Адамзат әрқашан

Сынау алдында үлгілерді  визуалды түрде тексеріп, ақаулары бар болса анықталынады. Сызат  тереңдігі 10 мм-ден көп, шұңқырша диаметрі 10 мм-ден және тереңдігі 5 мм-ден көп, сонымен қатар қабыршақтану іздері бар және толығымен тығыздалмаған  үлгілер сынауға жатпайды. Үлгінің  тірегіш қабырғаларындағы бетон  төмпешіктері егеумен немесе арнайы таспен алынып тасталуы керек. Визуалды тексеру нәтижелері сынау журналына  жазылады. Қажет болған жағдайда ақаулардың орналасу сұлбасын белгілеп қояды.   

Бір   серияның   барлық   үлгілері   есептік шамада 1 сағаттан артық емес уақытта сыналуы керек.

Үлгіні   преске   орналастырмас   бұрын престің  тірегіш плиталарындағы алдыңғы  сынаудан қалған бетон бөлшектерін  тазалау керек

Престің   күшөлшігішінің шкаласын жойылатын жүктің күтілетін  мәні максимал жүктің 20-80% аралығында болуы  керек деген шартпен таңдайды.

Үлгілерге салмақ түсіру үздіксіз түрде үлгідегі есептік кернеудің  үлгінің толық қирауына дейін  қысуға сынау барысында (0,6?0,4) МПа/с  шегінде және созылуға сынау барысында (0,05?0,002) МПа/с шегінде өсуін қамтамасыз ететін жылдамдықпен жүргізіледі. Сонымен  қатар, бір үлгіге салмақ түсіру уақыты 30 сек уақыттан аз болмауы керек.

- өлшемі   1,5 -тан үлкен   толықтырғыш   дәндерінің,   топырақ түйіршіктерінің, қабыршақтану іздерінің бар болуы.

тірегіш беттерінің арасына  болаттан жасалған қосымша тірегіш  плиталар қоюға болады.

Үлгіні престің тірегіш  плиталарына орналастырғаннан соң  престің жоғарғы плитасын үлгінің  жоғарғы тірегіш қабырғасымен олардың  жазықтықтары толығымен бір-біріне жабысып тұратындай етіп қосады. Содан  соң салмақ түсіруді бастайды.

Үлгі ақау әсерінен қираған  жағдайда серияның анықталған орташа беріктігінің нәтижесі есепке алынбайды.

Иілу барысында созылуға сынау

Үлгілер сынау құрылғысына  орналастырылады және қирауға жеткенше салмақ түсіріледі.

Егер үлгінің қирау  жазықтығы вертикаль жазықтыққа 15°-тан иілсе, онда бетонның орташа беріктігін анықтау барысында бұл  сынау нәтижесі есепке алынбайды.

Жарылу барысында созылуға сынау

Үлгілер пресс плитасына  немесе сынау құрылғысына орналастырылады.

Үлгіге күшті біркелкі етіп беру үшін болат қадалғыш төсеме мен шаршы беттігінің арасына  немесе пресстің тірегіш плиталары  мен цилиндр-үлгі беттігінің арасына  қосымша ретінде  ұзындығы үлгі ұзындығынан  артық емес картон немесе жұқа тақтай орналастыруға болады.

Призма-үлгілерді ұзындығы бойынша бірнеше тілімдерге бөледі. Тілімдердің ара қашықтығы призма биіктігінің жартысынан аз болмауы  керек.

Осьтік созылуға сынау

Үлгілер ажыратқыш машиналардың біріне бекітіледі және қинауға жеткенше тартылады.

Егер қирау жұмыс жағдайында болмаса немесе үлгінің қирау  жазықтығы оның горизонталь осіне 15°-тен артық иілген болса, сынау  нәтижесі есепке алынбайды.

 

 

3.3 Кірпіштің ылғалдылығына  сынау

 

          Сынауға дайындау

Кірпіштің ылғалдылығын беріктікке сыналған үлгілерді бөлшектеу арқылы алынған немесе бұйымнан бөлініп алынған үлгілерді сынау арқылы анықтайды.

Бөлшектелген бетон бөліктердің  ең үлкен ірілігі келесідей болуы  керек:                              

- ауыр   және   кеуекті   толықтырғыштардан  жасалған кірпіштер үшін - толықтырғыш түйіршіктерінің максимал өлшемінен үлкен емес;

- ұсақтүйіршікті кірпіштер үшін (ұяшықты және силикатты кірпіштерді қоса алғанда) – 5 мм-ден артық емес.

Ұсақталған материалдан  массасы төмендегіден кем емес орташаланған үлгіні алады:

- 1000 г – ауыр  және    кеуекті   толықтырғыштардан жасалған бетондар үшін;

- 100 г – ұяшықты, силикатты және ұсақ түйіршікті бетондар үшін.

Кірпішті және темірбетонды бұйымдарда кірпіштің ылғалдылығын өндірістік бақылау барысында массасы төмен бетон үлгілеріне сынау жүргізуге рұқсат етіледі.

Үлгілерді таңдап алған соң  оларды ұсақтап, салмағын өлшейді немесе бу өтпейтін орамада немесе герметикалық тарада сақтайды. Ораманың немесе герметикалық тараның көлемі оған салынатын үлгі көлемінен екі еседен артық болмауы  керек.

Сынау жүргізу

Дайындалған үлгілердің салмағы  өлшенеді және кептіргіш шкафқа орналастырылып, (105 ? 5) °С  температурада тұрақты  массаға жеткенше кептіреді.

Үлгінің тұрақты массасы  ретінде соңғы екі өлшеу барысында  айырмашылығы 0,1%-дан артық емес нәтиже алынады. Сонымен қатар, салмақты өлшеу  аралығы 4 сағаттан аз болмауы керек.  

Үлгілерді қайталап өлшемес  бұрын оларды эксикаторда сусыз  хлорлы кальциймен немесе кептіргіш  шкафпен бірге бөлме температурасына   

жеткенге дейін суытады.

Салмақ өлшеу кезінде 0,01 г-ға дейін  қателік қабылдана  береді.

Кірпіш үлгілері сериясының ылғалдылығын жеке үлгілер ылғалдылығы нәтижелерінің орта арифметикалық мәнін анықтау арқылы табады [12].

Сынау нәтижелері енгізілетін  журналда келесі мәліметтер болуы керек:

- үлгілердің таңбалануы;

- үлгілерді таңдап алу орыны мен уақыты;

- кірпіштің ылғалды күйі;

- кірпіш жасы мен сынау мерзімі;

- кірпіш үлгілерінің және серияларының массасы бойынша;

- кірпіш үлгілерінің және серияларының көлемі бойыншаылғалдылығы.

 

 

3.4 Кірпіштің су сіңіруіне сынау

 

 

Сынауға дайындау

Кірпіштің су сіңіруін үлгілерді сынау арқылы анықтайды.

Үлгілердің беті шаңнан, кірден сымтемірлі щетка немесе абразивті  тастың көмегімен тазартылады.

Үлгілерді сынау кірпіштің табиғи ылғалдылығы жағдайында немесе тұрақты массаға дейінгі кептірілген күйде жүргізіледі.

Сынау жүргізу

Үлгілер сумен толтырылған  ыдысқа орналастырылады. Судың деңгейі  орналастырылған үлгінің беткі  деңгейінен шамамен 50 мм-ге асып тұруы  керек.

Үлгілер төсемелерге биіктігі минимал болатындай етіп орналастырылады (призмалар мен цилиндр үлгілер  бүйір бетімен орналастырылады).

Ыдыстағы судың температурасы (20 ? 2) °С болуы керек.

Үлгілердің салмағы әрбір 24 сағат сайын жәй немесе гидростатикалық  таразыларда 0,1 %-дан артық емес қателікпен өлшенеді.

Жәй таразыларда өлшеу  барысында судан шығарылған үлгілер  сығылған ылғал матамен алдын  ала сүртіледі. Үлгі тесіктерінен таразыға аққан су массасын үлгі массасына  қоса есепке алу керек.

Соңғы екі өлшеу нәтижелерінің  айырмашылығы 0,1%-дан артық емес болғанша сынау жүргізіле береді. 

Табиғи ылғалдылығы күйінде  сыналатын үлгілер су сіңіру процесі  аяқталған соң тұрақты массаға  дейін кептіріледі.

Кірпіштің су сіңіруін үлгілерді қайнату арқылы да анықтайды.

Нәтижелерді өңдеу

Бетонның жеке үлгісінің  су сіңіруін W_м массасы бойынша 0,1%-ға дейінгі қателікпен төмендегі формула бойынша процент арқылы есептейді:

                                                                (7)

мұндағы m_c — кептірілген үлгінің массасы, г;

                    m_в — су сіңірген үлгінің массасы, г.

Кірпіштің жеке үлгісінің су сіңіруін W_о көлемі бойынша 0,1%-ға дейінгі қателікпен төмендегі формула бойынша процент арқылы есептейді:

                                                                                   (8)

мұндағы r_о — құрғақ бетонның тығыздығы, кг/м³;

                     r_в —1 г/см³-қа тең деп алынатын су тығыздығы.

Кірпіш үлгілері сериясының су сіңіруін осы серия үлгілерін жеке сынау барысында алынған нәтижелердің орташа арифметикалық мәні табу арқылы анықтаймыз.

Сынау нәтижелері енгізілетін  журналда төмендегі мәліметтер қарастырылуы керек:

- үлгілердің таңбалануы;

- кірпішжасы және сынау мерзімі;

- кірпіш үлгілерінің су сіңіруі;

- кірпіш үлгілері сериясының су сіңіруі.

Қайнату барысында су сіңіруін анықтау

1) Су сіңіруін анықтау үшін үлгілер су құйылған ыдыста қайнатылады.

Су көлемі орнатылған үлгі көлемінен екі есе болуы керек.

2) Ыдыстағы   су д  еңгейі үлгі бетінен кем дегенде 50 мм-ге асып тұруы керек.

3) Әрбір 4 сағаттық қайнатудан кейін үлгілер (20 ? 5) °С температураға дейін сыда суытылады, ылғал матамен сүртіліп, салмағы өлшенеді.

4) Соңғы екі өлшеу нәтижелерінің айырмашылығы 0,1%-дан артық емес болғанша сынау жүргізіле береді.

5) Қайнау кезінде кірпіштің  су сіңіруі W_м,кип массасы бойынша 0,1%-ға дейінгі қателікпен есептейді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4 Кірпішті сертификаттау

Сапа жүйелерінің қарқынды дамуының сыртқы (тапсырма берушілердің талаптары, бәсекелестіктің артуы) және ішкі себептері бар. Маңызды  сыртқы себептердің бірі - көптеген шетелдік органдар мен сертификаттау  жүйелерінің сапа жүйесін өнімді сертификаттау процедурасына енгізуі. Мысалы, Еуропалық Одақта өнімді міндетті түрде сертификаттауға қатысты 11 директиваның жетеуінде сапа жүйесін  сертификаттау сапа белгісін берудің  шарты ретінде көрсетілген. Сапа жүйесі бар кәсіпорындарға несие  алу және сақтандыру жақтарынан жеңілдіктер  берілуі мүмкін. Сонымен қатар, сапа жүйесі бар кәсіпорындардың халықаралық  тендерлерді ұтып алу мүмкіндігі ұлғаяды. Егер өнім сапасының төмендігі  туралы сотқа арыз түскен болса, онда сапа жүйесінің сертификаты кәсіпорынның кінәлі еместігінің дәлелі ретінде  бағаланады. Көптеген елдердің Үкіметтері мемлекеттік тапсырма жөнінде мәселе қарастырылғанда алғашқы орындарды  сапа жүйелері бар кәсіпорындарға береді. Сапа жүйесіне ынталылық ішкі себептерге де байланысты: тұтынушылардың талабын  толығымен орындау, өндіру шығынын  азайту, тұтынушылар мен бақылау  органдары тарапынан тексеруді  азайту, өндірістің мәдениетін жақсарту, сапаға деген жауапкершілікті арттыру. Қазіргі кезде ТМД елдерінің  басқалары сияқты Қазақстан Республикасында  сапа жүйесі сертификатталған мекемелер  саны жағынан шет елдерден көп  кейін қалған. Мысалы, Ұлыбританияда  мұндай мекемелер саны шамамен 66,7 мың, АҚШ-та 37,0 мың болса, Ресейде бар  болғаны 1500 шамасында, Қазақстанда  бұл жұмыс соңғы жылдары ғана қолға алынып отыр. Қазақстан Республикасының  Үкіметі тарапынан экономиканы  дамытуға, отандық өнімнің бәсекелестігін қамтамасыз ету бағытында нақты  шаралар қолданыла бастады. 2001 жылғы  мамырда Үкіметтің № 590 қаулысы  бойынша 2001-2005 жылдарға арналған Республикалық  «Сапа» бағдарламасы қабылданды. Бағдарламада кәсіпорындардың өнімді сертификаттаудан сапа жүйесін сертификаттауға ауысуы көзделген. Қазақстан Республикасының  мемлекеттік сертификаттау жүйесінде  көптеген кәсіпорындар сапа жүйесі мен  өндірістерге сертификат алды.

  Сапа жүйелері мен өндірістерді сертификаттау

Қазақстан Республикасында  сапа жүйелері мен өндірістерге сертификаттау  жүргізудің тәртібіне жалпы талаптар және оларды жүргізу тәртібі ҚР СТ 3.15.1-98 стандартында белгіленген. Сапа жүйесін және өндірісті сертификаттаудың негізгі мақсаттары:

• өнім сапасын арттыру аясындағы мемлекеттік саясатты жүзеге асыру;
• өтініш берушінің белгіленген талаптарға сәйкес келетін өнім шығаруға техникалық және ұйымдық мүмкіншіліктерін бағалау мен ресми куәландыру;
• сыртқа шығаратын (экспортқа) өнімнің міндетінен туындайтын өтініш берушінің сапа жүйесі мен өндірістерді сертификаттаудағы сұраныстарын қанағаттандыру;
• дүние жүзінің және Қазақстанның нарықтарында өнімдердің бәсекелестік қабілетін арттыру, оның ішінде өткізу нарықтарын игеру және кеңейту;
• сертификаттау кезінде өнімдердің қауіпсіздігін толығырақ және шын растау.

Сапа жүйелері мен өндірістерінің сертификатталуын ҚР СТ 3.2-мен белгіленген  Қазақстан Республикасының мемлекеттік  сертификаттау жүйесінде тіркелген  меншіктің нысанындағы сапа жүйелері мен өндірістерді сертификаттау  жөніндегі органдар жүргізеді. Сапа жүйелері мен өндірістерді сертифиқаттау  жөніндегі жұмыстарды бас сарапшы-аудитор  басқаратын сертификаттау жөніндегі  комиссия жүзеге асырады. Сапа жүйелерін  сертификаттау мына қағидаларға  негізделген:

• еріктілікке;
• құқықтылыққа өтуіне;
• бағалаудың әділдігіне;
• бағалау нәтижелерінің үдемелілігіне;

Сапа жүйесінің нормативтік  құжаттарға сәйкестігі белгіленген  нысандағы сәйкестік сертификаттарымен  расталады. ҚР СТ 3.11-дің талабына сәйкес олар Қазақстан Республикасының  мемлекеттік сертификаттау жүйесінің  мемлекеттік тізімінде тіркеуге жатады. Сапа жүйелерін сертификаттау  жөнінде талас мәселелер болған жағдайда өтініш беруші ҚР СТ 3.10-ға сәйкес шағым-арыз беруіне болады. Сапа жүйесін  сертификаттау мына ретте жүргізіледі:

1. Сапа жүйесін алдын ала бағалау;
2. Сапа жүйесін мекемеде тексеру және бағалау;
3. Сертификатталған сапа жүйесін инспекциялық бағалау.