Теория понятие качество

Сапа және оның теориясы  

Кіріспе

1.Cапа туралы түсінік

1. Өнім сапасы
2. Сапаға қойылатын талаптар

2. Өнім сапасының көрсеткіштері

2.1 Өнім сапасының көрсеткіштеріне қолдану

2.2 Сапа көрсеткіштерінің мәні мен қызметі

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

Сапа адам өмірінің деңгейін негізін  қалаушы басты критерий болып  табылады.Өнім сапасы – бұл басты  мұқтаждықты қанағаттандыруға үлкен  себепші болатын өнімнің пайдалылығын жиынық ерекшелігі мен кәсіпорынның маңызды көрсеткіштерінің бірі болып  саналады.Өнім сапалығы тек техникалық, тауар тану ғана емес, сонымен қатар  ең маңызды экономикалық санаты болып  табылады.

Адамзат жаңа даму  фазасында –  экономикалық байланыстың жаңаруына,ғылыми идеялардың экономикалық қозғалтқышы  негізінде айқындалады.Бәсекелестік күрес тауар өндірушілерде қиындайды, яғни бұл күрес мемлекеттік шекараның  тіркеуінсіз жүріп жатқан бүкіл  әлем тауарларын сату және сатып алу  сияқты қызметтерді нарыққа айналдыруда.

Өнім сапасы мен бәсекеге қабілеттілік мәселелері қазіргі кезде әмбебеп  сипатқа ие.Әрбір мемлекеттің  экономика және әлеуметтік дамуы, кез-келген тұтынушының өміріне тікелей  әсер ететін тауар сапасы мәселесінің  қаншалықты сәтті шешілуіне байланысты.

 

 

 

 

 

 

 

 

1.1 Сапа туралы түсінік

Сапа - объектінің белгіленген немесе болжамалы қажеттілікті қамтамасыз етуге сәйкес көрсеткіштер жиынтығы (ИСО 8402). Сапа деген ұғым үш элементті қамтиды: объект, қажеттілікжәне көрсеткіштер. Осыған байланысты сапаның мәнін толық түсіну үшін осы элементтерді талдау керек.

Объект ретінде іс-қимылдар немесе процесс, өнім, қызмет көрсету, мекеме, жүйе мен жеке тұлға немесе осылардың сан қилы қиыстырулары болуы мүмкін. Осындай қиыстырулардың мысалы ретінде «өмір сапасын» алуға болады. Шетелдерде, ал соңғы кезде біздің елімізде де, тұтынушылардың мүддесі мен құқығын қорғау мәселесін осы өмір сапасы тұрғысынан қарастырады. Бұл ұғым адамның қажеттілігін қамтамасыз етудің көптеген жағдайларын қамтиды: тауар мен қызмет көрсету сапасын, қоршаған ортаны қорғау, адамның денсаулығынсақтау, білім беру сапасын және басқалар. Оқулық та сапа коммерцияға, оның негізгі объектілері - өнімге (тауарға), процеске және қызмет көрсетуге қатысты қарастырылады.

Өнім - процестің немесе көрсетілген қызметтің нәтижесі.

Процесс - өнімнің өмірлік циклінің процестерін қоса алғанда, қандай да бір тапсырылған нәтижеге жету жөніндегі өзара байланысты және дәйекті іс-қимылдар (жұмыстар) жиынтығы. Көрсетілетін қызмет - беруші мен тұтынушының тікелей өзара іс-қимылының және берушінің тұтынушы қажеттіліктерін қанағаттандыру жөніндегі ішкі қызметінің қорытындылары.

Тауар - ерікті иесіздендірілетін, бір тұлғадан екінші тұлғаға сатып алу - сату келісімі бойынша өтетін кез келген зат.

Сапаның екінші элементі - қажеттілік. Қажеттілік сатылы түрде болады. Оның төменгі сатысында тамақ өнімдерінің көмегімен қамтамасыз етілетін қауіпсіздікке қажеттілік . Сатының жоғары деңгейінде эстетикалық қажеттілік, шығармашылықтағы қажеттілік орналасады. Бүгінгі күнде ішкі, әсіресе сыртқы рынокта бәсекеге түсу үшін тұтынушылардың бағалауларындағы өзгерістерді уақытылы болжап, келешектегі қажеттілікті біліп отыру керек. Доктор Э.Демингтің (сапаны жан-жақты басқарудың теориясы мен әдістемелері саласындағы ірі ғалым, «Жапон ғажайыбының» авторы) сөзімен айтқанда, «тұтынушы өзіне керегін алуы керек, қай уақытта керек болса сол уақытта және қандай түрде қаласа, сондай түрде алуы керек».

Сапаның үшінші элементі - көрсеткіштер. Көрсеткіштер сапалық және сандық болып екіге бөлінеді. Сапалық көрсеткіштер - материалдың түсі, бұйымның түрі, т.б. Сандық көрсеткіштер (параметрлер) тауарды қолдану шеңбері мен жағдайын анықтау және сапаны бағалау үшін қолданылады. Сапа көрсеткіші - тауар сапасына жататын бір немесе бірнеше қасиеттерінің сандық сипаттамасы. Сапа көрсеткіші тауардың қажеттілікті қамтамасыз ету мүмкіндігін сандық көрсеткіштермен сипаттайды. Көрсеткіштер әр түрлі өлшемдермен келтіріледі немесе өлшемсіз болады. Көрсеткіштерді қарастырғанда олардың атауы мен мәні анықталады.

1.2. Өнім сапасы

Өнім сапасы – өнімнің сатып алушының белгілі бір қажеттерін қанағаттандыруға жарамдылығын сипаттайтын сапалық қасиеттерінің жиынтығы және тиімділігінің өлшемі. Өнім сапасының көрсеткіштері абсолюттік, салыстырмалы немесе меншікті көрсеткіштер болуы мүмкін. Өнімнің сапалық қасиеттері өнімнің өндірістік және тұтынушылық қасиеттері болып бөлінеді. Өнімнің өндірістік қасиеттері оны әзірлеу барысында қалыптасады және оған өнімді дайындау сатысында қол жеткізіледі. Өнімнің тұтынушылық қасиеттері тұтынушылардың нақты сұранымын қанағаттандыруға бағытталған. Қолданыстағы стандарт талаптарына сай келетін өнім тұтынуға жарамды деп есептеледі. Осы талаптарға сай келмейтін өнім сапасыз өнімге жатқызылады. Жоғары сапалы өнімде жақсартылған немесе жаңа тұтынушылық қасиеттер болуға тиіс және өнімділік, беріктік, төзімділік, материал сыйымдылығы, энергия сыйымдылығы, шикізат шығыны жөнінен орташа көрсеткішпен салыстырғанда елеулі сапалық және сандық көрсеткіштерге ие болуға тиіс. Өнім сапасына қойылатын талаптарды тұтынушылар (тапсырыс берушілер), сарапшылар, дайындаушылар, сондай-ақ мемлекеттік органдар қалыптастырады және тиісті нормативтік-техникалық құжаттар мен шарттарда баянды етіледі. Қолданыстағы заңдар тұтынушылардың мүдделерін көздей отырып, қоғамдық өндіріске қатысушылардың ғылыми-техникалық, өндірістік, құрылыс, ауыл шаруашылық өнімдерінің, көлік, жабдықтау, сауда, т.б. қызмет түрлерінің сапасын қамтамасыз етумен байланысты міндеттерін айқындап, заң жүзінде бекітеді.

Өнім сапасын жақсарту – өндірістің тиімділігін арттырудың маңызды шарты. Өнім сапасын арттыруға әсер ететін факторлар: еңбектің саналы түрде ұйымдастырылуы, технологиялық үдерістердің ойдағыдай жүргізілуі, шикізат пен басқа да материалдардың сапасы, т.б.

 

1.3. Сапаға қойылатын талаптар

Көпшілік тауарлар мен қызмет көрсетуге қойылатын талаптар: қолдану жағдайы, қауіпсіздігі, экологиялылығы, сенімділігі, эргономикалылығы, ресурстарды үнемдеу мүмкіндігі, технологиялылығы, эстетикалылығы. Қолдану жағдайына байланысты талаптар: өнімнің орындалуға тиісті (өнімділік, дәлдік, калориялық, қызметтің орындалу жылдамдығы) негізгі функцияларын анықтайтын қасиеті, яғни функционалдық жарамдылығы, шикізат пен материалдардың құрамы мен құрылымы, сыйысымдылығы және өзара алмасымдылығы.Эргономикалық талаптар - қолдану ыңғайлылығын қамтамасыз ету үшін бұйым конструкциясын адам организмінің ерекшеліктерімен келістіру. Ресурстарды үнемдеу талабы - шикізатты, материалдарды, отынды, энергияны және еңбек ресурстарын тиімді пайдалану. Қауіпсіздік талаптары - зиян келтіруі мүмкін қауіп- қатерді болдырмау. Сенімділік талаптары - белгіленген функцияларды берілген режимде және қолдану жағдайында, техника- лық қызмет көрсетуде, сақтауда және тасымалдауда орындай алу қабілетін сипаттайтын барлық параметрлерге белгіленген шек аралығын әр уақытта сақтау. Экологиялық талаптар - өнімді өндіру, пайдалану және көдеге жарату кездерінде оның қоршаған ортаға зиянды әсерін болдырмау. Технологиялылыққа қатысты талаптар - енімге сапа көрсеткіштері белгіленіп қойған жағдайда оны дайындауды, қолдануды, жөндеуді аз шығынмен жүргізуге бейімділігі.Эстетикаға қатысты талаптар - өнім мен қызмет көрсетудің көркемдік бейнені өрнектей алуына, адамның сезім мүшелері арқылы қалыптасатын форма белгілері негізінде (түсі, көлемдік конфигурациясы, бұйымды әрлеу сапасы) әлеуметтік-мәдениеттік құндылығын көрсете алуына қойылатын талаптар. Міндетті талаптардың құрамын анықтағанда мына жағдайларды ескеру қажет:

1. Заңдарға және стандарттарға сәйкес міндетті талаптардың тізімі кеңейіп отыруы мүмкін. Мысалы, функционалдық жарамдылық есебінен.
2. Кейбір тауарлар түрлерінде сенімділік талабы қауіпсіздік талабымен үйлеседі (тамақ өнімдерінің сақталуы, жол көлігінің толассыз жұмыс істеуі).Орындалуға тиісті талаптарды қамтитын стандарттардың ережелері нормалар деп аталады. Егер норманың сандық сипаттамасы болса, оны норматив деп атайды.

 

 

 

 

2. Өнім сапасының көрсеткіштері

Өнім қасиеттері сандық және сапалық  түрде сипатталады.

Сапалық сипаттамалары – бұл  мысалға бұйымның қазіргі сән  бағытына, дизайнға, түске және т.б. сәйкестігі.                                                                   Сапаны құратын өнімнің бір немесе бірнеше қасиеттерінің сандық сипаттамасын жасау, пайдалану немесе тұтынудың  нақты шарттарына қарасты қаралса (жұмыс тоқтаусыздығы, еңбек сыйымдылығы, өзіндік құны, массасы, бұйым өлшемі, т.б.) ол өнім сапасының көрсеткіші деп аталады. Сапа көрсеткіштерін таңдау өнім қасиетінің сандық сипаттамалары атауларының тізімін анықтайды, ал ол сапа құрылымына кіреді және өнім сапасы деңгейінің бағалануын қамтамасыз етеді.                                          Сапа көрсеткіші деп өнімді тұтыну, пайдалану және құру шарттарына сай қарастырылатын сапаны құрайтын өнімнің бір немесе бірнеше қасиеттерінің сандық сипаттамасы.Сапа көрсеткіштерінің номенклатурасын таңдауды негіздеу үшін келесілерді есепке алуымыз қажет:

• Өнімді пайдаланудың орны мен шарттары;
• Тұтынушы талаптарын сұрыптау;
• Өнім сапасын басқару мәселелері;
• Сипатталатын қасиеттерінің құрамы мен құрылымы;
• Сапа көрсеткіштеріне негізгі талаптар;

Сапа көрсеткіштерінің жіктелу  сипаттамалары:

•    Сипатталатын қасиеттері бойынша: бірлік және кешенді;
•    Өлшеу амалы бойынша: натуралды (метр, сағат, кг), құндылық
•    Сапа деңгейін бағалау бойынша: негіздік (базалық), қатысты;
•    Сатысы  бойынша: болжамдық, жобалық, өндірістік, пайдаланушы.

Егер де өнімнің бір қасиеті  сипатталса, онда ол бірлік деп аталады.             Егер де өнімнің бірнеше қасиеттері сипатталса, онда ол кешенді деп аталады.Кешенді бағалау кезінде мынаны ескеру қажет, көптеген тауарларға мынадай сапа көрсеткіштері тән: мысалы, төменгі мәні басқа көрсеткіштердің жоғары мәндерімен айырбасталады.                             Сапаны  бағалаудың кешендік әдісі тауар сапасының көрсеткішінің кешенді қолдануына негізделген. Жалпы кешенді көрсеткіш төмендегі берілгендермен мінезделеді:

• Тауардың негізгі берілуін көрсететін басты көрсеткіш;
• Тауар сапасының интегралды көрсеткіші;
• Сапаның орта өлшемінің көрсеткіші.

2.1 Өнім сапасының көрсеткіштеріне қолдану бойынша келесілер жатады:

• Тағайындалуы;
• Беріктігі (жұмыс жасауы,жөндеуге жарамдылығы, сақталынуы, ұзақ қызмет етуі);
• Экологиялық;
• Технологиялық:
• Эстетикалық;
• Стандартизация және унификация;
• Патентті-құқықтық;
• Қауіпсіздік:

Тағайындалу көрсеткіштері өнімді қолданудан пайдалы әсерді сипаттайды және өнімнің пайдаланылу саласын айқындайды. Өндірісті-техникалық арналымдағы өнім үшін өнімділік көрсеткіші негізгі қызмет атқаруы мүмкін.Аталған көрсеткіш бағаланып отырған өнім көмегімен қанша өнім көлемі шығарылатын немесе белгілі уақыт аралығында өндірістік қызметтің қанша мөлшері көрсетілген анықтауға мүмкіндік береді.

Тауардың беріктігі – тауардың жұмыс жасау, жөндеуге жарамдылық, сақталу  сияқты ерекшеліктеріне байланысты сапаның күрделі қасиеті.Бағаланатын  тауардың ерекшеліктеріне байланысты беріктік қасиетін сипаттау үшін аталған  көрсеткіштердің барлығы бір  уақытта, сонымен қатар кейбіреулері ғана қолданылуы мүмкін.

Қызмет ету ұзақтығы – объектінің, белгілі уақыт аралығында жұмыс жасау қабілеттілігін үзіліссіз сақтау қасиеті.Қызмет ету ұзақтығы объектіге кез келген жұмыс жасау режимінде тән қасиет.Осы ерекшелік беріктік ұғымының басты мәнін құрайды.

Жөндеуге жарамдылық – объектінің ақаулардың пайда болу себептерін алдын-ала  ескертуге және техникалық қызмет көрсету  мен жөндеу арқылы жұмысқа жарамдылықты қалпына келтіруге бағытталған  қасиеті.

Объект сапасының сақталынуы тауарды  пайдалануға байланысты тағайындалу, беріктік, эргономикалық, экологиялық, эстетикалық (дизайн), патенттік, қабілеттілік сияқты маңызды көрсеткіштердің  азаю деңгейін сипаттайды.

Тауарды пайдаланудың бастапқы уақытында  оның сапа көрсеткіштері азаймайды.Содан  соң сапа көрсеткіштерінің жыл сайынғы  азаюы (нашарлауы) басталады және тауардың қызмет ету мерзімі ұлғайған сайын  ол көрсеткіштердің төмендеу үлесі  артады.

Тауардың қызмет ету мерзімінің ұзақтығы – объектінің бекітілген техникалық қызмет көрсету және жөндеу жүйесінде шекті қалыпқа келгенше жұмысқа жарамдылық сипатын сақтау қасиеті.

Қызмет ету мерзімінің ұзақтығы, беріктік қасиетін, жұмыстағы үзілістерді  ескере отырып объектінің жұмысқа жарамдылығын сақтаудың шекті ұзақтығы тұрғысынан сипаттайды.Объектінің қызмет ету мерзімі шегінде немесе күрделі жөндеуге дейінгі жұмысқа жарамдылық сипатын сақтауы, тек қызмет ету режимі мен осы кезде жүргізілетін жұмыстың ұйымдастырушылық-техникалық жағдайларды қалпына келтіру сипатындағы шаралырынан ғана емес, сол қасиеттерді белгілі бір уақыт аралығында сақтай алу қасиетінен де тәуелді.