Туризмнің теориялық аспектілері қоғамдық дамудың экономикалық критериясы ретінде

 

 

Сурет 3. Туристік фирманың құрылымы

 

          Мұндай қызметкерлар арасында  қарым – қатынас тығыз байланыстыы.  Кейде бухгалтердің орнына маман  шақырылады, ол келіп – кетуші  бухгалтер болып саналады. Директор  – басқару қызметінен басқа  да маңызды жауапкершілікті қызмет  атқарады, мысалы, туристердің келуі  немесе кетуіне құжаттарды рәсімдеу. Туризм маманы – офис –  менеджер қызметін атқарады, ұсыныстар  жібереді және де қызметтестермен  қарым – қатынаста болады.

          Егер, біздің туристік фирма осылай  әрі қарай жұмыс істейтін болса,  онда алдағы уақытта тағы екі  маман жұмысқа алынады (сурет4.) деп болжалып отыр. Ол төмендегідей  құрылым болады.

          

 

Сурет 4. Болжалып отырған  туристік фирманың құрылымы

 

 

9-Кесте. Туритік фирма  қызметкерлерінің жалақы көрсеткіші

 

№	Аты, жөні	Айлық жалақы	Жылдық жалақы
1	Ауызбаева Г.С.	85.000	1.020.000
2	Абдрахманова А.К.	50.000	600.000
3	Нусупова Г.Е.	40.000	480.000
Барлығы		175.000	2.100.000

 

 

10-Кесте. Туристік фирманың  қаржылық – экономикалық көсеткіштері

 

№	Экономикалық- техникалық көрсеткіштердің  атауы	Бірлік өлшем	Көрсеткіш
1	Реализацияның жылдық көлемі	Мың теңге	7000000
2	Реализацияның жылдық өлшемі (салықты қоспағанда)	Мың теңге	5200000
3	Негізгі персонал саны	Адам	2
4	Негізгі персоналдың жылдық жалақы көлемі	Мың теңге	2.100.000
5	Рентабелділік	%
6	Жылдық баланстық табыс	Мың теңге	20000000
7	Жылдық таза табыс	Мың теңге	18000000

         

          Саяхаттаушы тұлғалар санаты  ретінде материалды игіліктерімен  қызметтерді өндірушілерден айырмашылығы  келіп-кетушілер ұлттық өнімді  түтынушылар болып табылады. Туристермен  экскурсанттар жолсапарға жүмсайтын  ақша құралдарымен тұтынушы болады.

Саяхатқа жұмсалатын шығындар жайлы  ақпараттар өте аз. Бірақ Ұлыбританияда  олардың ағылшынның орташа жылдық отбасылық  бюджетінің 19% - ын құрап, тамақ пен  тұрғын үйге кететін шығындардан  кейінгі орында тұратын белгілі. Германияда бұл көрсеткіш  16%-ға тең, Франция мен АҚШ-та12%. Орташа америкалық отбасы саяхатқа 1 жылда 4000-ға жуық америка  долларын жұмсайды. Дәл осы соманы олар медицинаға немесе тамақ, сусын, темекіге құртады және киімге жұмсалатын шығындары  бұдан екі есе аз болады.

Шекарадан тыс жерлердегі келіп  – кетушілердің тұтынушылық сипаты әлемдік шаруашылықтағы ақша ағымының белгілі бағыттылығын білдіреді. Туристер мен экскурсаннтар тұрғылықты елінен қабылдаушы келуге ақша жиынын тасымалдайды. Ләззат үшін, іскерлік, емдіу және мәдени тағы басқа мақсаттарда саяхаттаушы  азаматтар қабылдаушы елге валюта алып келеді және тең дәрежеде ол бюджетіне  пайда түсіреді. Сондықтан, олардың  келіп-кетушілердің жеке санатына біріктірілуі экономикалық жағынан ақталған.

Туризм инфрақұрылымын, ең алдымен  орналастыру базасын дамытудың  болашағын анықтау үшін саяхаттаушы  тұлғалардың ішінен келіп-кетушілерді  мынадай түрде бөліп алу маңызыд: түнеуші келіп-кетушілер яғни, туристер және бір күндік келіп-кетушілер, яғни эксурсанттар.

Сонымен «турист» ұғымына келіп-кетушінің  жеке жаағдайы ретінде күнделікті ортасынан  тыс жерге шығып, келген жерінде  уақытша болатын, рекреациоондық, іскерлік және ағы басқа да туристік мақсаттармен саяхаттайтын тұлғалар жатқызылады. Тек  осы белгілердің барлығының дерлік болуы ғана саяхаттаушы тұлғаның турист ретінде қарастырылуына мүмкіндік  береді.

         Төменгі диаграммадан біз 2000 –  2005 жылдар арлығындағы негізгі  туристер мен экскурсанттар санының  құрылымын көре аламыз. Мұнда  әрқайсысына тақталатын болсақ: -

• Резиденттер емес құрылым: 2000 жылы (29,5%) 2001жылға (6,4%) қарғанда 23,1% жоғары; 2002 жылдан(34,5%) 2001жыл (6,4%) 28,1% төмен; 2002 жылдан(34,5%) 2003  жыл (41,6%) 7,1% жоғары; 2003  жыл (41,6%) 2004 жылдан (24%) 17,6% жоғары; 2005 (19,1%) 2004 жылдан (24%) 4,9% төмен екендігін көреміз.
• Резиденттер: 2000 жыл (58,2%) 2001 жылдан (49,5%) 8,3% жоғары; 2001 жылдан (49,5%) 2003 жыл (41,6%) 7,9% төмен; 2003 жыл (41,6%) 2004 жылдан (53,1%) 11,5% жоғары; 2004 жылдан (53,1%) 2005 жыл (63,1%) 10% жоғары екендігін көреміз.
• Ішкі туризм: 2000 жыл (12,3%) 2001 жылдан (44,1%) 31,8% төмен; 2001 жылдан (44,1%) 2002 жыл (18,3%) 25,8% төмен; 2002 жылдан (18,3%) 2003 жыл (16,2%) 2,1% төмен; 2003 жыл (16,2%) 2004 жылдан (22,9%) 7,8% төмен; 2004 жылдан (22,9%) 2005 жыл (17,8%) 5,1% төмен екендігін көре аламыз.

     

 

Диаграмма 3. Туристер мен  экскурсанттар санының құрылымы

 

          Туристік өнімнің калькуляциясы

 

                       Франция (50 путевка)

 

1. Жол ақысы                                            200$
2. Қонақ үй                                                100$
3. Трансфер                                                 15$    
4. Экскурсия                                              120$
5. Сақтандыру                                             50$
6. Қосымша қызмет                                    50$
7. Комиссия                                                 15$
8. Шығын соммасы                                     22$

                       Барлығы:                                           572$   

 

 

Греция (50 путевка)

 

1. Жол ақысы                                           100$ 
2. Қонақ үй                                                 50$
3. Трансфер                                                50$
4. Экскурсия                                             100$
5. Сақтандыру                                            50$
6. Қосымша қызмет                                   40$
7. Комиссия                                                15$
8. Шығын соммасы                                  457$

Барлығы:                                             852$

 

 

Турция (100 путевка)

 

1. Жол ақысы                                            100$
2. Қонақ үй                                                  50$
3. Трансфер                                                 50$
4. Экскурсия                                                50$
5. Сақтандыру                                             50$
6. Қосымша қызмет                                    45$
7. Комиссия                                                 15$
8. Шығын көлемі                                         22$

Барлығы:                                              382$

 

 

          Есептік бөлім.

          Маркетингтік зерттулерге сәйкес (бәсекелестер және тұтынушылар)  жылдық өткізу көлемі 350 ден 400 ге жуық саяхатты құрайды. Бірақ  қиын жағдайға түспес үшін  ең аз санды алайық.

          Бір саяхаттың орташа құны 600 –  700$.

1. 350 турды 600$ бағасымен өткізгенде, түсетін пайда: 210000$.

Орташа % комиссия 15% тең

210.000$: 100% × 15% жылына = 31.500$

2. 08.05.2007жыл 1 АҚШ доллар құны 119.28 теңге

210.000$ × 119, 28 теңге = 25.048.800 теңге

3)  Салықты қоспағандағы айналым = 25.048.800 теңге

4)  Сатылым айналымы салықты қоспағанда:

25.048.800 : 105% × 100% = 23.856.000 теңге

5)  Салық қосылмаған құн айналымы:

 23.856.000: 120% × 100% = 19.880.000 теңге

 

Шығын сметасы:

1. Жалақы көлемі = 2.100.000теңге
1. 20% сақтандыру қорына:

2.100.000 : 100% × 20% = 420.000 теңге

2)  Арендалық төлем: 20.000 теңге  × 12 ай = 240.000 теңге

3)  Негізгі қор амортизациясы  10% құрал – жабдық құнынан:

20.000 – 2.000 + 3.000 + 4.000 = 25.000 теңге

4)  Ғимарат шығындары:

- жылуға қуатына төлем – меншік  иесі өзі төлейді

- электр қуатына 500 теңге (айына) × 12 ай = 6.000 теңге

5)  Телефон және факс байланыстарына төлем:

- қалалық, қала аралық байланыстар  және факс 5.000 теңге (айына) × 12 ай = 60.000 теңге

6)  Банк қызметі – 20.000 теңге

7)  Жарнама – 500.000 теңге жылына

8)  Таныстыру шығындары – 40.000 теңге жылына

9)  Жолға шығу (командировка) –  50.000 теңге жылына

10) Кеңсе тауарлары, бухгалтерия  бланктер және т.б – 20.000 теңге  жылына

         Қорытынды: барлық шығын көлемі жылына 3.481.000 теңгені құрайды.

 

Енді табысымызды табамыз 

210.000$ - 31.500$ (комиссия) = 178.500$ × 119,28 теңге  (1$ құны) = 21.291.480 - 3.385.000 (жылдық шығын  көлемі) = 17.810.480 теңге

Салық төлемі (НДС)

17.810.480 – 14% (2.493.467) = 15.317.013 теңге

          Басқа да салықтар ( әлеуметтік  салық, зейнетақы қоры, меншік  салығы, жер салығы және т.б  салықтар) – 30%

         15.317.013 - 30% (4.595.103 теңге) = 10.721.910 теңге  + 19.880.000 теңге (қалдық көлемі) = 30.601.910 теңге (таза пайда)

         Қорытындылай келе, өткізілген талдау, «Kami Travel» туристік фирмасы әрі қарай пайдамен жұмыс істейтінің көрсетті. Біз біздің тауардың бәсекеге қабілеттілігі мен сұранысын дәлелдедік.

          Туризм нарығы әлі де толығымен  зерттелмеген және әрі қарай  дамытуға ұмтылыс бар. 

          Бізлің мемлекеттеріміз бойынша  «Kami Travel» туристік фирмасы –  тек қана 350-400 ғана адам саяхатқа  бара алатын ғана емес, сонымен  қатар болашақта бірнеше адам  жұмыспен қамтылатын нақты жоба.

 

 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

БӨЛІМ 3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ТУРИЗМДІ ДАМЫТУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ СТРАТЕГИЯСЫ

 

3.1  Қазақстан Республикасында туризмді дамыту болжамы

 

          Соңғы кездері азақстанда туризмді дамыту арқылы экономикалық жағдайды жақсартып, бірқатар әлеуметтік мәселелерді шешуге болатыны жиі – жиі әнгіме болып отыр. Ресми мәліметтерге қарағанда, мемлекет қазынасына сырттан түсетін инвестицияның 10 пайызға жуығы осы туризмнен түседі екен.

          Қазақстан  туристік ел болуға толық мүмкіндігі  бар бірден – бір ел қатарына  жатады. Алайда, Қазақстанда туризм  бәсең дамып келеді. Оның дәлелі, елімізге шеттен келетін туристердің  басым көпшілігі – келуге тиісті  іс – сапарлармен, кәсіби жұмыс  бабымен келгендерден құралып  отыр (89,7 пайыз). Соған қарамастан, әрбір  турист шамамен 700 АҚШ долларын  қалдырады екен. Әйткенмен, бұл  көрсеткіш әлемдік орташа бағадан  (1000 доллар) әлдеқайда төмен.

          Қазақстанда  туризмнің қанат жаюы үшін, шекаралық  тексерулер мен туристердің қауіпсіздігін  қамтамасыз етуді, туристерді  тасымалдау, яғни, көлік қатынасына  жағдай жасау санды факторларды  іске асыруды дұрыс жолға қою  керек.

       Қазақстанда  қазіргі жаңа экономиканың қызмет  етуі жағдайында, салаларды дамыту  стратегиялық мінезге ие болады, болжау мәні бірден өседі, әлеуметтік, экономикалық және сыртқы экономикалық  приоритеттерінің қалыптасуы негізінде  қоғамдық ұдайы өндірістің барлық  процестерін реттеуге алғышарттар  жасалады. Республикада соңғы жылдары туристік саланы дамытуға бағытталған және мемлекет жағынан оны жан-жақты қолдау шараларының кешені жүргізілді. Сондықтанда жүргізілетін шаралардың күшті және әлсіз жақтарын анықтау және жүргізілген талдау негізінде туристік қызметтің жақсаруын қамтамасыз ететін шаралар ұсыну қажеттілігі туды (кесте 11).Туризм сферасында мемлекеттік басқару органдарының жүргізген ұйымды-экономикалық шаралары, толығымен, конструктивті мінезге ие, бірақта талдау туристік нарықта сәтті қызмет үшін белгілі бір резервтер бар екендігін көрсетті.11-шы кестеде көрсетілген деректерден келесідей шешімдер жасауға, белгіленіп отырған бірқатар шаралар саланың қыземтін жақсартуға мүмкіндік береді, экономикалық тиімділік көрсеткіштерін көтереді, туристік белсенділік дәрежелері көрсеткіштерін жоғарлатыды, ішке кіру туризмін дамытады, шетелдік туристерді тартады.