Еуропаның емдік-сауықтыру географиясы

1. Еуропаның емдік-сауықтыру географиясы. Еуропаның емдік-сауықтыру туризмінің негізгі аудандары Орталықта, Шығыс Еуопада, сонымен қатар Батыс Еуропада орналасқан. Әсіресе, бұрынғы социалистік мемлекеттерде курорт ісі жақсы дамыған, олар шипалы табиғи-климаттық қорларға бай, ауру адамдарды  емдеу, реабилитация мен профилактика үшін қазіргі заманғы тиімді әдістерді кеңінен қолданады. Курорттық қызмет көрсетуде салыстырмалы түрде төмен бағалар орнатып, олар бәсекелестікте үлкен артықшылықтарға ие болды және Еуропаның емдік сауықтыру туризм нарығында маңызды орын алып отыр.

  Еуропа мемлекеттерінен санаторлы-курорттық емделуге келетін туристтер саны бойынша Чехия бірінші орында.Оның ең ірі және танымал сауықтыру орны-Карловы-Вары. Чехияның ұлттық туристтік әкімшілігінің мәліметтері бойынша мұнда жыл сайын емделу үшін дүниежүзінің 70 елінен 50 мыңға жуық адам, сонымен қатар  2 млн. экскурсант келеді екен.

     Курорт тарихы минералды су  көздерінің ашылуы және игерілуімен  тығыз байланысты. Аңыз бойынша, бірінші шипалы көзді Карл IV осы жерлерде аң аулап жүргенде ашқан. Оның артынан басқа да көздер ашылған. Бүгінгі таңда олардың саны  12. Бұл гейзерлердің ішіндегі ең қуаттысы - "Вржидло". Ол  минутына 2000 литрге жуық суды 12 м биіктікке лақтыратын гейзер болып табылады.

     Карловы Варыдан басқа Чехияның  территориясында Европадағы ең  ежелгі курорттардың бірі Теплице,  дүние жүзіндегі ең бірінші  радонды санаторлы курорт Яхимов, Марианске-Лазне, Франтишкови-Лазне, Лугачовице, сонымен қатар Европадағы балалардағы сал ауруын және т.б. ауруларды емдеуге мамандандырылған алғашқы санаторий ашылған Янске-Лазне курорты орналасқан.

Соңғы кездері мемлекетте еуропалық емдiк-сауықтыру туризмінің нарығында чештық сауықтыру орындарын дамытуды белсенді түрде қолға алып отыр.

   Европаның емдiк-сауықтыру туризмінің  нарығында ең басты бәсекелесі  Венгрия болып табылады. Оны термальды монша аймағы деп атайды.

Табиғи  бастаулардан бір тәулік ішінде жарты  миллион текше метрге  жуық термальды  сулар ағып шығады. Оның бір бөлігін  медицинада қолданады.

XIX ғасырда  Венгрия Европадағы шипалы суға түсіп емделетін орталық болды. Қазіргі таңда ресми түрде Венгрияның 22 қаласы мен 62 ауылдық жерлерінде шипалы көздер бар деп танылған.

   Венгрияға саяхаттардың басты  мақсаттарының бірі бальнеологиялық  курорттар болып табылады. 1998 жылы осы мемлекетке келген әрбір үшінші турист емдік суларға барған. Венгриялық курорттарда демалу мен емделу әсіресе Германия, АҚШ, Австрия, сонымен қатар жергілікті венгрия азаматтары арасында кең тараған. Осы төрт мемлекеттен келетін туристер саны барлық келушілердің жартысына тең.

     Польша емдік сауықтыру туризмінің  нарығында бальнеологиялық және  климаттық курорттарымен танымал.  Теңіз жағалауындағы басты бальнеологиялық  және бальнеобалшықты курорттары - Свиноуйсьце, Камень-Поморски, Колобжег Балтық теңізінің жағалауында орналасқан. Бұл курорттар Чехия мен Венгрия курорттары сияқты аса танымал емес және олармен бәсекелестікке шыға алмайды. Қажетті жарнаманың болмауы, медициналық қызмет көрсету дәрежесінің төмен болуы, сонымен қатар суық теңіз – бұның барлығы Польшалық курорттардың мүмкіншіліктерін шектейді.

    Польшамен қатар, Эстония, Латвия, Литва елдерінде емдік сауықтыру  туризмінің дамуына аймақтағы  қолайсыз экологиялық жағдай  кері әсерін тигізіп отыр. Теңіз  жағалауындағы аудандар өндірістік  қоқыстармен ластанған. Көптеген кәсіпорындар техникалық жағынан ескірген және қоршаған ортаны қорғау талаптары бойынша қайта жабдықталулары керек. Зиянды заттардың негізгі массасы шығыс және оңтүстік шығыс жағалауды бойлай орналасқан қалалар мен өнеркәсіп объектілері арқылы теңізге және атмосфераға таралады. Бактериялық ластану деңгейінің жоғарылауымен байланысты кейбір Балтық жағажайлары жабылады, адамдардың шомылуына тыйым салынады. Бұндай жылдарда Польшаның теңіз жағасындағы аудандарда туристер саны күрт азаяды.

     Оларға қарағанда таулы аудандардағы  климаттық курорттардағы жағдай  жақсырақ.  Олардың саны көп  және таулы климатты туризмді  Польшаның емдік сауықтыру туризміндегі  маманданған саласы ретінде қарауға  болады.

   Мемлекеттегі таулы климатты  курорттар  Судет және Карпат  тауларында орналасқан. Бескид Сондецктерiнiң  шығыс баурайында поляк курорттарының  iнжуi - Крыница қаласы орналасқан. Жүздеген жылдар бойы ол Европада озінің минералды сулары мен шипалы балшықтарымен танымал. Соңғы кездері маңызды климаттық және спорт орталық ретінде де аты шықты.

   Чехия, Венгрия және Польшадан  басқа, емдік сауықтыру туризмі  Болгария, Румыния және бұрынғы  Югославия республикаларында дамып  келе жатыр.  Бұл мемлекеттер жылы теңізге шыға алады және негізінен теңіз жағалауындағы климаттық типтегі курорттарда сауықтыру бағдарламаларын ұсынады. Бұдан басқа, Хорватияда  Европадағы жалғыз, медицинада қолданылатын мұнайдың бір түрі-нафталан көзі ашылған. Оның базасында құрылған Иваныч-Град курорты тері және тірек қимыл ауруларына шалдыққан адамдарды қабылдайды.  Словакия курорт ісін дамыта отырып, тау шаңғы туризмі мемлекетінің келбетін өзгертуде. Термальды емдеу орындарын қазіргі заманғы құралдармен және технологиямен жабдықтап, ол аз уақыт ішінде Чехияға бағытталған туристік ағындарды өзіне тартып, емдік сауықтыру туризмінінің нарығында беделді орын ала алады.

    Бұрынғы социалистік елдермен ығыстырылған Батыс Европа елдері  курорттық істің дәстүрлі бағыттарын ұстанады. Мұнда дүниежүзілік маңызы бар курорттар орналасқан: Германиядағы Баден-Баден, Висбаден, Франциядағы Виши, Ұлыбританиядағы Бат, Бельгиядағы Спа және т.б. курорттар. Олар емделу орындары ғана емес, сонымен қатар демалыс орындары дами бастағанда XIX ғасырдың екінші жартысында коп сұранысқа ие болды.

   XIX ғасырда жасалған батыстағы  курорт ісін ұйымдастырудағы  маңызды қағидалар қатты өзгерістерге шыдамады. Бүгінгі таңда курорттарға келушілерге қатаң күн тәртібі қойылмайды. Олар емдік процедура уақытын өздері таңдайды және дәрігер кеңесін тыңдауға міндетті емес.

    Батыста басым түскен курорттардың  бiр бөлiгi Германия, Австрия және  Швейцарияда орналасқан. Олар екi типте: бальнеологиялық және климаттық.  Германияд, айтылған Баден-Баден  және Висбаденнан басқа, біршама  белгілі курорттар Шварцвальд  массивінің етегінде орналасқан  Баденвейлер, Вильдбад және Байерсбронн,  Франкфурта-на-Майнеге жақын жердегі  Бад-Хомбург и Бад-Наухайм, мемлекеттің  батысындағы Ахен және т.б.  Климаттық курорттардан таулы және орманды (Кведлинбург, Оберхоф,  Фюссен), лесные а также приморские (Вангероге, Даме, Травемюнде, Хайлигенхафен, Фленсбург), сонымен қатар теңіз жағалауындағы курорттар (Вангероге, Даме, Травемюнде, Хайлигенхафен, Фленсбург). Немістер өздері Солтүстік теңізге қарағанда жылы жерлерде демалуды таңдаса да, бұл курорттарға келушілер саны көп. Жыл сайын Германия курорттары 1 млн-ға жуық адамдарды қабылдайды. Неміс климаттық және бальнеологиялық курорттарының профилактикалық және реабилитациялық бағдарламалары Франция, Бельгия, Люксембурк, АҚШ және Канада тұрғындары арасында сұранысқа ие.

     Австрия өзінің курорттарның көп болуымен мақтанады. Олардың ішіндегі танымал – Бадгастайн бальнеологиялық курорты. Зальцбург провинциясының оңтүстігінде, Гастайн өзенінің жазықтығында орналасқан. Ол радонды ыстық бұлақтардың базасында құрылған.

   Бадгастайн 1828 жылы қарқынды дами  бастады және өткен жүзжылдықта  дүниежүзілік маңызға ие болды.  Курортта коптеген танымал адамдар  және мемлекет басшылары да  болған. Қазіргі таңда Бадгастайнға туристер ағымы кеңейді. Келущілердің бір бөлігі жай демалуға келеді.

     Бальнеологиялық және климаттық курорттармен қатар, Австрия көл маңындағы емдік-сауықтыру туризмін дамытуда. Жыл сайын Аттерзе, Мондзе, Оссиахер-Зе және Топлицзе көлдері 1 млн.ға жуық туристерді қабылдайды. Жалпы айтқанда, мемлекетке келетін туристердің 20%-дан астамы емдік мақсатпен келеді.

     Швейцария курорттар саны бойынша  Германия мен Австриядан қалып  қалады, алайда емдік сауықтыру  туризмі бағытында олардан кем түспейді. Бірақ курорттық қызмет көрсету бұл мемлекетте тек қалталы клиенттерге қолжетімді. Себебі оның бағасы өте жоғары.

    Швейцарлықтар мен шетел қонақтарының  арасында аса танымал курорттар  бальнеологиялық курорттар (Баден,  Бад-Рагац) және таулы климатты  курорттар (Ароза, Давос, Санкт-Мориц,  Церматт және т.б.). Швейцария алғашқылардың бірі болып шоппен емдей бастады. Мұнда Кран-Монтана атты ірі фитотерапиялық орталық орналасқан. Шөп қайнатпалары мен тұндырмалар ағзаның қорғаныш функцияларының жұмысын жақсартуға, артық салмақтан құтылуға, қартаю процесін баяулатуға көмектеседі. Орталықта дерматоз, зат алмасудың бұзылуын, диабет, буын ауруларын, жүйке жүйесінің бұзылуын емдейді.

    Емдік сауықтыру туризмі нарығында Оңтүстік Европадағы танымал мемлекет Италия болып табылады. Оның бальнеологиялық курорттары мемлекеттің солт-шығысында, Эмилья-Романья ауданында және тек термальды суларға ғана емес, сонымен қатар шипалы балшықтарға бай Искья аралында орналасқан.

    Испания, Португалия, Греция туристерді  өзінің негізінен демалыс және көңіл көтеру зонасы ретінде танымал климаттық теңіз жағалауындағы курорттарымен белгілі.Бұл мемлекетте мамандандырылған емдік курорттар саны аз. Олар курорттардың жалпы санының бірнеше пайызын ғана құрайды.

    Солтүстік Европада емдік сауықтыру  туризмі нашар дамыған. Олардың ішінде Дания мен Нидерландының, сонымен қатар Норвегияның, Финляндияның және Швецияның көл аймағындағы курорттарын атап кетуге болады. Бұл курорттар мемлекет ішінде маңызды орын алады.

2. Европа емдік туризмінің  даму тенденциясы. 

     Европа дүние жүзіндегі емдік  туризм бойынша ірі аудан болып  табылады.Бұл жерде алғашқы курорттар  пайда болды, курорт ісі туындады, бүкіл дүниежүзі бойынша сауықтыру  курорттарының жұмыс істеуіне  негіз болған емдік туризмді  дамыту модельдері қалыптасты.Қазіргі  таңда Европаның емдік сауықтыру  нарығында  трансформациялық  процесстер өтуде, жаңа тенденциялар  қалыптасуда.

     2010 жылғы қорытынды бойынша Европалық  мемлекеттердің біреуінде де  сауықтыру қызметін тұтыну көлемі  төмендемеген: Австрияда сатылым  көлемі 2009жылғы деңгейде қалған, Германия мен Ұлыбританияда 2%-ға  өскен, Чехияда өсім 3%-ды құраған.  Европалық сауықтыру туризмі  нарығының экономикалық дағдарыста  тұрақты болуы оны дамыту тенденцияларына  байланысты.

№ 1 тенденция. Клиенттік аудиторияны қарқынды жасарту: курортқа келуші 30-40 жас шамасындағы адамдардың үлесі 20%-дан 90-шы жылдардың басында 40%-ға дейін өсті. Мамандар жастардың сауықтыру ға сұранысын стресстің әсерінен денсаулықтың нашарлауы деп түсіндіріп отыр. Субъективті себептерден салауатты өмір салтын жүргізу сәнін айта кеткен жөн.

№ 2 тенденция. Тұтынушылар үшін Батыс Европа мен Шығыс Европа курорттарының арасындағы бәсекелестіктің өсуі. Шығыс Европа курорттарына сұраныстың көбеюі төмен бағалармен ғана емес, сонымен қатар емделудің сапасының жоғарғы деңгейде болуымен байланысты.

№ 3 тенденция. Терапияның дәстүрлі емес түрлерінің есебінен сауықтыру және медициналық процедуралардың номенклатурасының кеңеюі.

13. Қазақстанда емдік туристік орталықтарының номенклатурсаын құрасытру.

Аты – ораналасуы - типі

"Рахман  ыстық бұлағы" атты термальды  сулардың сауықтыру  орталығы - ШҚО-да, Қатон-Қарағай ауданында орналасқан - бальнеотерапевтік.

"Нұр-Бұлак"  сауықтыру комплексі  - ШҚО-да, Қатон-Қарағай ауданында орналасқан - Токпайын ауылы, бальнеологиялық

"Изумрудный" санаторлы-профилакторлы комплексі - Өскеменнен 16 км қашықтықта орналасқан

"Аюда" жаздық демалыс пен емдеу базасы - Бұқтырма су қоймасының жағалауы – бальнеологиялық

Бурабай (Боровое) курорты  -

Aray Deluxe Thermal Resort сауықтыру  комплексі - ОҚО, Сарыағаш ауд -бальнеологиялық

“Ақ Кайың” санаториі - Алматы қаласының маңында - бальнелогиялық

"Қарғалы" ("Каргалинский") пансионаты - Алматы қаласының маңы - климаттық

"Қазақстан"  санаториі - Алматы қ, Іле Алатау етегінде орналасқан - бальнебалшықты, климаттық

"Алатау" санаториі - Алматы қ, Каменка ауылы - бальнеологиялық

"Окси-Сарыағаш" санаториі - Шымкент қ., Сарыагаш курортты зонасы -бальнеологиялық

«Оқ-Жетпес»  санаториі - Бурабай көлінің жағалауында орналасқан -  бальнеобалшықты

"Зеленый  Бор" санаториі – профилакториі - Шучье көлінің маңы - бальнеобалшықты