Windows операциялық жүйесі. Негізгі объектілер. Сілтеуіш (Проводник) программасы

3 – жаттығу. Кесте режімінде жұмыс.

1. Кесте  режимінде  деректерді енгізу мен редакторлеу  жүреді. Жобаланған кестеңіздің Кесте (Таблица) режиміне өтіңіз. Ол үшін:

• Саймандар панеліндегі    батырманы шертіңіз;
• немесе Вид – Режим таблицы комндаларын орындаңыз. Кестені сақтауға байланысты шыққан сұраққа <Да> деген батырманы шертіңіз.

2. Кестені толтыру. Кестеңізді төмендегі 2-ші кесте сияқты етіп толтырыңыз. «Қызметі» өрісіне  дұрыс емес  деректер енгізілген жағдайда (мысалы Лаборант сөзін) не болатынын байқаңыз. Экранда «Ондай қызмет жоқ, деректерді дұрыс енгізіңіз» деген хабарлама шығады. Дұрыс сөзді енгізіңіз.

2- кесте

Код	Фамилия	Аты	Әкесінің  аты	Туған жылы	Қызметі	Пән коды	Пән	Жала-қы
1	Жарасов	Саят	Байболович	23.10.1954	Профессор		Статистика	8900
2	Айтов	Орал	Айтович	25.07.1940	Доцент		Экономика	12000
3	Омаров	Назар	Маратович	05.12.1967	Доцент		Математика	17600
4	Сергеева	Ольга	Ивановна	12.02.1972	Ассистент		Математика	14500
5	Емец	Павел	Петрович	16.02.1951	Доцент		Экономика	18900
6	Салимова	Раушан	Ахановна	30.05.1966	Доцент		Информатика	17900
7	Омаров	Оспан	Маратович	30.07.1948	Доцент		Физика	18900

 

3. Кестедегі әр өрістің енін деректердің ұзындығына сәйкес өзгерту.
4. Ол үшін:
• «Код» өрісіндегі кез келген жолды шертіңіз;
• Формат– Ширина столбца командасын орындаңыз;
• Пайда болған терезеде <По ширине данных> батырмасын шертіңіз, сонда өріс ені өзгереді.
• Осы әрекеттерді қалған өрістерге де орындап, ендерін өзгертіңіз.
5. Кестеде іздеу жасау.

Мысалы, Оқытушы  Омаровқа іздеу жасау үшін:

• «Фамилия» өрісінің бірінші жолына курсорды орналастырыңыз;
• Правка –Найти командасын орындаңыз;
• Пайда болған терезенің Образец параметрінің жолында Омаров деп теріңіз;
• <Найти> батырмасын шертіңіз. Омаров сөзі белгіленіп, курсор сол сөз орналасқан 3- жолға ауысады;
• <Найти далее> батырмасын шертіңіз. Курсор соңғы жазбаға, 7-жолға ауысып, келесі Омаровты айрықшалайды;
• <3акрыть> батырмасын шертіп, іздеу режимінен шығыңыз.

6. Деректерді алмастыру. Ассистент Сергееваның жалақысын 18900 -дан 20000-ға алмастыру керек . Ол үшін:

• «Жалақысы» өрісінің бірінші жолына курсорды қойыңыз;
• Правка– Заменить командасын орындаңыз;
• Пайда болған терезенің Образец жолында 18900 санын теріңіз;
• Заменить на жолына 20000 санын теріңіз. Басқа опцияларға көңіл аударыңыз—сізге осы өрістің барлық жазбалары бойынша іздеу жасауға тура келеді.
• <3аменить все> батырмасын шертіңіз. Нәтижесінде деректер алмастырылады;

7. Деректерді сұрыптау. «Жалақы» өрісінің деректерінің өсу реті  бойынша кесте деректерін сұрыптау (сорттау)  керек. Ол үшін:

• «Жалақы» өрісінің кез келген жазбасын (жолын) шертіңіз;
• Басқару панеліндегі батырмасын шертіп немесе Записи – 
  Сортировка– Сортировка по возрастанию командаларын орындаңыз.

8. Фильтр қолдану.

      а) «Қызметі» және «Пән» өрістері бойынша деректерді іріктеу (фильтрация) қажет. Ол үшін:

• «Қызметі» өрісіндегі Доцент жазбасын шертіңіз;
• Саймандар панеліндегі батырмасын немесе Записи– Фильтр– Фильтр по выделенному командаларын орындаңыз.  Нәтижесінде кестеде тек доценттер туралы жазбалар көрсетіледі.
• щелкните по записи Информатика поля «Пән» өрісінде Информатика жазбасын белгілеңіз;
• Саймандар панеліндегі батырмасын немесе Записи– Фильтр– Фильтр по выделенному командаларын орындаңыз.  Нәтижесінде кестеде тек информатика пәнін оқытатын доценттер туралы жазбалар көрсетіледі.
• Фильтрацияны алып тастау үшін  батырмасын немесе Записи– Удалить фильтр командаларын орындаңыз.  Кестедегі деректер қайтадан бастапқы толық қалпына келеді.

б)    «О» әрпінен аттары басталатын оқытушылар туралы жазбаларды алу керек. Ол үшін:

• Аты өрісінің бірінші жазбасына курсорды қойыңыз.
• Записи– Фильтр– Изменить фильтр командаларын орындаңыз. 
• Аты өрісінің бірінші жазбасына курсорды қойып, Like «О*» сұратуын жазып,  Записи– Применить фильтр командаларын орындаңыз. 
• Егер сұратуды Not «О*»  деп жазсаңыз, онда «О» әрпінен  басталмайтын барлық жазбаларды теріп береді.

8.  Кестені сақтаңыз.

3 – жаттығу. Үш кесте жасаңыз: Студенттер,  Бағалар және Пәндер

1. Студенттер кестесін жасау үшін төменде берілген 3-кестеге сәйкес кестенің өрістерін анықтап алып, Студенттер кестесінің құрылымын Конструктор арқылы жасаңыз

3- кесте.

Өрістің аты	Деректер  типі	Өрістің өлшемі
Студенттің  коды	Мәтіндік	Бүтін
Фамилия	Мәтіндік	15
Аты	Мәтіндік	12
Әкесінің  аты	Мәтіндік	15
Топ номері	Мәтіндік	10
Телефон	Мәтіндік
Стипендия	Логикалық	Иә/Жоқ

 Кілттік өріс ретінде «Студенттің кодын» беріңіз. Ол үшін Для этого щелкните по полю «Студенттің кодын»  өрісін шертіп, одан соң саймандар панеліндегі батырмасын шертіңіз немесе Правка– Ключевое поле командаларын орындаңыз.  Кестені Студенттер деген атпен сақтап, кестені жабыңыз.

2. Пәндер кестесін  төмендегі 4-ші кестеге  сәйкес жасаңыз.

4- кесте.

Өрістің аты	Деректер  типі	Өрістің өлшемі
Пән коды	Сандық	Бүтін
Пән аты	Мәтіндік	30

Кілттік өріс ретінде «Пән кодын» беріңіз. Кестелер кейін форма режимінде толтырылады. Кестені Пәндер деген атпен сақтап, кестені жабыңыз.

 

3. Бағалар кестесінің құрылымын төмендегі 5-ші кестеге  сәйкес жасаңыз.

5- кесте. 

Өрістің аты	Деректер  типі	Өрістің өлшемі
Студент коды	Сандық	Бүтін
Пән коды	Сандық	Бүтін
Бағалар	Сандық	Байт

 Ескерту: Бұл кестеде кілттік қрісті жаудың керегі жоқ, өйткені деректер қайталануы мүмкін. Кестені Бағалар деген атпен сақтап, кестені жабыңыз.

Құрылымы  анықталған бұл кестелер кейін  форма  режимінде толтырылады.

4. Деректер схемасын құру, яғни кестелер арасындағы байланыстарды орнату. Оқытушылар, Студенттер, Бағалар, Пәндер  кестелерін өзара байланыстыру керек. Ол үшін:

• Саймандар панеліндегі батырманы шертіп немесе Сервис– Схема данных командаларын орындаңыз, сонда экранда «Схема данных» терезі шығады;

• Саймандар панеліндегі батырманы шертіп немесе Связи– Добавить таблицу командаларын орындаңыз;
• Пайда болған терезеде тек бір кестенің аты ғана тұрады. Щелкните по кнопке <Добавить> батырмасын басып, келесі кестенің атын  белгілеп, қайтадан <Добавить> батырмасын басыңыз. Осылайша қалған кестелердің барлығын экранға шығарып, схемаға қосыңыз.
• <3акрыть> батырмасын басып терезені жабыңыз;
• Енді Пәндер мен Бағалар кестелерінің арасындағы байланысты орнату керек. Ол үшін курсорды  Пәндер кестесіндегі Пән коды өрісінің атына апарып, тышқанның сол жақ батырмасын шертіп, жібермей басқан күйі  Бағалар кестесінің Пән коды өрісінің атына апарыңыз, тышқан батырмасын босатыңыз. Экранда «Связи» терезесі ашылады;
• Обеспечение целостности данных қасиетінің тұсына тышқанның сол жақ батырмасын шертіп жалауша (Ö) орнатыңыз. Егер екі өрістің типтері бірдей болмаса, бұл жалаушаны орната  алмайсыз. Сондықтан олардың типтері бірдей болуы керек.
• Каскадное обновление связанных полей және Каскадное удаление связанных записей қасиеттеріне де жалауша орнатыңыз;

Ескерту. Байланыстырылған өрістерді каскадты жаңарту мен Байланыстырылған өрістерді каскадты жою  тек Пәндер кестесінде ғана жазбаларды  редакторлеуге мүмкіндік береді. Ал Бағалар кестесінде бұл әрекеттер автоматты түрде орындалады  Мысалы: егер Пәндер кестесінен бір пәнді жойсақ, онда Бағалар кестесіндегі жойылған пәнмен байланысты барлық жазбалар да жойылады.

• <Создать> батырмасын шертсеңіз байланыс орнатылады.
• Осындай ретпен Пәндер кестесіндегі және Оқытушылар кестесіндегі «Пәндер коды»  өрістерін өзара байланыстырыңыз.
• Студенттер кестесі мен Бағалар кестесіндегі «Студент коды» өрістерін өзара байланыстырыңыз.

Нәтижесі  мына суреттегідей болады:

 

Макетті сақтап терезені жабыңыз. Өрістер арасындағы 1:1, 1:N және N:M байланыстарына көңіл аударыңыз

 

Өздік жұмыс  тапсырмалары:

1. Үш кестеден «Композитор», «Әншілер», «Әндер» тұратын «Музыкалық альбом» деректер қорын жасаңыз. Бұл кестелерге өздерің өрісті ойлап, кілттік өрісті белгілеңіз, естелер арасында байланысты орнатыңыз.
2. Үш кестеден «Дәрігер», «Пациент», «Участки» тұратын «Емхана» деректер қорын жасаңыз. Бұл кестелерге өздерің өрісті ойлап, кілттік өрісті белгілеңіз, естелер арасында байланысты орнатыңыз.
3. Үш кестеден: «Сынып», «Мұғалімдер», «Пәндер» тұратын «Сабақ кестесі» деректер қорын жасаңыз Бұл кестелерге өздерің өрісті ойлап, кілттік өрісті белгілеңіз, естелер арасында байланысты орнатыңыз.
4. Екі кестеден: «Тауарлар ассортименті», «Сатып алушы» тұратын «Компьютерлік салон» деректер қорын жасаңыз Бұл кестелерге өздерің өрісті ойлап, кілттік өрісті белгілеңіз, естелер арасында байланысты орнатыңыз.
5. Екі кестеден: «Қатысушылар тізімі», «Баяндамалар тақырыбы» тұратын «Конференция қатысушылары» деректер қорын жасаңыз Бұл кестелерге өздеріңіз өрістерді анықтап, кілттік өрісті белгілеңіз, кестелер арасында байланысты орнатыңыз.

Бақылау сұрақтары:

1. Деректер базасы, ДББЖ деген не?
2. Microsoft Access ДББЖ қандай объектілердден тұрады?
3. Объектілерді жасаудың қандай тәсілдері бар?
4. Деректердің қандай типтері, қандай байланыс типтері  бар?
5. Кестелер арасындағы байланысты орнату үшін қандай талаптар қойылады?

 

зертханалық жұмыс №18

Тақырыбы:   «Microsoft Access деректер қорын басқару жүйесі. Формаларды жасау»

Мақсаты:  Пішін (форма) ұғымымен, Microsoft Access-те пішін жасау әдістерімен, пішін көмегімен кестені деректермен толтырумен танысу.