="justify">      Мақсатына жету  негiзiнде келесi  мiндеттер шешiлуi  тиiс:  жаңа  технология  енгiзу,  iшкi  нарықтық жоғары  сапалы  тауарлармен қызмет  көрсетулер, мемлекеттiк және  отандық тауар өндiрудi  қолдау, шикiзат базаларын  кешендiк  қолдану, менеджмент  пен  маркетинг   әдiстерiн  енгiзу, жаңа  жұмыс  орындарын  құру, кадрларды  үздiксiз  оқыту  жүйесi, олардың  деңгейiн  көтеру, қоршаған  ортаны  жақсарту.

        Қызылорда облысының қазiргi экономикалық жағдайы барлық материалдық өндiрiс  аумағы  бойынша  инвестициялық  белсендiлiктiң  төмендеуi  бойынша көрсетiледi.  1999  жылы инвестиция  көлемi 3048,6  млн  теңге, 2000 жылы – 5515,3 млн теңге,  2001  жылы – 4057,3 млн теңге, 2002 жылы  - 65320,4 млн теңге құраған.

  1999-2002 жылдардағы инвестиция көлемiнiң  төмендеу талдамы мемлекеттiк   инвестициялық  саяси  қиындықтан  шығу жолдарын аша алмауында  болып  отыр.

  

1.3 Қазақстан  Республикасындағы    кәсiпорынның  инвестициялық  iс-әрекетiн   мемлекеттiк   реттеу.

 

      Тiкелей  шетелдiк  инвестицияларды  ынталандыру  барысында  Қазақстан  Республикасының  Үкiметi  қолайлы  инвестициялық  ахуал  құру  үшiн  қаржыландыру  көздерiн  сапалы   түрде  көрсете  отырып  қарызгер  немесе  грант  бойынша  жекеше  түрдегi  инвестициялық  саясатты  қарастыруда.

     Атқаратын  ролiне  байланысты  мемлекеттiк  инвестиция  келесi  түрде  топталады:

1. Мемлекеттiк  қор  негiзiнде  қаржыландыру;
2. ҚР-сын  дамуда  арнайы  көмек  ретiнде  халықаралық,  қаржылық  және  экономикалық  ұйымдар  бойынша мемлекеттiк iшкi  зайымдар мен гранттар.
3. Мемлекеттiк  кепiлдеме  негiзiндегi  мемлекеттiк  емес  iшкi  зайымдар.

     Мемлекеттiк  кәсiпорындар  мен  шаруашылықтарды  жекешелендiру,  жеке  секторларды  ынталандыру  және  тiкелей  инвестициялар  тарту,  мемлекеттiк кепiлдеме негiзiнде мемлекеттiк емес  iшкi  зайымдар  мен мемлекеттiк зайымдар  бойынша мемлекеттiк қорлар  инвестицияны  қолдану аумағын құруға  көмектеседi,  және  оған  қолдау  көрсету мемлекеттiң мiндетi  болып табылады.

      Мемлекеттiк  қор  бойынша  қаржыландыру  мемлекеттiк  қаржы  негiзiнде  жүзеге  асады. Қаржыландыру  республикалық,  сондай-ақ   жергiлiктi  бюджет  бойынша жүргiзiледi. Бiрақ, қазiргi  уақытта жергiлiктi бюджет бойынша  инвестиция көлемi төмен  болғандықтан,  мемлекеттiк  инвестицияның  бұл  түрi мемлекеттiк инвестиция бағдарламасына енген жоқ. Мемлекеттiк инвестиция бағдарламасында әлеуметтiк-эконмикалық даму жоспарында  көрсетiлген.

        1999 жылға дейiн мемлекеттiк инвестиция бюджеттiк несиелеу  жобасымен жеңiлдiктер жасау бағдарламасы түрiндегi форма бойынша  жүргiзiлген. Республикалық бюджетке тұрғылықты саясатқа қор бөлу, ауылшаруашылық  тауарларын  өндiрудi  несиелеу  және т.б.  бағдарламалар  қарастырылған Республикалық бюджет құрылымындағы қаржыландыру  бөлiмiнiң негiзгi  бағыты  салалық  бағдарламасы мен  жобасына  бағытталған.  Бюджеттiк қаржыландырудың бұл бөлiмi мемлекеттiк инвестиция  бағдарламасына да  енгiзiлген.

    Бас  қаланың  Астанаға  ауысуына  байланысты  әртүрлi  саладағы  бағытты  қолдану  бойынша  алғашқы  қатарлы обьект  Астана  қаласын  дамытуға  бағытталған.  Одан  кейiнгi  орында  денсаулық  сақтау,  бiлiм,  су  құбырлары  және  “табиғи  ресурстар мен  экология”  негiзiндегi  өркендету  обьектiсi  тұр.

   Облысты тең деңгейде қаржыландыру  аталған көрсеткiштердi  қалыптастырудың  негiзгi принциптерi емес. Жергiлiктi бюджеттiң   мүмкiндiктерi  қарастырыла  отырып  және  басқада   қаржыландыру  көздерiнiң  қолма-қолдығы  ескерiле  отырылып  үкiметтiк  кепiлдiк пен басқа да  факторлар жүргiзу  көзделуде. «Жетекшi» болып Астана  қаласы (20 обьект), одан  кейiн солтүстiк  Қазақстан (14обьект),  Оңтүстiк  Қазақстан  және  Алматы  облысы (7обьект),  Алматы  қаласы  ( 6 обьект), Қызылорда  (5обьект)  және  т.б.  облыстар  жатады.

      Елдi  қаржылық  шаруашылық  бойынша  дамыту  тек  iшкi  қормен  ғана  емес,  сондай-ақ  шетелдiк  инвестицияларды  тарту  жолымен де  дамытуға  болады.  Бұл  жағдайда  мемлекет халықаралық  нарық  капиталы  бойынша  iшкi  қарыз негiзiнде  қарызгер  болып  табылады.  Қарызға  алынған   қорларды  тиiмдi пайдалану экономикалық өсудi жылдамдатады.  Халықаралық дәрiс  бойынша қаржылық қорлардың енуi 2 ағымда жүргiзiледi: қарыздық  мiндеттердi  құрамайтын  қаржылық  ағым (грант және  тiкелей  инвестиция)  және  шетелдiк арнайы, жеке  несие  берушiлерден  алынған  iшкi  зайымдар.

     Егер  жобаны  жылдам  iске   асыру  көзделсе  немесе  жоба  зайыммен  халықаралық  қаржылық  ұйымдар,  грант  есебiнде iске   асырылмаса  ҚР-ның Үкiметi  басқа  арнайы,  сондай-ақ  арнайы  емес  iшкi  қарызгерлерге  ұсыныс  жасайды.

     Арнайы  даму  көмегiндегi  қарыздарға  қарағанда  қарыздың  мұндай  қаржылық  түрi  жеңiлiрек  болады.  Сондықтан  бұлар  арнайы  жағдайда  және  аз  көлемде   үсынылады.

    Экспорттық  несиелер - нақтылы  тауар  алуға,  қызмет  көрсетуге  белгiленген  қаржыландыру  негiзiндегi  қарыз  қоры.  Нақтылы  жағдайда  бұндай  несиелердi- донор  елдердi  экспорттауды  қаржыландыру  бойынша  жүргiзедi.   Экспорттық несиелердiң негiзгi көзi болып; тiкелей экспортерлар,  коммерциялық  банктер  және  арнайы -  экспорт  агенттiгi  табылады.

      Қазақстан  Республикасындағы  экспорттық несиелер мемлекеттiк  емес қарыздар  бойынша жүргiзiледi. Қазақстан Республикасының 1998 жылғы  10 сәуiрiндегi “Iшкi қарыздарды iшiнара басқару мен байланыстыру” Заңына сәйкес, мемлекеттiк несие түрiндегi мемлекеттiк емес қарудың қарызгерi болып мемлекеттiк емес ұйымдар болып табылады. Бұл жағдайда мемлекет грант түрiнде  жұмыс атқарады. Егер қарызгер қабiлетсiз болса, онда несие өседi және оны пайыз түрiнде төлейдi, Қазақстан Республикасының Үкiметi борышты өтеудi мемлекеттiк бюджет есебiнде жүргiзуге кепiлдеме бередi.

       Тәуелсiздiктiң алғашқы жылдарында iшкi ресурстардың үлкен бөлiгi  Қазақстаннан экспорттық несие-донор түрiнде алынды Тәжiрибе көрсеткендей, елдiң экономикалық дамуындағы экспорттық несиелердiң iс-әрекетi мемлекеттiк бюджет есебiнен қарызды өтеуге мүмкiндiк бердi. Сол арқылы басқа да мемлекеттiк бағдарламалар қысқартылды. Болашақта мемлекеттiк саясаттың бiрiгуiмен экспорттық несиелердi тарту көлемiн қысқартуға  бағытталуда .

       Қазақстан Республикасы Үкiметiндегi инвестиция саясатының негiзгi басым жағдайлары болып:

• қарыз мiндетiн жүктелмейтiн қаржылық  ағымдарды тартудың максималды мүмкiндiгiн  қамтамасыз ету;
• жеңiлдiк беретiн қарыздарды тартудың белсендiлiгiн арттыру.

    Қазақстанда шетелдiк ахуалды  жақсартудағы маңыздылығы аз  фактор ретiнде инвестициялық  iс- әрекеттiң құқықтық базасын  құру болып табылады . Республикалық  Парламент соңғы бес жыл iшiнде кәсiпорындағы инвестициялық iс-әрекеттердi реттеу негiзiнде бiрнеше заңдар қабылдады: “Тiкелей инвестицияларды мемлекеттiк қолдау туралы”, “Бюджеттегi салық пен басқа да мiндеттi төлемдер туралы”, “Бағалы қағаздар туралы”, “Инвестициялық қор туралы”, “Шетелдiк инвестиялар туралы ”Заңға өзгерiстер мен қосымшалар, ”Концепция туралы”, “Iшкi қарыздарды басқару мен  iшiнара байланыс туралы”, “Қазақстан   Республикасының инвестициялық қоры  туралы”.

      Аймақтық экономикадағы шетелдiк  инвестициялар ағымының белсендiлiгiн арттыру бойынша Қазақстан Республикасының  Үкiметi 1999 жылы 28 ақпанда “Тiкелей инвестицияға мемлекеттiк қолдау көрсету туралы” Заңына толықтырулар енгiзген. Оның негзгi мақсаты болып экономикалық сектордағы қызмет көрсету, тауар өндiрудi дамыту, жылдам қызмет етуге қолайлы ықпал жасау. Мемлекеттiң кепiлдiгiнсiз Қазақстан Республикасын жылдам дамытуға арнайы көмек көрсету бойынша шетелдiк және отандық тiкелей инвестицияларды тартуда пайда болған қарым–қатынастарды  реттеуге бағытталған. Бұл заң жалпы Қазақстан қоғамының қызығушылығын өзгерту кезiнде үдемелi құрылымға жету үшiн, экономиканың жеке саласы бойынша кәсiпорынның жылдам дамуына ықпал ету үшiн құрылған.

    “Тiкелей инвестицияларға мемлекеттiк  қолдау туралы “Қазақстан Республикасының Заңы Қазақстан Республикасының Конституциясында көрсетiлген.

    Заңда инвестициялық жобаның  дамуын ынталандыру шаралары  инвестиция бойынша ҚР мемлекеттiк  Комитетi ұсынған жеңiлдiктермен   тұрсаттылықтар жүйесi анықталған:

1. Мемлекеттiк табиғи гранттар;

2. ҚҚС, жер салығының, мүлiктiк салықтың мөлшерiн негiзгi   мөлшерден 50% шамасында келiсiм жасаған уақыттан бастап 5 жылға төмендету.

3. Инвестициялық жобаны жасауға қажеттi шикiзаттар мен  материалдар, импорттық құралдарды кеден бажынан аз немесе  толық босату.

     Осы бойынша жеңiлдiктер мен пұрсаттылықтар мөлшерi экономикалық  секторға байланысты  және негiзгi қордағы инвестиция көлемiне қарай анықталады.

     Халықаралық қаржыны тоқырау экономикалық өсу қарқынын баяулатуда  және Қазақстанда экономикалық  процестердi реттеудi  ары қарай жалғастыру үшiн тұрақты макроэкономикалық көрсеткiштердi сақтау шараларын қарастыруда. Республикада инвестициялық  саясаттарда  анықталған  түзетулер енгiзiлдi. Шетелдiк инвестицияларды ары қарай ынталандыру үшiн әлемдiк нарық капиталын, негiзгi ағымдар мен өсу теңденциясын оқып, үйрену керек. Шетелдiк инвесторларды тартудағы  бiздiң негiзгi бәсекелестерiмiздi  бiлуiмiз керек. Бәсекелестiк жағдайында Қазақстан нарығының қызығушылығын арттыра отырып, жаңа заманға сай нарықтық  инфроқұрылым құру жолдарын құрастыру қажет.

     Қазақстан Президентiнiң шешiмiмен  шетелдiк инвесторлар Кеңесi    құрылған. Шетел инвесторлар форумына  қатыса отырып ҚР     Президентi 

Н.Ә Назарбаев өз сөзiнде Қазақстан экономикасының көркею белгiлерiнiң бiрнеше түрлерiн айтып кеттi. Қазақстан экономикасының  өсуiне шеттен келген. инвесторлық агенттердiң әсерi көп ықпал етуде. Отырысқа қатысушылардың  ойы бойынша кеңестiң әрекетi мәселенi  шешудегi тиiмдi құрал болып табылады.  
 
 
 
 
 
 
 

     2.Бөлiм. Кәсіпорынның инвестициялық стратегиясын қалыптастыру

        2.1 Кәсіпорынның инвестициялық стратегиясын қалыптастыру мәселелері

 

      Кәсiпорынның инвестициялық iс – әрекетi дегенiмiз - кәсiпорынның   шаруашылық  әрекетiндегi негiзгi рөл атқаратын және  заңдылыққа  сәйкес  дамыған, өзiне  тән логикасы   бар объективтi  процесс. Экономикалық  табиғатына  байланысты   инвестиция – келешекте пайда табу  негiзiнде ағымдағы  тұтыну. Инвестициялық процесс кәсiпорынның  инвестициялық стратегиясы бойынша (3.1 - сурет)  анықталады және оны таңдау:  кәсiпорынның өмiрлiк цикл стадиясына, жалпы даму стратегиясына,  инвестициялық  қордың  iшкi және сыртқы құрамына, қорды тарту  объектiсi  бойынша  кәсiпорынға  инвестицияны  тарту.  

3.1.-сурет.    Кәсiпорынның   инвестициялық  

стратегиясын  құру  жағдайы 
 

      

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

    Өндiрiстiк негiзгi  инвестиция  келесi  негiзгi  функцияларды  орындайды:   жұмыс iстейтiн кәсiпорынның   өндiрiстiк қуаттылығын қолдау,  шыққан  негiзгi  қорларды  қалыптастыру,  жаңа  құрылыс   есебiнен  жаңа  қуатты   енгiзу,  кәсiпорынды  қайта  құру  және  кеңейту,  кәсiпорынның   дамуын  қамтамасыз  ету.

    Кәсiпорынның  экономикалық   тиiмдi  дамуы  - барлық  қор  түрiн  ұтымды  пайдаланумен  жалпы  бағытталған   инвестициялық  саясат  бойынша сипатталады. Жаңа инвестициялық  саясаттың  негiзгi  мақсаты – шығындарды  азайта отырып, кәсiпорынның экономикалық даму жолын өндiрiстiң  потенциалды  өсуiне  аудару  және  негiзгi  өндiрiстiк  қорларды  қолдана  отырып,  қор  өсiмiн  ұлғайту.

   Күрделi  қаржы  дегенiмiз – негiзгi  қорларды  құру, қалыптастыру  және  өсуiне  байланысты  барлық  қорлар.

     Күрделi  қаржы келесi  түрлерден   тұрады:

• құрылыс-монтаждық  жұмыс  шығыны – ғимарат, құрылыс  салу, жарықтандыру  жұмысы, құрылыстарды  монтаждау;
• әр түрлi  машиналар, механизмдер,  құрал-жабдықтар  алуға  кеткен  шығындар;

3.2.  кестеде  «Торғай-Петролеум»  ЖАҚ-ның  2001-2003  жылдардағы  күрделi  құрылыс  инвестициясы   сипатталған.  Онда  күрделi  қаржының  тиiмдiлiгiне   әсер  ететiн технологиялық құрылымдағы күрделi  қаржы көрсетiлген.

1. кестеден  көрiп  отырғанымыздай,  есеп  беру  жылы  негiзгi  қор  әрекетiне  3016,4  млн  теңге,  яғни 2001  жылмен  салыстырғанда  4,2  есе  көп  салынған.  Кұрделi  құрылыс  инвестициясын  жаңғырту  үшiн  2003  жылы  2001  жылмен салыстырғанда 2,1  есе  жоғары.  Оның  бiр  бөлiгi  құрылым – монтаж  жұмысына  және  құрал-жабдықтар, жабдық, саймандар алуға  бағытталған. 

 

3.2 Кесте  . “Торғай – Петролеум “ ЖАҚ –ның

2001-2003 жылдардағы күрделi құрылыс инвестициясы (мың  теңге )