Нәсілдер

Қазіргі адамдардың тарихи даму барысында тіршілік еткен табиғи орта жағдайларына байланысты морфологиялық  айырмашылық белгілері қалыптаскан. Мұндай белгілер бірте-бірте адамдар  тобының арасында тұқым қуалайтын  өзгергіштік арқылы ұрпақтарына  беріліп отырады. Адамдар тобының  арасындағы түрішілік тұқым куалайтын  өзгергіштікті француз ғалымы Ф.Бернье (1684 ж.) нәсілдер деп атады.

Нәсіл (фр. race, итал. разза  — туыс, тайпа) — тұқым қуалау арқылы берілетін ұқсас сыртқы (дене) пішіндері — терісінің түсі, шашы мен көзі, мұрны мен еріндерінің  пішіні, бойы мен дене пропорциясы, сондай-ақ кейбір "жасырын" белгілері (қанының тобы және т.б.) бар адамдардың тарихи қалыптасқан тобы.

            Қазіргі адамзаттың дені үш  үлкен нәсілге жатады:

• экваторлық, (негроидтер, австралоидтер, негравстралоидтер),
• еуропалық,
• моңғолоид.

Ұлт— ортақ тілі, қалыптасқан  мәдениеті, біріктіруші салт-дәстүрлері мен діні бар адамдардың әлеуметтік бірлестігі. Сонымен бірге көптеген ұлттардың ортақ аумағы, ортақ  экономикасы, сол ұлт өкілдерін  біріктіретін мемлекеті болады. Ұлт  қалыптасуында адамдардың бірлігінің бастауы болатын ортақ этногенетик. тек те маңызды рөл атқарады. Осындай  талап тұрғысынан қарастырғанда  “ұлт” және “этнос” ұғымдары біріне-бірі өте жақын, екіншісі біріншісінің туып, қалыптасуына негіз болады. Этностан айырмашылығы Ұлттар этностық белгілерге қоса саяси, экономикалық және әлеуметтік белгілерге ие болады. Дегенмен, әлі  де философиялық және саяси-әлеуметтік ой-пікірде “ұлт”, “этнос” категориялары  туралы бір арнаға тоғысқан түсінік  қалыптаспаған. Жер шарында 2 мыңнан астам Ұлттар мен этностар бар. Олар 5 мыңнан астам диалектілерде сөйлейді. 330-ға жуық этностың 1 млн. және одан көп өкілдері бар. Ал қалған 1700-ден астамы 1 млн-ға жетпейтін адамы бар аз санды этностар қатарына жатады. Осыншама көп санды ұлттар мен этностар әлемде 200-ден астам мемлекет біріккен. Сондықтан әлем мемлекеттерінің 90%-ы көп ұлтты немесе көп этностық мемлекет болып табылады. Көптеген көп миллионды халқы бар этностардың жеке, тәуелсіз мемлекеттері жоқ. Ұлттық өмір мен ұлтаралық қатынастардың өте күрделі екендігін осы деректерден-ақ көруге болады. Олардың арасында жерге, қазба байлықтарына, билікке, тілге байланысты этностық қайшылықтар тоқтаусыз жүріп жатады.

Этнос, этникалық қауымдастық - [грек, етһнос - тайпа, халық] - бір халықты  екіншісінен ажыратуға мүмкіндік  беретін ортақ белгілері бар  қауымдас¬тық. "Этнос" ұғымы әлі  күнге бірыңғай түсінілмейді. Кең  мағынада, "этнос" ұғымын көпшілік зерттеушілер барлық дәрежедегі этникалық  жүйелер жиынтығы ретінде түсіндіру  қалыптасқан (тайпа, халық, ұлт және т.б.). Алайда, кейбіреулер (Л. Н. Гумилевтан кейін) оны негізгі жүйе ретінде  қарастырады (субэтностар, суперэтностармен қатар және т.б.).

Тар мағынада алғашқылардың  бірі болып "этнос" ұғымына анықтама берген М. Вебер: "Этнос - мүшелері сыртқы бейнелерінің, әдет-ғұрыптарының үқсастықтарына қарай немесе ортақ отаршылық  не көші-қонды басынан өткерген тағдырлас  тарихына қарай өздерінің шығу тектерінің бір екендігіне сенетін топ". Бүдан  кейін де көптеген зерттеушілер этносқа  аумақ, тіл, дін ортақтығының негізінде  өзінше анықтама беруге тырысты. Алайда, Л. Н. Гумилевтің пікірінше, аталған  белгілердің бірде-бірі жалпыға  бірдей, кез келген этносқа қолданыла  бермейді, мүнымен бірқатар зерттеушілер келісті.

Этнос ең алдымен, мәденитілдік қауымдастық. Этностың пайда болуында аумақ және әлеуметтік қарым-қатынас  тілінің ортақтығы шешуші фактор болып табылады. Саяси кеңістіктің  ор¬тақтығы мен халықтың әлеуметтік және шаруашылық әдістерінің ортақтығы  да маңызды рөл атқаратыны сөзсіз.

Этникалық ұйысудың басты  тетігі салт-дәстүр, әдет-ғұрып түрінде  мүраға қалатын мәдениет болып табылады. Этникалық қауымдастық мағынасындағы  этнос ретінде көбіне бірыңғай атауы, ортақ мәдениет элементтері бар, тағдарлас тарихы бар, ерекше географиялық ортадағы топтық ынтымақтастық танытатын  адамдар тобын атауға болады.

Дін – адамзат қоғамындағы  аса күрделі де маңызды әлеуметтік-мәдени сана. Діннің басты мақсаты –  адамның рухани жетілуі және оның Жаратушы Құдайға сенімі.