Ақша несие банктер

        Қарапайым жұртшылықтың қор нарығына  деген қызығушылығын арттыру үшiн құнды қағаздар саудасын қыздырып жүргендерге әлi де болса еңбектенiп, тер төгу қажет-ақ. Себебi, бiздiң халқымыздың табысы өте көп емес әрi бағалы қағаз шығаратын эмитенттер де аз. Менің ойымша, елiмiзде қор нарығын дамыту үшiн өркениеттi елдерден үлкен-үлкен брокерлiк компаниялар мен рыноктағы iрi субъектiлер келуi қажет. Әйтпесе оқшауланып, көлемi шектеулi, аз болып қалады. Содан кейiн толыққанды жұмыс iстей алмайды. Сонда ғана әлемдiк бағалы қағаздар жүйесiне кiрiгедi. Қазiр бағалы қағаздар биржаларының арасында үлкен бәсеке, талас-тартыстар бар. Себебi бағалы қағаздар - қалай дегенмен де, халыққа да, оның iрi ойыншыларына да жақсы табыс әкелетiн құрал. Мысалы, әлде бiр өндiрiс орнының акциясы бүгiн 1000 теңге тұрады десек, ертең, аз уақыт iшiнде оның бағасы 10 мың теңге болуы мүмкiн. Адамның қолында санаулы ғана емес, мыңдаған акция болады десек, бұл қыруар табыс әкелетiнi анық. Сондықтан бұл жерде халықтың биржа саудасы жөнiнде бiлiмiн арттыру, сауатын ашу керек. Сонымен қатар, мектептерге де арнайы пән енгiзу керек сияқты. Сонда елiмiздiң ертеңгi тұтқасын ұстар азаматтары, мына біз сияқты жастар мектеп партасынан сауаттанса, одан жоғары оқу орындарында ол бiлiмдерiн жалғастырып, биржаның не екенiн, қандай сауда алаңдары бар екенiн, одан қалай пайда табуға болатынын ерте бастан бiлер едi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

ҚОРЫТЫНДЫ 

       Сонымен, биржа - нарықтың ұйымдасқан түрі, онда сұраным мен ұсыным негізінде тауармен, бағалы қағаздармен сауда жасалады және қызметкерлер жалданады. Ол - сатушылар мен сатып алушылай келісімге келу үшін кездесетін орын.

     Биржаның  бысшы органы болып биржалық комитет саналады, ал оның мүшелерін брокер (немесе маклер) деп атайды. Олар бағалы қағаздар нарығында клиенттердің есебінен және солардың атағынан делдал болып операциялар жүргізеді. Себебі нарыққа клиенттердің өздері қатысуға болмайды. Брокерлер сол жұмысы үшін куртаж деп аталатын төлем ақы алады. Брокерлермен қатар өз есебінен ақша жұмсап алыпсатарлықпен айналысатын дилер де жүреді. Дилердің табатын пайдасы бағалы қағазды сататын және сатып алатын бағасының (курсының) айырмашылығына тең, ия болмаса клиент Берген мәміле сомасының белгілі бір келісілген нақты проценті болуы мүмкін. Бұл әрине келісім шартта көрсетіледі. Сонымен, қор биржасы - бағалы қағаз иелерінің биржа мүшелері, яғни делдалдар арқылы бағалы қағаздары сату және сатып алу жөнінде мәміле жасайтын нарық.

     Жалпы, алдыңғы қатарлы экономикалық сараптама орталықтарының болжамынша, біз қаржы дағдарысының орта шеніне енді ғана аяқ басқан екенбіз. Сондағы еліміздің қор нарығының жағдайы жоғарыдағыдай, яғни мүшкіл халде. Ал қаржы дағдарысының соңғы шегіндегі қор нарығының жағдайын тіпті болжаудың өзі қиынға соғары хақ. Қорытындылай келе, еліміздің экономикасы енді тік тұрып жатыр, сәйкесінше қор нарығымыз да, қор биржамызда енді ғана реттеліп, дамып жатыр. Бұл жұмысты өркендету мақсатында бiрқатар қаржы институттары да құрылды. Ол аз десеңiз, былтырғы жылы Алматы өңiрлiк қаржы орталығының қызметiн реттеу агенттiгi құнды қағаздар нарығының инфрақұрылымын дамытуға барынша кірісті. Қазақстан қор биржасы Лондон биржасымен әріптестікке қол қойды. Қор биржасы қарапайым халықтың сауатын ашу арқылы қор биржасын жандандыруға кірісті.

     Мен Қазақстан Республикасының болашағы жарқын, перспективалы мемлекеттердің бірі болатына кәміл сенемін.                .                                                                                     
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қолданылған әдебиеттер тізімі 

1. Сейітқасымов  Ғ.С. Ақша, несие, банктер. /Алматы: Әкономикс, 2006ж-178б./

2. Көшенова Б.А. Бағалы қағаздар нарығы және биржа ісі. /Алматы: Әкономикс, 2007ж.-225б/

3. Сутемгенов  Н.Д., Таттимбаев К.М. Фондовый  рынок /часть II, Алматы, 2002г.-101б/

4. Саханова,   Исингарина.   Проблемы   и   перспективы   фондовых  рынков  Казахстана.

5. Лялин В.А., П.В. Воробьев. Ценные бумағи и фондовая биржа.

6. Миркин. Ценные бумаги и фондовый рынок-1997ж-43б;

7. «Тауар биржалары туралы» заң №2172/1995 ж/7 сәуір 1бап;

8. В.А.Галанова, Биржевое дело/ Москва/ 2001-304 б;

9. Адамбекова  А.А. РЦБК/ Алматы/ 2003-220 б;

10. Жуков  Е.Ф. РЦБ:Учебник/ 2005-339 б;

11. АҚ «Алматы қаласының өңірлік қаржы орталығы» (әрі   қарай — АҚ «АӨҚО») мен әріптес компаниялар мәліметтері

12. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

1.1 сурет.Биржа  ұғымының құрамдас элементтері 
 
 
 

                  

1.2 сурет.  Биржаның эволюциясы 

 

1.3сурет.  Қазіргі биржа қызметтері 
 

2.1 сурет  Бирждағы мәмілеге келуді ұйымдастыру  циклі 
 

2.2 сурет.Биржада сатушы мен 

2.3 сурет.Сатушы  мен сатып   

Сатып алушының байланысы                                           алушының дилер

      арқылы  байланысы 

2.4 сурет. KASE биржасындағы мемлекеттік емес бағалы қағаздар бойынша жасалған мәмілелердің көлемі. 
 
 
 
 
 
 

       

2.5 сурет Қор биржасындағы операциялар 
 
 
 
 
 
 

 
 

2.6 сүрет. KASE-нің ІЖӨ-ге қатысты капиталдандырылуы 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 

2.7cурет. 2011 жылғы 12 шілдедегі жағдай бойынша нарықтық капиталдандыру бойынша ең ірі жиырма қор биржасы (трлн. АҚШ долларымен)

Дерек көзі: World Federation of Stock Exchanges (2011 жылғы маусым) 

  

2.8 сурет.  Қазақстан қор биржасындағы акциялар  индексінің серпіні.