Қазақстандағы кәсіпкерлік

Автор работы: t***********@yandex.ru, 27 Ноября 2011 в 12:42, реферат

Описание

Қазақстанда кәсіпкерлік жөнінде 90-жылдардың басында, қайта құрудың басталуымен айтыла бастады. Бұл кезде былайша айтқанда, «комсомолдық кәсіпкерлік» басталды, көптеген белсенді жас адамдар, негізінен комсомол жетекшілері, жастардың шығармашылық ғылыми-техникалық орталықтары негізінде кооперативтер құра бастады. Несиелеудің жеңілдік жағдайлары жасалды. Мұның үстіне, өспелі инфляция жағдайына дәл осы кәсіпкерліктің алғашқы толқыны төтеп беріп қана қоймай, сондай-ақ қажетті, былайша айтқанда, бастапқы капитал жинай алды, себебі несие ақша «қымбат» алынып, «арзан» қайтарылды.

Содержание

І. Кіріспе
І бөлім: Қазақстандағы кәсіпорындардың қазіргі жағдайына талдау.
ІІ бөлім: 2.1. Мемлекеттік кәсіпкерлік және макроэкономикалық реттеудің мүмкіндіктері мен болашағы.

2.2. Қазақстан Республикасындағы кәсіпорындарды дамыту мүмкіндіктері мен болашағы.
ІІІ. Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Работа состоит из  1 файл

Қазақстандағы к.қ.docx

— 61.65 Кб (Скачать документ)

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ БИЗНЕС ЖОҒАРЫ МЕКТЕБІ

ЭКОНОМИКА КАФЕДРАСЫ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

СӨЖ 
 

Тақырыбы: Қазақстандағы кәсіпкерлік қызмет

Орындаған: Әбілда Сымбат

Қабылдаған: Иляшова Гулия Кенжебековна 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

2011ж 
 
 
 

ЖОСПАР 
 
 
 

     І.  Кіріспе 

     І бөлім:  Қазақстандағы кәсіпорындардың қазіргі жағдайына талдау. 

ІІ бөлім:  2.1. Мемлекеттік кәсіпкерлік және макроэкономикалық реттеудің мүмкіндіктері мен болашағы.

               

                 2.2. Қазақстан Республикасындағы кәсіпорындарды  дамыту мүмкіндіктері мен болашағы. 

ІІІ. Қорытынды 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

КІРІСПЕ 

     Қазақстанда кәсіпкерлік жөнінде 90-жылдардың басында, қайта құрудың басталуымен айтыла бастады. Бұл кезде былайша айтқанда, «комсомолдық кәсіпкерлік» басталды, көптеген белсенді жас адамдар, негізінен комсомол жетекшілері, жастардың шығармашылық ғылыми-техникалық орталықтары негізінде кооперативтер құра бастады. Несиелеудің жеңілдік жағдайлары жасалды. Мұның үстіне, өспелі инфляция жағдайына дәл осы кәсіпкерліктің алғашқы толқыны төтеп беріп қана қоймай, сондай-ақ қажетті, былайша айтқанда, бастапқы капитал жинай алды, себебі несие ақша «қымбат» алынып, «арзан» қайтарылды.

   Кәсіпкерлік қызметін бұрынғы Кеңес Одағы кезінде 1987 жылы қабылданған «СССР азаматтарының жеке еңбек қызметі туралы» заңы алғаш рет ресмилендірді. 1988 жылы «Кооперация туралы заң» қабылданды. Кооперативтер мен серіктестіктердің жаппай құрылуы басталды. Дегенмен нарықтық инфрақұрылымның болмауына байланысты кооперативтердің аз бөлігі ғана аяғынан тұрып кете алды. Кейінірек 1988-1991 жылдары жалға беру, бірлескен кәсіпорындар мен банк қызметі туралы заңдар экономикалық жағдайды біршама ырықтандырды. Тұтастай алғанда, негізгі меншік мемлекеттікі болып қала бергенімен, жалға беру түріндегі аздаған босаңсулар біршама дәрежеде кәсіпкерлік белсенділікке жағдай жасады.

Қазақстан Республикасы 1991 жылы тәуелсіздік алғаннан кейін  кәсіпкерлік белсенділікті қолдауға байланысты бірқатар заңдар қабылданды. Қазақстанда кәсіпкерліктің дамуына  «Қазақстанда кәсіпкерліктің дамуы  мен шаруашылық қызметтің еркіндігі  туралы» (1991), «Жеке кәсіпкерлікті  қолдау және қорғау туралы» (1992) заңы сияқты заңдар түрткі болды. 1994 жылдың басында-ақ жеке кәсіпорындар саны 15,7 мыңды құрады және жалпы жұмыспен қамтылғандар саны 164 мыңға жетті. 01.10.1998 ж. Шағын кәсіпкерліктің субьектілер саны 307 мыңды құрады, оларда 1,2 миллион адам жұмыспен қамтылды. Кәсіпкерлік қызметтің негізгі  үш саласының ішінен бірінші орынға өндіріс те емес, тұтынушылар мен  тауар өндірушілер арасындағы делдалдық  та емес, сауда шықты. 

    Соңғы жылдары Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылғы 6 – наурыздағы №3398 «Шағын кәсіпкерлікті дамытуды белсендету және мемлекеттік қолдауды күшейту шаралары туралы» және 1998 жылғы 27-сәуірдегі №3928 «Жеке және заңды тұлғалардың кәсіпкерлік қызмет еркіндігіне деген құқығын қорғау туралы» жарлықтары кәсіпкерліктің дамуына жаңа күш берді. Осы жарлыққа орай, Қазақстанда шағын бизнесті дамыту жөніндегі алғашқы арнайы орган ретінде сауда және экономика министрлігінің құрамында шағын кәсіпкерлікті қолдау жөніндегі агенттік құру және оның жұмысын  ұйымдастыру ұйғарылды.

Экономиканы тұрақты  болуы және оның бәсекелік сипатын  қалыптастырудың басты күштерінің бірі кәсіпкерлікті жетілдіру болып  табылады. Жалпы кәсіпкерлікті дамыту үшін бірнеше белгілі шарттар орындалуы қажет:

   Кәсіпкерлік субъектінің белгілі бір дәрежеде еркіндігі мен құқығы болуы қажет. Ол – шаруашылық қызметінің бағытын таңдау, өндірістік, сауда бағдарламаларын анықтау, қаржы көзін таңдау, өнімдерді тасымалдау, өнімге баға белгілеу, табысты өз мұқтажына жұмсау;

    Кәсіпкерлік қабылданатын шешімдерге, одан туындайтын нәтижелерге тәуекелдікті қажет етеді. Қабылдаған шешімдерге деген жауапкершілік болмайтын болса, ол кәсіпкерліктің де болмағаны;

Кәсіпкерлік қызметтің  белгілі коммерциялық табысқа жетуге бағдар ұстауы, экономикада қажетті  нарықтық құрылым орнатумен байланысты. Яғни кәсіпкерлік дамуы үшін оның құқықтық базасы, әлеуметтік-экономикалық шарттары қалануы керек.

    Төртінші шарт жоғарыда аталған шарттардан туындайды. Еркін кәсіпкерлік меншіктің әр түрлі формада, түрде, типте болуын қалайды.

Кәсіпкерлік –  қызметтің ерекше бір түрі ғана емес. Бұл тағы да белгілі стиль және тәртіптің типі, жинақтап айтсақ: үлкен  бастама, дәстүрден тыс шешімдерді іздестіру, тәуекелге бару, іскерлік қызметтің орын алар жері, ең алдымен  кәсіпорын. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

І бөлім.  Қазақстандағы кәсіпорындардың қазіргі жағдайына талдау. 

        Қазақстан Республикасының территориясында  қызмет ететін кәсіпорындардың  дамуы мен қазіргі жағдайына  талдау жүргізейік.

        Экономикадағы қиыншылық жағдайларына  қарамастан еліміздің территориясында  қызмет ететін біріккен және  шетел кәсіпорындарының саны  жылдан-жылға өсуде. 2004 жылдың 1 қаңтарда  тіркелген кәсіпорындардың саны 5444 болды, ол 2002 жылмен салыстырғанда  1,5 есе өскенін көрсетеді. 2004жылы  Қазақстан Республикасы бойынша  тіркелген кәсіпорындардың ішінде:

ірі кәсіпорындар саны –191;

орта кәсіпорындар – 206;

кіші кәсіпорындар – 5147.

        Бұл көрсеткіштер Қазақстан Республикасында  кіші және орта кәсіпкерлікті  дамыту үшін жағымды жағдайлардың  жасалғанын байқатады.

Қазақстан Республикасы территориясында қызмет ету түрлері  бойынша кәсіпорындардың тіркелген  санын 3-кестеден көруге болады. 
 
 

Кесте – 3: Қызмет ету түрлері бойынша кәсіпорындардың тіркелген саны 

   
2002 ж
 
2003 ж
 
2004 ж
Қазақстан Республикасы

Кіші

Орта

Ірі

2738

2505

163

70

3731

3472

190

69

5444

5147

206

91

Ауыл  шаруашылығы, аңшылық және орман  өсірушілер

Кіші

Орта

Ірі

 
48

45

3

-

 
79

75

2

2

 
112

100

10

2

Балық өсіру және балық аулау кәсібі

Кіші

Орта

Ірі

1

1

-

-

3

3

-

-

7

7

-

-

Тау-кен  өнеркәсібі

Кіші

Орта

Ірі

88

55

20

13

97

64

16

17

131

93

20

18

Өндіру  өнеркәсібі

Кіші

Орта

Ірі

511

427

49

35

674

581

61

32

910

814

59

37

Газды, суды, электроэнергияны өндіру және бөлу (үйлестіру)

Кіші

Орта

Ірі

 
26

17

2

7

 
31

25

5

1

 
27

22

3

2

Құрылыс

Кіші

Орта

Ірі

211

197

14

-

301

284

15

2

562

541

18

3

Үй  бұйымдарын және автокөліктерді жөндеу, сауда

Кіші

Орта

Ірі

 
1050

1023

24

3

 
1511

1474

33

4

 
2214

2175

30

9

Қонақжайлар және мейрамханалар

Кіші

Орта

Ірі

71

62

6

3

84

75

5

4

93

84

5

4

Көлік және байланыс

Кіші

Орта

Ірі

201

185

12

4

266

239

23

4

353

326

23

4

Қаржылық  қызмет

Кіші

Орта

Ірі

70

62

8

-

76

68

7

1

89

77

9

3

Қозғалмайтын  мүлікпен жасалатын операциялар

Кіші

Орта

Ірі

 
336

319

14

3

 
449

438

11

-

 
657

639

15

3

Білім беру

Кіші

Орта

Ірі

21

19

2

-

35

31

3

1

-

-

-

-

Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызмет көрсету

Кіші

Орта

Ірі

 
25

24

1

-

 
37

34

2

1

 
40

37

1

2

Басқа да коммуналдық және жекелеген қызмет көрсету

Кіші

Орта

Ірі

 
77

67

8

2

 
88

81

7

-

 
46

41

4

1

Үй  шаруашылығы жүргізу жөнінен  қызмет көрсету

Кіші

Орта

Ірі

 
-

-

-

-

 
-

-

-

-

 
203

191

9

3

Экстерриториялық  ұйымдардың қызметі

Кіші

Орта

Ірі

 
-

-

-

-

 
-

-

-

-

 
-

-

-

-

      

    Кестеде көрсетілген деректер бойынша, Қазақстан Республикасында тіркелген кәсіпорындардың 2214-і үй бұйымдарын және автокөлікті жөндеу, сауда саласында, 910-і өндіру өнеркәсібінде, 657-ы қозғалмайтын мүлікпен операциялар жасау кәсіпорындарында қызмет етеді. Кестедегі деректерге сүйенсе, Қазақстан территориясында тіркелген кәсіпорындардың саны

14

жылдан-жылға  өсуде.

        Шетел мамандарының бағасы бойынша  Қазақстан Республикасында инвестициялау  үшін неғұрлым жағымды аудандар  болып Алматы Астана қаласы, сонымен  қатар Оңтүстік Қазақстан, Алматы, Атырау, Қарағанды, Шығыс Қазақстан  облыстары саналады. Облыстар бойынша  кәсіпорындардың тіркелген санын  4-кестеден байқаймыз. 

Кесте – 4: Облыстар бойынша кәсіпорындардың тіркелген саны 

   
2002 ж
 
2003 ж
 
2004 ж
Қазақстан Республикасы

Кіші

Орта

Ірі

2738

2505

163

70

3731

3472

190

69

5444

5147

206

91

Ақмола

Кіші

Орта

Ірі

20

17

2

1

57

47

9

1

92

82

9

1

Ақтөбе

Кіші

Орта

Ірі

59

44

10

5

97

77

15

5

166

147

12

7

Алматы

Кіші

Орта

Ірі

110

93

12

5

148

127

15

6

203

187

12

4

Атырау

Кіші

Орта

Ірі

75

65

8

2

123

112

7

4

236

216

16

4

Шығыс Қазақстан

Кіші

Орта

Ірі

79

66

7

6

117

105

7

5

189

178

6

5

Жамбыл

Кіші

Орта

Ірі

27

21

3

3

29

23

3

3

36

30

4

2

Батыс Қазақстан

Кіші

Орта

Ірі

44

36

7

-

70

65

5

-

130

119

9

2

Қарағанды

Кіші

Орта

Ірі

87

67

11

9

123

107

7

9

185

169

8

8

Қостанай

Кіші

Орта

Ірі

36

33

2

1

106

96

8

2

155

150

4

1

Қызылорда

Кіші

Орта

Ірі

14

9

4

1

18

12

4

2

24

19

3

2

Маңғыстау

Кіші

Орта

Ірі

48

44

4

-

99

89

8

2

148

139

8

1

Павлодар

Кіші

Орта

Ірі

38

30

2

6

45

38

5

2

67

60

4

3

Солтүстік Қазақстан

Кіші

Орта

Ірі

50

39

6

5

87

78

8

1

144

132

11

1

Оңтүстік  Қазақстан

Кіші

Орта

Ірі

121

109

8

4

264

247

9

8

414

393

10

11

Астана  қаласы

Кіші

Орта

Ірі

200

190

7

3

232

222

7

3

388

377

6

5

Алматы  қаласы

Кіші

Орта

Ірі

1730

1642

70

18

2116

2077

73

16

2867

2749

84

34

 

          Қазақстан Республикасында 2004 жылы 5444 кәсіпорын тіркелген болса,  оның 53%-і Алматы қаласында қалыптасқан,  яғни 2867бойынша қызмет ететін  біріккен және шетел кәсіпорындарының  саны 2004 жылы – 2867 кәсіпорынды  құраған, ол 2002 жылмен салыстырғанда  1,5 есе өскенін көрсетеді. Соның  ішінде қызмет ететін біріккен  және шетел кәсіпорындарының  шоғырланған орталығы Алматы, Астана  қалалары, Қарағанды және Атырау  облыстары. Бұл аймақтарда қызмет  ететін біріккен және шетел  кәсіпорындарының өсуі оңды тенленцияны  көрсетеді. Ол оңтүстік, Солтүстік  Қазақстан, Павлодар облыстарында 2003 жылы қызмет еткен біріккен  кәсіпорындар төмендесе, 2004 жылы  қайта көтерілу байқалады. Ол  сол облыстардың инвестициялық  ақуалының жақсарғанын көрсетеді. 

         Қазақстан территориясында қызмет  ететін кәсіпорындардың көбісі  өндіру, сауда салаларына бағытталған.  Біріккен және шетел кәсіпорындарында  жұмыс істейтін адамдардың саны 2004 жылы 346072 жеткен (5-кесте). Кәсіпорындардың  жұмысшыларының тізімдік құрамына, бір және одан көп күнге  уақытша жұмысқа, маусымдық немесе  тұрақты жұмысқа қабылданған  барлық жұмысшылар жатады. Сонымен  қатар бірге, нақты жұмыс істейтіндермен  қатар, ресми жұмысқа тіркелгендер  де есепке алынады. 
 

 
 
 

Сурет – 1: Кәсіпорындардың  формалары 

Кесте – 5: Облыстар бойынша 2002-2004 жылдары  кәсіпорындарындағы жұмысшылар саны мен еңбек ақы қоры.

Аймақ 2002 2003 2004
Жұмысшылар

дың саны, адам

Жұмысшылардың еңбек ақы қоры, млн.тг Жұмысшылар

дың саны, адам

Жұмысшылардың еңбек ақы қоры, млн.тг Жұмысшылар

Дың

саны, адам

Жұмысшылардың еңбек ақы қоры, млн.тг
Барлығы 291672 115705.4 314690 144255.2 346072 180972.2
Соның ішінде: Ақмола 4422 673.5 4645 893.8 8119 2256.0
Ақтөбе 13479 5900.0 14041 6937.3 32979 16801.3
Алматы 6328 3055.6 6798 3673.5 7811 3224.9
Атырау 15871 15548.3 17497 19944.0 19740 30433.0
Шығыс Қазақстан 7274 2090.5 7832 2667.0 5768 1667.7
Жамбыл 210 14.1 272 20.8 2288 256.3
Батыс Қазақстан 12357 8788.8 16705 16314.5 13578 15119.0
Қарағанды 129874 34271.2 133901 37460.6 130273 40320.9
Қызылорда 1148 112.8 1086 140.8 1846 338.0
Қостанай 2542 2472.1 2848 2714.9 2515 2856.3
Маңғыстау 4655 3639.1 5988 4614.3 6380 5303.6
Павлодар 24058 8589.1 24985 9196.5 23785 9840.1
Солтүстік Қазақстан 4654 784,2 5011 909 5607 1064.8
Оңтүстік  Қазақстан 9465 2975.3 9745 3305.4 9946 3134.5
Астана  қаласы 5732 2169.9 6248 2422.1 12173 8183.2
Алматы  қаласы 49603 24620.6 57068 33040.1 63254 40172.5

Информация о работе Қазақстандағы кәсіпкерлік