялары мен әсері: мәдени қарым-қатынас» халықаралық ғылыми-практикалық дистанциялық конференция материалдары. - Ақтөбе, 2009. - Б. 49-50.
64. Teachers willingness to implement innovation // Education in the context of modernization: International Experience / International Scientific Publications / September 2009, London, UK.
65. Қазақ интелегенциясының этномәдени білім беру идеялары // Білім беру жүйесіндегі этнопедагогика. - 2009. № 05-06 (29-30). - Б.44-48.
66. Development reader s interest of junior schoolchildren with means of ethopedagogics // Education and science without borders. Journal volume 1. № 1 / 2010. - C. 69-70.( Nietullaeva Nurbike).
67. Педагогика тарихы бойынша атлас. Оқу құралы./ Қарағанды: Гласир баспасы, 2010. - 265 б. (В.И.Коркинамен авторлық бірлестікте).
68. Современность педагогического наследия Ж.Баласагуни // «Опыт как важнейшая составляющая социализации субъектов образовательного процесса»: Материалы международной научно-практической конференции. - Саратов, 2010. - Б 463-468. (А.С.Дандыбаевамен авторлық бірлестікте).
69. Этномәдени білім беру арқылы экономикалық мәдениетті қалыптастыру // Ұлттық тәрбие.-Алматы, 2010. №3. - Б.110-112.

 

 

 

 

РЕЗЮМЕ

 

Абильдина Салтанат Куатовна

 

Становление и  развитие этнокультурного образования  школьников

в Казахстане

 

13.00.01 – Общая педагогика, история педагогики и образования, этнопедагогика

 

В Казахстане проживают  представители более 120-ти национальностей. Этим обусловлена их потребность  в сохранения родной культуры, родного  языка каждой нации, повышения интереса к изучению их национальных традиций и обычаев, стремления усвоить их. Одним из основных принципов Доктрины национального единства Казахстана является «...укрепление и развитие национального Духа Нации, объединяющего и укрепляющего начала». Национальный дух – неотъемлемая часть народного сознания, опирающегося на многовековые традиции, ценности, культуру и язык.

Сегодня на повестке дня  стоит проблема формирования всесторонне  развитого в этнокультурном отношении  субъекта этноса, адаптированного к  поликультурной среде, обладающего высокой творческой способностью, подготовленного к жизни в условиях конкуренции и рынка, обладающего национальным сознанием.

Главной задачей успешной реализации этнокультурного образования  на сегодняшний день выступает определение  тенденций развития позитивного опыта в истории народа. В связи с чем все более яснее определяется актуальность изучения идей, истории становления и развития теории и практики этнокультурного образования в Казахстане.

Цель исследования: концептуальное обоснование становления и развития этнокультурного образования в Казахстане и раскрытие возможностей его использования в системе образования.

Объект исследования: этнокультурное образование школьников.

Предмет исследования: эволюция этнокультурного образования школьников в Казахстане.

Методологическую  основу исследования составили: общая теория познания; концептуальные положения диалектики о ведущей роли социально-экономических факторов в развитии педагогических идей и формировании культурно-образовательного пространства, о взаимосвязи объективного и субъективного в становлении педагогических процессов и явлений; философские, этнологические, исторические, социологические, социально-педагогические, культурологические, психологические концепции.

Методы исследования:

• общенаучные: исторические, системно-структурные, аналитические, логические;
• методы исторического анализа: историко-философский, историко-генетический, историко-системный, культурологический, сравнительно-сопоставительный, ретроспективный;

- методы сравнительно-педагогического исследования: системно-структурный, системно-аналитический, изучения и анализа научной литературы, архивных материалов, прогнозирования результатов работы.

Результаты исследования:

1. Представлен анализ теоретико-методологических основ и концепций нового направления педагогической науки – этнокультурного образования школьников, обогащена его историко-содержательная сторона. Представлена понятийно-категориальная характеристика этнокультурного образования в современной педагогической теории и практике.
2. Определен генезис идей этнокультурного образования в Казахстане.
3. Определены историко-педагогические предпосылки развития этнокультурного образования в Казахстане.
4. Выявлены концептуальные основы эволюции этнокультурного образования в Казахстане, определены ее основные этапы.
5. Выявлены основные тенденции развития этнокультурного образования в Казахстане.
6. Раскрыты особенности и динамика развития практики этнокультурного образования в Казахстане.
7. Разработаны научно-методические рекомендации по совершенствованию процесса этнокультурного образования в общеобразовательных школах Республики Казахстан.

Практическая значимость исследования заключается в разработке и внедрении в учебный процесс высших  учебных заведений, в систему полевузовского образования, в систему повышения квалификации программно-методического комплекса, включающего в себя:

• учебное пособие «Педагогика тарихы»;
• учебное пособие «Педагогика тарихы бойынша атлас»;
• электронное учебное пособие «Қазақстанда этнопедагогикалық ойлардың даму тенденциясы»;
• электронное учебное пособие «Алаш арыстарының педагогикалық мұралары»;
• автоматизированную обучающую программу «Халық даналығы»;
• учебное пособие «Шағын комплектілі бастауыш мектепте қазақ тілін оқыту технологиясы»;
• учебное пособие «Бастауыш мектепте қазақ тілін оқыту теориясы және технологиясы»;
• учебное пособие «Халық қазынасының тәлімдік тағылымы»;
• учебно-методический комплекс «Қазақстанда оқушыларға этномәдени білім беру тарихы».

Апробация и внедрение результатов исследования осуществлялись в процессе участия автора в международных научно-практических  конференциях в: Болгарии (София, 2009), Белоруссии (Мозырь, 2008), России (Санкт-Петербург, 2009; Саратов, 2010); Великобритании (Лондон, 2009); Чехии (Прага, 2010); в Казахстане – в международных, республиканских, региональных научно-практических конференциях (Алматы, 2000-2009; Караганда, 2000-2009; Көкшетау, 2006-2008; Тараз, 2009,  Жезказган, 2004-2008, Актобе, 2010), в научных журналах Казахстана (Вестник КарГУ: 2004, 2005, 2006, 2008; Вестник КазНПУ Абая, 2008; Ұлт тағылымы, 2009; Поиск 2009; В мире образования, 2009; Вестник Болашак  2009; Вестник ПГУ, 2009; Қазақстан мектебі, 2009;  Вестник ЮКГУ, 2009; Бастауыш мектеп: 2006, 2009; Вестник КазГЮМЯ: 2005, 2009); путем выпуска учебных пособий, электронных учебных пособий, обсуждения на заседаниях кафедры педагогики и методики начального обучения КарГУ им. академика Е.А. Букетова, научного семинара по проблемам общей педагогики и профессионального образования в КарГУ им. Е.А. Букетова.

Рекомендации  по внедрению результатов научно - исследовательской работы: теоретические результаты исследования создают реальную возможность для совершенствования теории и практики современной педагогической науки; теоретический и методологический анализ проблемы и рекомендации способствуют обогащению и дополнению содержания педагогических дисциплин; разработанные учебные пособия, электронные учебные пособия, учебно-методические комплексы элективных курсов содействуют совершенствованию этнокультурного образования школьников.

Область использования  результатов исследования: результаты исследования могут быть использованы в учебно-воспитательном процессе различных типов общеобразовательных школ, высших и средних специальных учебных заведениях, в системе повышения квалификации педагогических кадров.

Перспектива исследования: осуществленное исследование в связи с его многоаспектностью не претендует на всестороннее и полное рассмотрение изучаемой проблемы в данной работе. Перспектива дальнейшей исследовательской работы связана:

- с исследованиями  в области межэтнических отношений;

- с необходимостью обновления содержания этнокультурного образования в соответствии с Доктриной национального единства Казахстана;

- с необходимостью  разработки стратегической концепции  «Триединство языков» по формированию полиязычной и поликультурной личности и т.д.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

SUMMARY

 

Abildina Saltanat Kuatovna

 

Formation and development of ethnic and cultural education of pupils in Kazakhstan

 

13.00.01 - General pedagogics, history of pedagogics and education, ethnopedagogy

 

 

In Kazakhstan, representatives of more than 120 nationalities. This is due to their need to preserve native culture, native language of each nation, to raise interest in the study of their national traditions and customs, aspirations to learn them. One of the basic principles of the "Doctrine of National Unity" is "... the strengthening and development of the national spirit of the nation unites and strengthens the beginning. National spirit is an integral part of national consciousness, based on centuries-old traditions, values, culture and language.

Today on the agenda is the problem of forming a comprehensive development in ethnic and cultural entity against ethnic group, adapted to a multicultural environment with a high creative ability, prepared for life in a competitive market, having a national consciousness.

The main task of the successful implementation of the ethno-cultural education today serves defining trends of the development of positive experiences in the history of the people. In this connection all the more clearly defined the relevance of studying the ideas, the history of the formation and development of theory and practice of ethno-cultural education in Kazakhstan.

The objectives of research: a conceptual study of formation and development of ethno-cultural education in Kazakhstan and the potentialities of its use in education.

The object of research: ethno-cultural education of schoolchildren.

The subject of research: the evolution of ethnic and cultural education of schoolchildren in Kazakhstan.