Өнеркәсіптік кәсіпорынның инвестициялық стратегиясы

  

 

     Талдам  уақытында  инвестициялық  белсендiлiктiң  өскендiгiн  көремiз.  Сондай-ақ  құрылыс-монтаж  жұмысында  және  құрал-жабдықтар  алуда да   үлес  салмағының  өсуi   тиiмдi  болар  едi. Жалпы  көлем  бойынша  күрделi  қаржылар – 14-16%  аралығында  ғана. 

     Күрделi  құрылыс  дегенiмiз – күрделi  сипаттағы   әр түрлi,  көп салалы  байланыстағы  процесс.  Оның  негiзгi  шегi  болып  құрылыс  объектiсiнiң  қиындығы,  материалдық, еңбек  және  ақша  ресурстарының  шығындары,  құрылыс  объектiлерiнiң  техникалық  және  ұйымдастыру  қиындығы  табылады.

      Қазақстан 2030 жылдардағы өркендеу стратегиясының бiр бөлiмiнде шетел инвесторындағы экономикалық өсу қарастырылған . Онда iшкi өркендеу факторлары, iшкi қор және күрделi  қаржының төменгi көлемi қаралған.

     Инвестициясыз кәсiпорынның экономикалық өркендеуiн қамтамасыз ету және мұнай өндiру мен өнеркәсiптегi сапалы өзгерiстерге қол жеткiзу  мүмкiн емес.

     Инвестиция ағымы кәсiпорынды ұтымды ұйымдастыру негiзiнде  жаңа технология, жаңару техникасын енгiзуге, маркетинг пен менеджменттiң берiлу әдiсiн игеруге мүмкiндiк бередi.

Инвестиция ағымы арқылы мұнай өндiру ұңғысында жаңа құрылысқа, технологиялық құрал -жабдықтарды  жаңартуға болады.

      «Торғай – Петролеум» ЖАҚ-да  инвестицияны  тартуды бағалау бойынша инвестиция ағымы инвесторға, сондай-ақ  кәсiпорынға тиiмдi  болатынын көрсетiп отыр.

    «Торғай – Петролеум» ЖАҚ-да    жақсарту  мен өркендеу  мақсатында   2008 жылдарға  дейiнгi  уақытқа инвестициялық бағдарлама  жасалған.

     Бағдарламаның  негiзгi  мiндетi:  кәсiпорындағы    инвестициялық  ахуалды  жақсарту:  жаңа  тарты- латын  инвестициялардың  белсендiлiгiн  арттыру.

    Инвестициялық ахуалдың жақсаруы өнiм өндiру үшiн мүмкiндiктер мен анықталған жағдайда талап қоюға мiндеттi . 

   3.3 кесте.  Инвестициялық ахуалды жақсарту 

       

       Жаңа  инвестицияларды  тарту  белсендiлiгi  халықаралық  қаржылық  және  экономикалық ұйымдардың жаңа инвестициялармен байланыстыру  мақсатындағы  ара  қатынасын  ұлғайту. 

    Қойылған  мақсаттарға  жету  үшiн  келесi  бағдарламалар  анықталған:

• Қор  салу  негiзiнде  және  отандық  инвесторлар  үшiн  мұнай  өндiрiсi  салаларындағы  инвестициялық  жобалар  талдамы;
• Инвестиция  бойынша  ҚР  Агенттерiмен, Халықаралық  инвесторлық  қорлармен, шетелдiк  өкiлдермен,  өркендеу  банктермен  тура  келiсiм  жасау;
• Инвестициялар  тартуға  ұсыныс  жасау   негiзiнде  “Торғай – Петролеум “ ЖАҚ  өнеркiсiптерi  мен  кәсiпорындарда  жарнамалы  жобалар  мен  буклеттер  дайындау;
• Жаңа  заман  құралдарын  орнату,  лицензия, “ноу-хау”  үшiн шетел қорларын  тарту;
• Кәсiпорын  бойынша  ақпараттар  ұсыну  үшiн  Қызылорда  облысында  WEB-Интернет – сайт    ашу  және  оған   қолдау  көрсету.

    “Торғай – Петролеум “ ЖАҚ  –да Қазақстан  Республикасының  әлеуметтiк – экономикалық дамуы негiзiнде 2004 – 2008 жылдардағы индикативтiк жоспар құрылған (3.4 кесте). Кестеде көрсетiлгендей, 2001 жылы АҚ–ның эксплуатациялық  әрекет есебi  ұйымдарда қайта инвестициялау 647,2 млн. теңге құрап отыр. 

      Осы жылы күрделi қаржы құрылыстағы  эксплуатациялық ұңғыны , топтық құрылғыны , мұнай желiсiн орнатуды, әкiмшiлiк ғимараттар, асханалар, Кұмкөл кенiшiнде  т.б. объектiлер салуға жұмсалған.

  2002 жылы АҚ жұмысының эксплуатациялық  есебiндег  құрылтайшыларды қайта  инвестициялау  көлемi 733,7 млн. теңге, 2003 жылы 2296,4 млн. теңгенi құраған. Одан әрi жұмыс iстеу негiзiнде келiсiм аймақтарында объектiлер салынған.

     2004 жылдан 2008 жылдарда  кенiш құрылысындағы  қарқындылықты жылдамдату мақсатында  несиелердi тарту көзделiп отыр .

      “Торғай – Петролеум“  ЖАҚ –ның сыртқы экономикалық iс-әрекетi импорттық операциялар бойынша есептелген, яғни 2001 жылы АҚ бойынша 1,645 млн. АҚШ доллары сомасында  құралдар, жалпы өндiрiстiк машиналар, бағдарламалық қамтамасыз етумен басқа да материалдар алынған .

       2002- 2003  импорттық құрал – жабдықтар   мен материалдар алынып отырды .

       Олай болса, келесi жылдарда  да сыртқы экономикалық iс әрекет  импорттық операциялар бойынша  жүредi. Қазақстан Республикасы шекарасындағы  кеден бойынша  құрал–жабдықтарды жеткiзу сұрақтары шешiледi . 
 
 
 
 
 
 

2.2 «Торғай – Петролеум» ЖАҚ – ның инвестициялық тартымдылығын талдау мысалында

 

     Кәсiпорындағы  инвестицияны  тарту – келешекте  даму  жағдайындағы  инвестициялық  объектiдегi жеке  кәсiпорын  бойынша   активтердi  тиiмдi  қолдану, олардың  инвестициялылығы, қаржылық  жағдайы мен қаржы  төлеуi  жағдайындағы интегралдық  сипаттама.  Инвестициялық  тартуды бағалау үшiн әртүрлi қаржылық коэффициенттер қолданылады. Оған активтердiң айналымдылығы, қордың  пайдалылығы, қаржылық  жағдай әсер  етедi.

       Қаржылық – экономикалық  талдамда негiзгi  мiндеттер мен мәселелер  болып- кәсiпорынның  қаржылық  жағдайы, тиiмдiлiгi мен базистiк дамуы, экономикалық мәселелердi шешу мен бағалаудағы көрсеткiштер жүйесiн  талдау   және  құру  болып табылады.

      Инвестиция - кәсiпорынның дамуындағы негiзгi қозғаушы күш, ал  талдамның  дамуындағы  негiзгi объектiсi  болып,  3 негiзгi  аймақ  табылады:

• айналым  қоры;
• негiзгi  қор;
• кәсiпорын – шаруашылық iс-әрекетiндегi тиiмдiлiктi арттырудағы  ғылыми  зерттеу  және  т.б.  бағдармалалар.

     «Торғай-Петролеум»  ЖАҚ-ның    қаржылық  жағдайына   келесi  түрлер  бойынша    талдам  жүргiземiз:

• қаржылық  жағдайын   бағалау  және  қаржылық  орнықтылық  көрсеткiштерiн  есептеу;
• кәсiпорынның  өтiмдiлiк  балансын  бағалау:  құрамының   сипаттамасы, қысқа  мерзiмдiк  мiндетi активтердiң  өтiмдiлiк  динамикасы,  өтiмдi  көрсеткiштер  есебi,  өтiмдiлiк  факторын  талдау;
• кәсiпорынның  қаржылық  ағымына   талдам  мен  есептеу:  жалпы  ақша    ағымының  элемент- терiнiң   сипаттамасы, инвестициялық  қаржылық  ағымдар ,қаржылық операциялардағы  ақша  ағымы;
• кәсiпорынның  нарықтық  құн  талдамы.

      Кәсiпорынның  қаржылық  орнықтылық  қоры   қауiпсiздiк алаңына тең,  яғни  жоспарланған  және  нақтылы  өндiру  көлемi  арасындағы  айырмашылық бойынша түсiндiрiледi.

       Пайдалылық  табалдырығы  212174  мың  теңгеге  тең,  яғни  өткiзу  көлемi   бойынша  кiрiс  нөлге  тең.  Осы  түсiм  бойынша   тұрақты  шығындар 157180  мың  теңге  сомаға  және  айнымалы   шығындар  54994  мың теңге сомаға (212174-157180) жабылады. Өнiм өткiзу түсiмi мен пайдалылық табалдырығы арасындағы  айырма  қаржылық  орнықтылық  қорын  көрсетедi,  ол 6356523  мың  теңгеге  тең. (6568697-212174)

     Кәсiпорынның  қаржылық орнықтылық  түсiнiгi  төлеу  қабiлеттiлiгiмен    тығыз байланысты. Қаржылық орнықтылықты бағалау ұзақ мерзiмдi  кәсiпорынның    қаржылық  мүмкiншiлiгiн    анықтаудағы  мүмкiндiгiн  бередi.

     Өтемпаздық  жеңiлдiктi  бiлдiредi,  яғни  активтi  ақшаға    айналдыруға  және    оның  құндылығын  сақтауға  болады.  Көбiне  3 көрсеткiш  қолданылады:

1. Абсолюттiк  өтiмпаздық  коэффициентi;
2. Аралық  жабу  коэффициентi;
3. Жалпы  жабу  коэффициентi;
3. кесте           

  Берiлген  ақпараттар  мен  пайдалылық  табалдырығы  есебi 

 

    Абсолюттiк  өтiмпаздық    коэффициентi (жылдамдық коэффициентi)   ақша  қоры  мен  тез  және  аз  мерзiмдi  мiндеттi жылдам  өтетiн  бағалар   қатынасы   арқылы  есептеледi.  Ол  баланс  құрылған  күндегi  ағымдағы  қарыздардың  қай  бөлiгi  өтелгендiгiн   көрсетедi. Берiлген  көрсеткiштердiң орташа  шектеулi коэффициентi К_а.л   0,2 0,5 . Есеп  бойынша абсолюттiк өтiмпаздық    коэффициентi  2000  жылы  0,032  пункте  өсiп  отыр.  

4. кесте

               «Торғай-Петролеум» ЖАҚ-ның ағымдағы активтерiнiң көрсеткiштерi