Шпаргалка по "История"

73-соғыстан  кеингі ж қаз  әлеуметтік -1945-50ж ұлы отан соғысы жеңіспен аяқталғаннан кеин қазақстан еңбекшілері беибіт құрылысқа қаита оралд.соғыс қаз экономикасына да үлкен зардаптарынн тигізді.өнеркәсіп өнімдерінің асіресе бұқара халық көп қолданатын  тауарлар өндіру түрлері қатты қысқарды.еңбересурстанының проблемасы едауір шиеленісті.ауыл шаруашылықғының материалдық техникалық базасы әбден төмендеді.сондықтан кеңес өкіметі оның жергілікті басшы органдары халық шаруашылығын қалпына келтіруге аирықша көңіл бөлді. Оның қарқынын шапшаңдатуға тиісті шаралар жүзеге асырылды.республикад ауыр индустрияны жедел дамыту,сонымен қатар жеңіл же тоқыма өнеркәсібін одан әрі өркендету көзделді. Тұргын үи құрылысын же қалалар мен жұмысшылардың тұрақты аудандарында мәдени тұрмыстық орындар жүиесін кеңеитуге ерекше көңіл болді.қаз халқы соғыстан кеингі 4 бесжылдық жоспарын көрсеткіштерін орындауға құлшына кірісті..бұл кезде ауыр өнеркәсіптің қараметалургия же түсті металургия саласы оидағыдаи дамыды.соғыстан кеингі жылдары 4-5 жылдық тапсырмаларды орындау барысында да өнеркәсіп салаларында жаңа техника түрлері енгізіліп отырды.1950электр қуатын өндіру 45ж қарағанда 2,3 есе өсті.көптеген зауыттар мен өнеркәсіптер кеңеитілді.ауыр өнеркәсіптің тез дамуы мен же оның жаңа салаларының құрылуы жеңіл же тамақ өнеркәсібінің одан әрі дамуына өз әсерін тигізді.тамақ өнеркәсібі де салынды.соғыстан кеингі жылдары көлік же жол қуаттары  одан әрі дамыды.соғыстан кеингі жылдары яғни1946ж ауыл шаруашылығы үшін ең ауыр жыл болды.бірақта соңына қараи ауыл шаруашылығы аяққа тұрып астық дақылдарды өнімдердің жақы дамуымен баиланысты,ескірген техниканың орнына жаңа техника паидаланды.сонымен қатар соғыс кезінде же соғыстан кеингі жылдарда совхоз же колхоз өндірісін  ұиымдастыруда көптеген кемшіліктердің орын алғаны анықталды.

74-1946-70ж республ қоғамдық саяси өмірі,мәдениет пен ғылымгың қудалауы бекмаханов-соғытың барлық ауырпалықтарын бастарынан өткізген бұқара халықтың санасында демократияға бет бұру қажеттігін түсіну барған саиын пісіп жетіле берді.осыған ораи қоғам мен партиялық мемл басшылықтың әкімшіл бұирық беру тәсілінің арасындағы қаишылық нақты көрініс тапты.ел басшылардың көпшілігі қоғамдағы қалыптасқан басқаруды әкімшіл жүиесін мінсіз деп түсінді. Осындаи күрделі жағдаида қағамдық ғалымдар саласы партия комитетінің  қатаң бақылауында болды.мұның өзі қазақстанның қоғамдық саяси дамуына теріс ықпалын тигізіп ауыр зардаптарға ұшырады.қаз мәдениеті әдебиеті ғылымның дамуына 20ғ 50ж басында өзінің шырқауына жеткен тоталитарлық социализм идеологиясына кері әсерін тигізді.БК 2 орталық комитеттің звезда же ленинград журналдары туралы қаулысы кеңестік идеологиядан басқаша ойлаитын адамдарды қудалаудың жаңа науқанын ашып берді.осы кезде қазақстанда бекмаханов ісі ұиымдастырылды.ол іс боиынша бекмахановтың 1947ж шыққан 19ғ 20-40ж қазақстан деген монографиясында буржуазиялық концепциялар дамытылған же оның саяси идеалдық зияны бар деп табылды,1950ж правда газеті қазақстан тарихы маркстік лениндік тұрғыдан жазылсын деген мақаласында оның кітабын аиыптады.осыдан кеин бекмаханов академиядан шығарылды.кеин оны қазақ сср соты оны соттаиды 25 жылға,сол жылы сталин өледі.соитип бекмаханов туралы іс қаита қаралып оны босатады.40жаяғында бекмаханов ісі жалғыз болмады. Оған олжас сулеименов ахмет жұбанов  тбасқалары  саяси аиыптармен жазаланады.басқа да ғалымдар мен жазушылар саяси буржуазиялық ұлтшылдық қателіктерді жіберді деп дәлелсіз аиыпталады.соитип  бари қудалауға ұшыраиды,соның бірі кср ғылым академиясының призенті қаныш сәтбаев,жазушы мұхтар әуезов қазақстаннан мәскеуге кетуге мәжбүр болады.сонымен соғыстан кеигні жылдары қазақстанның қоғамдық саяси өмірінде оның мәдени дамуында сталиндік тоталитарлық жүиенің үстемдігі нәтижесінде көптеген қарма қарсылықтар орын алды.

75-1946ж  80 қазақстан өнеркәсібі. Дамуы1946ж 18 наурызда 1946ж 50жылдарына арналған 4-5жылдық жоспар қабылданды,міндеттері кираған халық шаруашылығын қалпына келтіру ауыр өнеркәсіпті қалпына келтіру же қарқынды дамыту.бұрынғы қажетті өнеркәсіп  орнату оларды қаит өңдеу болды,5жылдық құрылыста ақтөбеде зауыт іске қосылды.өскеменде 1947ж зауыттың 3 кезеңі іске қосылып маңғыстауда жаңа мұнай кәсіпшіліктернің  саны көбеиіп мұнай өндіру 52 паиызға артты.52ж басында республикада кәсіпорындар саны 65 паиызға жетті.жеңіл же тамақ өнеркәсібін дамыту дамып қызылорда тігін фабрикасы іске осылып жұмысын бастады. Жамбылда қызылордада тері өнеркәсібі салынды.көлік жүиесі кеңеие түсіп 1950ж ұз 483 км моиынты жол темір салынды.баиланыс жүиелері барлық аимақтарды аудандарда тедефон баиланысын қосылып  1949ж көктемде алматыда 56 қаламен баиланыстыратын автоматтық станц салынды радио40ж салыстырғанда 2 есе артты қазақстан еңбек сүигіш фашистік басқыншылықтар зиян шеккен адамдарға көмек көрсетілді 1945 жукринаға 500 трактор ауыл шаруашылық машиналар 140паравоз жіберіліп 100ден асам ауыл шаруашылық мамандар аттандырылды.жеңілдетілген тағам мен 1 млн ірі қара қои жылқы сатылды.17,5 22мың жылқы 350 мың қои тегін берілді.

76-тың  же тыңаиған жерлерді игеру

Тың жерлерге Кеңес әскерi қатарынан қайтқан жауынгерлер  көп келдi. Олардың күшiмен Көкшетау облысында «Кантемировец», Солтүстiк Қазақстан облысынды «Тамановец», Қарағанды облысында «Индустриальный» және басқа совхоздар құрылды. Республиканың жаңа совхоздарына жоғары және орта бiлiмi бар 2088 адам директор, бас агроном, инженер, бухгалтер, инженер-техник, құрылысшы сияқты жұмыстарға жiберiлдi.

1954-1960 жылдары республикада  тың игеру есебiнен астық өндiрудiң  жалпы көлемi 106 млн. тоннаға жетi, осы жылдар iшiнде астықтың жылдық  орташа өнiмi 1949-1953 жылдардың көрсеткiштерiмен  салыстарғанды шамамен 3,8 еседей  артты. Қазақстан бұл жылдардың iшiнде мемлекетке 63,4 млн. тонна астық тапсырды.

Тың игеру Қазақстанды  тауарлы астық өндiруде Одақ бойынша  алдыңғы қатарға шығарды. Соның  нәтижесiнде республика әрбiр тұрғынға шаққанда екi мың кило астық өндiретiн  дәрежеге жеттi. (Азық-түлiк мәселесiн түбегейлi шешу үшiн әр адамға шаққанда бiр мың кило астық өндiру жеткiлiктi деп есептеледi.) Тың игеру барысында Қазақстанда көптеген жаңа қалалар бой көтердi. Өнеркәсiп орындары көптеген жаңа қалалар бой көтердi. Өнеркәсiп орындары көптеп салынды. Жаңа темiр жол, тас жол желiлерi тартылды. Тың игеру республиканың экономикалық күш-қуатын бұрын-соңды болып көрмеген дәрежеге iлгерiлеттi.

Тың және тыңайған жерлердi игерудiң сонымен бiрге үлкен  зардаптары мен көлеңкелi жақтары  да боды. Атап айтқанда, басқа республикадан келгендердiң саны шамадан тыс көбейiп кеттi. Жергiлiктiжерлерде ұлттық мектептер жабылып, қазақ балалары iрiлендiрiлген мектеп-интернаттарда оқытыла бастады. Олардың басым көпшiлiгiнде оқу орыс тiлiнде жүргiзiлдi. Мұның өзi, бiр жағынан, қазақ жастарының өз ұлтының тiлiнен, салт-дәстүрi мен әдет-мәдениетiнен қол үзiп мәңгүрттенуiне жол ашса, екiншi жағынан, жергiлiктi халықты орыстандыру саясаты қолпашталып, ашық жүргiзiле бастады. Жер-су аттары  орыс тiлiне көшiрiлдi. Мұндай орыстану процесiнен халықты республиканың тәуелсiздiгi ғана құтқарды. Бiрақ бұл процесс соның өзiнде де қазақ халқының, оның зиялыларының елеулi бөлiгiн өз ұлтының тiлiн бiлмейтiн шала қазақ етiп қалдырды.

77-хрущевтың  жылымдық саясаты.1956-64ж реформа же демократия жаңғырту. Сталин қазасынан кеин 1953ж қуғындаушы органдарға сүиенген  жүие дәуірі аяқталды.жылымдық ссаясаты жылдары аталған 50 ж 2 жартысынан бастап игі істер атқарылды. 1953жжКОКП орталық комитетінің 1 хатшысы хрущев тағаиындалады. Елде демократия қаита құру процесіне жол ашылды. 1956ж хрущев –жеке адамға табыну же оның зардаптары  туралы баяндама жазады.оның саяси көз қарасы үшін қудалау орын  алады.соитип оған халық жауы немесе ұлтшыл аиыптардың орнына өзгеше оилаитындар деген аиып тағылады.шығыс қаз мектебінің мұғалыімдері соның ішінде елікбаев хрущевтің атынан хат жазып өзінің дәлелді ұсыныстарын аитты.қаз тәуел-ң сөз жүзінде екендігі,саилаудың мәнсіздігі туралы,ұлт саясатынжүргізуде әділетсіздікке жол жоқберілетіндігі туралы қаз тілінде мектеп аздығы,оқу құралы жетіспеуі мұғалімдер жұмыссыз қалуы туралыжазықсыз қудалауға ұшыраған ауылдасы маидангер мұғалім ұлты татар сүлеименовты қорғаитыны туралыжазған болатын.1957ж 16 шілдеде елікбевты партия қатарынан шығарылды.әділетсізге көнбеген мұғалімдерді күшпен жындыханға жатызылды.соитип кеингі жылдардың ортасында прогрессшіл бастамалардың нәтиже бермеу себептері –саяси жүзеге асырудың ғылыми болжамы болмады.кеңес басшылығының көпшілігінің ең алдымен хрущевтің саяси мәдениеттің тқөмен болды.1959ж хрущев кокп 21 сезінде социализм түпкілікті жеңіп комунистік қоғам құру кезеңініңбасталғандығы туралы жарияланды.1964ж14қазанда кокп ок-ң пленумында партия мен ел басшылығымен ауыстырылды.хрущевке аиыптар тағылды олар-ұиымдық басшылық ұстанымдарын бұзды,халық шаруашылығын басқаруды валюнтаризмге жол берілді.қаз халық республ мен қарым қатынастарын нашарлатты,

78-қаз  кемелденген социализмнің дағдарыс  ж1956-85ж 

Социализм жүиесі елдерінде  бірте бірте жетілдіру идеясы туындады.1967ж қазан төңкерісінің 50 жылдығын арналған жәжілісте брежнев еліміздегі тарихи жолдың басты қорытындысы –кемелденген социализмнің орнатуы деп мәлімдеді.1977ж мамыр да ксро конституцияның жобасы бүкілхалықтың талқылаға ұсынылды.нәтижесінде 400жуық ұсыныс келіп түсті.1977ж 7 қазанда ксро конституциясы қабылданды,коммунизмге өтер жолдағы кезең –кемелденген социализм ,ал ксроның саяси негізі –халық депутаттары кеңестері деп танылды.1978ж 17 наурызда –қазақ ксро конституциясының жобасы бүкілхалықтық талқылауға ұсынылды.1978ж 18 сәуірде қазақстан компартиясының ок-і жаңа конституцияны мақұлдап ,қазақ кср жағары кеңесін кезектес7 сессиясының қарауына ұсынылды.1978ж 20 сәуірде –қазақ кср жаңаконституция қабылданды,бірақ ол сөз жүзінде ғана орындалды.1979ж ксро төрағасы андроповтың ұсынысымен қаз аумғында неміс автономиялық облысын құру тұралы шешім қабылданды.неміс автономиясы әкімшілік ортасы ақмола обл ереумен тауқаласты деп аитқан болатын,оның құрамындаақмола обл павлодар қарағанды көкшетау облсының біреше аудандары болды.

79-қаз  қаита құру 85-91,әлеумет эконом дамуды жеделтету.1982ж10қарашада брежнев қаитыс болып партия басшылығына үкімет басшылығына андропов келді. Ол 80 ж басынд елде қалыптасан жағдаидың күрделілігін түсіне білді.84ж ақпанда андропов қаитыс болады. Саяси басшылық кокп ок ң бас хатшылығына 1 хатшылық черненконы саилаған болатын, 1985ж наурыз аиында черненко қаитыс болады. Кокп окң бас хатшысы горбачев саиланды.1985ж сәуірде кокп ок –ң пленуында әлеуметтікэкономикалық өмірдің мәселелеріне жаңаша қарауғаәрекет жасап 1985 ж сәуір пленумы әлеуметтік экономиклық дамытуды жеделдету бағыты  экономикалық бағыты болды.жеделтеду бағыты ғылыми концепциясы анқық бағдарламасы жүргізілді. Элеуметтік же экономикалық дағдарыстың мемл-к қаита құру арқ емес жекелеген шаралардың көмегімен идеялық саяси тәрбиені күшеиті арқылы жоюға болады деп есептелінді.1987ж каңтар кокп ок пленумында каита құру же партияның кадр саясаты туралы мәселе талқыланды,кемшіліктері дағдарыстың нақты себебін көрсете алмад. Жаппаи өзгерістердің сиволына аиналып сөз жүзінде салтанат құрылды. 1987ж маусым кокп ок пленумында мәскеуқалалық партия комитетінің 1 хатшысы ельцин қаита құру барысында реформа баяулығына наразылығын білдірді. Алаида оның қаита құрудың ту сыртынан тиген соққы деп қабылданды.соитип ол баспассөзде жарияланбады.ельцин толық сөзі 1988ж көктемде жарық көрді.

80-1986ж  алматыдағы желтоқсан оқиғасы.қоғамдағы  демократи,жаңарту жастар белсендігі.

2.Қазақстандағы 1986 жылғы  Желтоқсан оқиғасы.

Бұрын республиканың  басшы органдарына орталықтан басшы  кадрлар жiберу кеңiнен орын алды. Оларды қызметке жiбергенде жергiлiктi жерлердiң пiкiрi, республиканың тарихи жағдайы, оның дәстүрлерiмен санаспады. Мұндай жағдай 1986 жылғы желтоқсан айында Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетiнiң бiрiншi хатшысы Д.А.Қонаев жолдас зейнеттi демалысқа шығуына байланысты қызметтен кеткен кезде айрықша көзге түстi. Пленум мәжiлiсi не бары 18 минутқа созылды. Осы уақыт iшiнде Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетiнiң бiрiншi хатшысы Д.А.Қонаевтiң орнына Мәскеу жiберген Г.В.Колбин сайланды.

Желтоқсан көтерілісі тоталитарлық жүйенің құлауына бірден-бір себепкер болған ұлттық рухтың жаңғыру, қайта  түлеу кезеңінің басы еді. Тек  Алматыда емес, Жезқазған, Қарағанды, Талдықорған, Павлодар, Шымкент қалаларында, Шілік, Шамалған селоларында Кремльдің өктем саясатына қарсы наразылық шерулері өтті. Ақмола ауыл шаруашылық институтының студенттері Амангелді Нүкенов пен Асқар Сағынаев қала студенттері арасында тоталитарлық билікті сынаған листовкалар таратты. Өскемен кен-металлургия техникумы мен педучилище студенттері «Қазақстанның байлығын орталыққа тасуды тоқтату», Қазақстанның тәуелсіз ел болуын талап ету ұрандарын ұстады. Москвадағы қазақ жастары Қызыл алаңға шығып, «Тарт қолыңды Қазақстаннан, Кремль!» деп наразылық талабымен бой көтерді. Олардың бәрі аясыз басып – жаншылды. 102 адамды негізсіз бас бостандығынан айырып, соттаған. Олардың 47-сі студент еді. Шеруге шыққандар қатарында орыс, ұйғыр, татар, қырғыз, шешен, армян, түркімен, башқұрт халықтарының өкілдері болды. Әрине, көңілі кіршіксіз жастар елде демократия орнаған екен деп жапа шекті.

1989 жылы Г.В.Колбин  КСРО Халықтық бақылау комитетiнiң  төрағалығына тағайындалып, Мәскеуге  кеттi. Оның орнына 1989 жылғы шiлдеде  Қазақстан Компартиясы Орталық  Комитетiнiң бiрiншi хатшысы болып  Н.Ә.Назарбаев сайланды.

83-егемен  же тәуелсізқр құрылуы рәміздері.1950-91ж 25 желтоқсан горбачев ксро призиденттік қызметінен босатылып 26 желтоқсанда 91жылдың  ксро өмірі төқтатқандығы туралы декларация шыққан болатын ,қазақ кср жоғары кеңесі 1990 ж 25 қазанда республикамыздың мемлкеттік егемендігі туралы декларция қабылданды.солиа барлық әлемге қазақстанның егемендігі туралы жарияланды.тәуелсіздік алу қазақстанда жалпы демократиялық порцестердің барысын шапшаңдатты. Солаи қазақстан ресеи укрина беларусиямен шекара орнатты. 1990ж 25 қазанда республика жоғары кеңесі қазақ кср-ң мемл егемендігі туралы декларация қабылданды.1991ж 20қарашада қабылданған қазақ кср да мемл өкімет билігі мен басқару құрылымын жетілдіру же қаз кср конституциясына өзгерістер мен қосымшалар енгізу туразы заң берілді. Заң негізінде респуликаның мемлкеттік басқару органдарына өзгерістер жасалды.91ж 1 желтоқсанда  Егенмендік респулика егемендігімен орнығуымен бірге республика призидентін бүкіл халық саилау қажет болады.призидент саилау жөнінде заң қабылданады.призиденттік қызметке нурсултан назарбаевтың кандидатурасы  ұсынылған болатын соитип ол  91 ж16 желтоқсан республиканың тәуесіз алған  күні болатын.тәуелсіз қазақстан ірі мемл арасындағы тұрып республика бірінші болып дамыған болатын 92 ж ортасында  қараи ол жер шарының 30дан астам ақш қытаи иран пакистан канада  швецария тәуелсіз қазақстан  дипломатиясы тарихында селингрантын тапсырған алғаш рет түркияның өкілетті елшісі арғын өлісбаи болатын.92ж4масымда қазақстан республикасының мемл туы мен елтаңбасы қабылданды авторы шакен ниязбеков елтаңба авторы жандарбеков мәлібеков шорт аман  уалиханов

81-1992ж   саяси дағдарыс ксроның ыдырауы.тмд  құрылуы

Саяси қозғалыстар.

1990 жылы Қазақстанда  «Азат» азаматтық қозғалысы қалыптасты. Оның басты мақсаты-Қазақстанның мемлекеттiк тәуелсiздiгiн, заң алдында барлық азаматтардың тең құқықтылығын, әлеуметтiк әдiлеттiлiктi, адамгершiлiк идеялын қорғау болып табылады. Одан басқа республикада «Алаш», «Желтоқсан», т.б. саяси қозғалыстар пайда болды.

Қазақстан халқы Мәскеудегі тамыз төңкерісіне түрліше көзқараста болды. «Азат», «Желтоқсан», «Қазақстанның Социал-Демократиялық партиясы» және басқа да қоғамдық саяси қозғалыстар ТЖМК-ны қабылдамай, халықты оны мойындамауға шақырды.

Қайта құру жағдайында Қазақстанның қоғамдық ұйымдарында да сапалық жаңа өзгерiстер iске асты. 1991 жылы қазанда Қазақстан комсомолының кезектен тыс XVIII съезi өттi. Онда Шығыс Қазақстан және Павлодар облыстарының делегаттары алдағы бiрнеше айды көшпелi кезең деп жариялап, осы уақыт iшiнде жастардың жаңа қоғамдық ұйымын құру iсiн бастауды ұсынды. Бiрақ съезд делегаттары бұл ұсынысты қабылдамай, республика комсомолын Қазақстанның Жастар одағына ауыстыру жөнiнде шешiм алды. Оның алдына республика жастарының құқықтары мен мүдделерiн қорғау мiндетi қойылды.