Аралық  жабу  коэффициентiн есептеу үшiн ақша  қоры  құрамына  дебиторлық  қарыздар мен  басқа  да  активтер  қосылады. Ол  дебиторлармен  өз  уақытында есептесу жағдайындағы кәсiпорынның болжанған төлем мүмкiндiгiн  көрсетедi. 

        Онда  ағымдағы  мiндеттердiң  қай бөлiгi  кәсiпорынның   есебi  бойынша,  тек  ақша  қорының   есебiнен  ғана  емес, орындалған  жұмыс  пен қызмет  бойынша   күтiлген  түсiм  есебiнен    өтеу  сипатталады.

      Аралық  жабу  коэффициентiнiң  төменгi  орташа  шегiнiң  бағасы  мына  түрде  болады:  К_п.л 1.  Есеп  бойынша   аралық  өтемпаздық коэффициентi   2000  жылы  0,0307  пунктке   көбейген.

     Жалпы жабу  коэффициентi  (ағымдағы  өтемпаздық коэффициентi)  барлық  ағымдағы  активтермен (алдағы  уақыттағы  шығындар  есебi)  ұзақ  және  орта  мерзiмдi мiндеттер көлемiне  қатынасы  бойынша есептеледi.  ұзақ  және  орта  мерзiмдi мiндеттер сомасы өтемпаздық сомасын  жабуға  мүмкiндiк  бередi. Бұл  көрсеткiштердiң    орташа  белгi  шектеулi  К _т.л>2.  Есеп  бойынша   ол 0,0305  пункте  өсiп  отыр,  сонымен  К _а.л  2003  жылы  дәрiстiк белгiсiне  сәйкес  болса,  ал К _п.л орташа  шекке сәйкес  емес.  Бұл дегенiмiз   тауарлық-материалдық қор өтемпазды емес  деген сөз. Ағымдағы  өтемпаздықтың төменгi    коэффициентi    ағымдағы  мiндеттердi ағымдағы  активтер  бойынша жабу мүмкiндiгiнiң    төмендiгiн  көрсетедi.

     Пайдалылық  көрсеткiш жалпы кәсiпорын жұмысының тиiмдiлiгiн,  әр  түрлi  бағыттағы әрекеттерiнiң түсiмдiлiгi, шығындардың қайтарымдылығын сипаттайды.

      Пайдалылық  көрсеткiшiн  бiрнеше  топтарға  бiрiктiруге  болады:

1. өнiм  бойынша
2. жалпы  активтер (авансыланған , iрiленген  қор)  мен олардың әр  түрлi  элементтерi
3. базадағы  таза  ақша қорының  келуiн есептегендегi пайдалылық  көрсеткiшi.

Пайдалану  активiнiң  деңгейi   кәсiпорындағы  инвестициялық  мәселелердi   шешуде  ең  басты   рөл  атқарады.  Бұл  көрсеткiш  мына  формула  бойынша  есептеледi:

   

                    Д_а =  таза  пайда      

                               жалпы активтер 

2.5.  кесте   «Торғай-Петролеум»  ЖАҚ-ның    авансыланатын  қорының  пайдалылық  деңгейi 
 

 

2003  жылғы  жалпы  активтердiң  (авансыланған қор)   пайдалылық  деңгейi  2002  жылмен  салыстырғанда  19,88  пунктқа  өсiп  отыр. Талданған  фактор  пайдалылық  деңгейiнiң  өсуiне әсер  етуде.

       Жалпы активтердiң   пайдалылық  деңгейiнiң   өзгеруi  келесi  факторлардың  әсерiнен  жүредi  және  ол  бiрiншi  қатардағы  факторлар     болып  есептеледi:

1.  Өндiрiлген  өнiмнiң    пайдалылық  деңгейi;

2.  Жалпы  активтердiң   айналымдылығы;

  Осы   көрсеткiштердiң    арасындағы  байланыс   келесi  түрде   көрсетiлген:

                                                       

өнiмдi өткiзуден

  Таза  пайда______        Таза  пайда __       түскен    түсiм

 Жалпы активтердiң     өнiмдi өткiзуден         Жалпы актив-ң              орташа  көлемi            түскен түсiм             орташа  көлемi                  

 Келесi  түрдегi   талдам  кестесiн   құрамыз: 
 

6. кесте

Авансыланған  қордың   пайдалылық  деңгейiндегi

өнiм  өндiру  мен  активтер  айналымы  ауытқуындағы

пайдалылық  коэффициентiнiң  өзгеруiнiң  әсерi

Талдам  жасау  уақытында   инвестиция  кiрiсi  өсiп  отыр.  Бұл  дегенiмiз  кәсiпорындағы  инвестицияның  белсендiлiгiн  көрсетедi. 
 
 
 
 
 
 
 

        
 
 
 

Қорытынды

       Қазiргi уақытта Қазақстанда жүргiзiлiп отырған процестер жаңа мезеттер мен нақты активтердi инвестициялаудағы негiзгi экономикалық сұрақтарды қарастыруға үлкен мүмкiндiк бередi.

      Нарықтық  түрдегi  тиiмдiлiктi  бағалау барлық  шаруашылықта, «Ашық»  экономикалық  елдерде  кәсiпорынның   инвестициялық  iс-әрекетте, инвести- циялық  шешiмдерде  тиiмдiлiктi  бағалауға  әкеледi.

      Аймақтағы мемлекеттiк инвестициялық саясат жалпы экономикалық  кешендi дағдарысқа  қарсы  шаралар  жүргiзiлуi  тиiс (облыста экономикалық  жағдайды  жақсарту, кәсiпорынның  механизмдерге тиiмдiлiгiн функциялау, жағдайларын құру, аймақтық-салалық құрылымдардағы жағдайларды  қамтамасыз  ету).  Бұл келешекте экономиканың  дұрыс құрылуына көп ықпал етедi. 

      Осы курс жұмысының мақсаты “Торғай – Петролеум“ ЖАҚ–ғы инвестициялық iс–әрекеттердi бағалау. ”Торғай – Петролеум“ ЖАҚ–ғы инвестициялық iс – әрекеттердi  оқу, Қызылорда облысындағы инвестициялық қоғам жағдайларын бағалау, Қазақстан Республикасының инвестициялық ахуалын жобалау және қарастыру мақсатында бiрнеше  мiндеттердi шешуi тиiс.

      Кәсiпорынның ұйымдастыру – басқару құрылымы, негiзгi техникалық – экономикалық көрсеткiштерi, кәсiпорынның қаржылық – шаруашылық iс – әрекеттерi қарастырылған.

      “ Торғай – Петролеум “ ЖАҚ инвестициялық тарту  талдамы  берiлген. Бұл талдамның негiзгi мақсаты кәсiпорындағы еркiн ақша қорларын мақсатты  негiзге салу. Активтердi қалыптастыру көздерiн сипаттайтын құрылымдар, олардың таралуы төлем мүмкiндiгi мен қаржылық тұрақтылығы, пайда (табыс) сапасы, активтiң айналымдылығы мен кiрiс  көрсеткiштерiнiң деңгейi мен есеп беру уақытында оның динамикасы қолданылып отыр. 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қолданылған әдебиеттер тiзiмi

 
    

1. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан – 2030 . Барлық қазақстандықтардың жағдайын жақсарту  ,  өркендету және қауiсiздiк. Президенттiң Қазақстан халқына жолдауы .
2. 2001 жылғы 10 тамыздағы “АҚ туралы ”Қазақстан Республикасының Заңы  . Казахстанская правда, 1998 . 21. 08 .
3. 28.02.2000 жылғы “Тура инвестицияларды   мемлекеттiк қолдау туралы ”Заң күшi бар ҚР Президентiнiң Жарлығы .
4. 10 сәуiр 2000 жылғы “Iшкi қарыздарды басқару     мен iшкi зайымдар туралы ”  ҚР  Заңы.
5. Балабанов К. Қаржылық менеджмент . Алматы 1994.
6. Грузинов В. П. Грибков В.Д. Кәсiпорын  экономикасы 2001 ж.
7. Горфинкель В.Л ., Купрянов Е.М., Прасолова П. Кәсiпорын экономикасы , ЖОО  оқулығы . М:Банк және биржа. 1998 ж.
8. Зайцев Н.Л. Өндiрiстiк кәсiпорындар  экономикасы   Қосымша оқулық .– М: Инфра ,2002 жыл – 192 бет
9. Сергеев И.В.Кәсiпорын экономикасы .Қосымша   оқулық .-М : Қаржы және статистика , 2002 жыл – 304 бет.
10. Н.А.Багдановская , Г.Г.Виноградов   және т.б. өнеркәсiп әрекетiндегi  шаруашылық талдам . Оқулық . Минск . ВШ. 1998.
11. Баканов М.И. , Шеремет А.Д. Шаруашылық iсiне  талдам теориясы. 2 – шығарылым . М: Қаржы және  статистика, 2000 ж.
12. Балаболов И.Т. Шаруашылық субъектiлерiндегi   қаржыны жоспарлау  және талдау . – М : Қаржы және статистика , 2000 ж.
13. Барнгольц С.Б.Қазiргi даму  жағдайындағы   шаруашылық  iсiне экономикалық талдам. – М : Қаржы және статистика, 1989 ж .
14. Майданник Б.И . ,Карпунин  М.Б. және  т.б. Басқару шешiмдерiн  тану және талдау . – М : Қаржы және статистика , 2000 ж
15. Азаев Г.Л. Бәсекелестiк : стратегиялық талдамы және практика  . – М : Экономика  және маркетинг орталығы , 1998 ж – 208 бет .
16. Фирманың экономикалық стратегиясы , қосымша оқулық . 1 А.П. Градов  бойынша . – м : Арнайы әдебиет , 1998 ж
17. Шмален Г.Кәсiпорын экономикасының мәселелерi мен  негiздерi . –М :Қаржы және статистика, 1998 жыл .