Қорлар есебі жайлы толық курстық жұмыс

 

Клиенттің ішкі бақылау  жүйесі қаншама тиімді ұйымдастырғанымен, әрқашан да осылардың барлық айтарлықтай  бұрмалаулардың алдын ала бермеуінің немесе таппауының тәуекелі қалып отырады

Қорларды құру мен сақтау белгілі бір шығындарға кездеседі. Шынында, Қазақстанның кен өндіру өнеркәсібінде жабдықтау-дайындау іс-қызметіне қатысты шығындардың жалпы сомасы оларға жасалған материалдық ресурстар қоры құнының 30 пайызға жуық болды. Бұдан шығатын қорытынды, шаруашылық жүргізуші субъектілердің материалдық құндылықтарға деген қажеттілігін ең аз шамадағы шығындармен қамтамасыз ету мақсат болып қойылады.

 

 

1.2 Қорлар  аудитінің нормативтік құқықтық реттелуі

 

      Қорлар аудитінің негізгі нормативтік құқықтық құжаттары төмендегі кестеде кетірілді.

 

Кесте-3. Қорларды  реттеуші негізгі нормативтік құқықтық құжаттар

 

Р/н	Құжаттың аты
1	«Тауарлы-материалдық  босалқылардың есебі», бухгалтерлік есептің 7-стандарты, ҚР бухгалтерлік есеп бойынша ұлттық комиссиясының 13.11.1996ж  № 3 қаулысы (ҚР қаржы министрінің 28.01.2007ж №27 бұйрығымен енгізілген   толықтыруларымен және өзгертулерімен)
2	ҚР-ның салық  бюджеттеге төленетін басқада міндетті  төлемдер туралы кодексі. 12.06.2001 жыл  № 209-2 «2004 ж 22- қазанда жасалған өзгертулермен  және толықтырулармен »
3	ҚР –ның Кеден  кодексі 05.04.2003 ж №401-ІІ 2010 жылғы 6 маусымда жасалған өзгертулермен және толықтырулар
4	ҚР-ның Валюталық  реттеу туралы заңы 14.04.1993 ж № 154 2003ж 30 желтоқсанда жасалған өзгертулермен және толықтырулар
5	ҚР-ның Вексель айналымы туралы ҚР- ның заңы 28.04.1997   2005ж 8-шілде өзгертулермен және толықтырулар
6	ҚР Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы заңы 28.02.2007 №234/3 2012 ж 10 шілдедегі өзгертулермен және толықтырулар
7	Фискалдық еске сақтау мүмкіндігі бар бақылау-кассалық машиналарды қолдану Ережелері:ҚР Үкіметінің №449 қаулысы 18.04.2002 ж
8	«Босалқылар» 2-ХБЕС заңы  01.01.1995ж. 2003ж 1 қаңтарда жасалған өзгертулермен және толықтырулар
9	"Қаржылық  қорытынды есепті дайындау тапсырудың  тұжырымдамалыұ(концептуалдық) негізі".ҚР  Қаржы Министрлігінің №542 бұйрығы, 29 10 2002 ж
10	"Бастапқы  құжаттардың нысандарын бекіту  туралы" :ҚР Қаржы Министрлігінің  №128 бұйрығы , 19.03.2004ж
11	"Бух. есеп  регистрлігін толтыру туралы" ҚР Қаржы Министрлігінің №234-ІІІ ереже нұсқау 2007ж
12	Бух.есеп шоттарының Типтік жоспары:ҚР Қаржы Министрлігің №438 бұйрығы, 18.09.2002ж
13	Көлік экспедициясы келісім шартының шеңберінде жүзеге асырылатын,жүктерді тасымалдауға экспидиторлардың шот фактура жазып беру тәртібі:ҚР Қаржы министрлігі Салық комитеті төрағасының №18 бұйрығы. 23.01.2003ж
14	"Вексельдік  операциялардың бух.есебі туралы ":ҚР Қаржы Министрлігінің №23-2-2-6/63/1540 хатты, 07.02.2001ж

 

Аудиторға клиенттің  ішкі бақылау жүйесі алға қойылған мақсаттарға табысты қол жеткізуге  деген әкімшіліктің толық сенімділігі  үшін дайындалған процедуралар мен  әдістемелік басшылықтан тұруы  мүмкін екені белгілі болуы керек. Оның ішінде өндіріс циклындағы операцияларды есепке алу үшін кәсіпорын әдетте бағалаудын негізгі жолдары мен тандап алынған әдістерін есеп саясатында немесе оның жеке қағидаларында бейнелейді. Бұл кезде есеп саясаты немесе ереже келесідей аспектілерді сақтауы керек.

• қорларды босалқыларды бағалау әдісі, сонымен бірге бағалау әдісі барлық тақорлар босалқылар үшін бірдей болуы керек;
• соның негізінде өнім өндірісі процесі бухгалтерлік есепте тіркелген бастапқы құжаттар тізімі;
• басшы бекіткен өдіріс циклі бойынша құжат айналымының графигі;
• қорлар босалқыларды есептен шығару тәртібі;
• қорлар босалқылардың түгендеу жүргізу тәртібі мен мерзімі;
• қорлар босалқыларды жіктелімі, бухгалтерлік есеп тізімі және аналитикалық есепті ұйымдастыру.

          Кәсiпорындағы iшкi бақылау процедуралары  бола алады:

• мiндеттердi парапар бөлу;
• мақұлдаудың тиiмдi процедурасының болуы;
• құжатнама және есепке алу жазулары;
• қорлар босалқыларды нақты бақылау;
• тәуелсiз тексерулердi iскe асыру.

 

 

 

 

II. Қорлар есебінің аудиті

2.1 Қорлар аудитінің бағдарламасы

  Қорлардың есебінің  аудиторлық бағдарламасы мынадай басты мәселелерді қамтиды:

• Баланстың көрсеткіштерін Бас кітаптағы мәліметтермен салыстырып  тексеруді;
• Қорлардың  синтетикалық және аналитикалық есебінің  дұыс жүргізілгендігін тексеруді;
• қолда бар қорлардың сақталуын, оларға уақтылы түгендеу жүргізілгендігін тексеруді;
• қойма есебінің, қорлардың қозғалысының бастапқы құжаттарының уақтылы дұрыс толтырылғандығын, соңғы қорытынды есеп беру күніне, субьектінің өндірістік қорларымен қамтамасыз етілуін тексереді.
• Келіп түскен материалдардың уақтылы толық кіріске алынғандығын және бухгалтерлік  жазуларды жүзеге асырылғандығын тексеруді;
• Сатылып жөнелтілген және қайта өңдеуге берілген материалдық құндылықтардың операцияларының дұрыс құжатталып, бухгалтерлік жазуларының жүзеге асырылғандығын тексеруді.

 

Кесте-4. Қорлар есебінің  аудиторлық бағдарламасы

 

Рет нөмір	Аудит процедуралары	Ақпарат көздері
1	Қорларды  алуға арналған құжаттарды ресімдеудің дұрыстығы мен бар екендігін тексеру	Шарттар, шот-фактуралар, төлем тапсырмалары, кірістік құжаттар мен т.с.с.
2	Қорлардың саны мен сапасы жөніндегі тілек-талаптарды ресімдеудің дұрыстығын, негізділігін және уақытылығын тексеру	Тиісті құжаттарды (коммерциялық акт, теміржол станциясы түбіртіктері, салыстыру тізімдемесі және т.б) жабдықтаушыға, темір жолға немесе кеме шаруашылығына талап-қуанымдар, 8 журнал-ордер, бас кітап және т.б.
3	Алынған құндылықтарды  кіріске алудың немесе орындалған жұмыс  пен көрсетілген қызмет есебінің толықтығы мен   уақытылығын  тексеру	Қабылдау актілері, жүк құжаттар, шот-фактуралар, кірістік ордерлер, қойма есебі тізімдемесі, 6 журнал- ордер, бас кітапты, баланс және т.б.
4	Түскен материалдарды  кіріске алудың толықтығы мен  ұзақтылығын тексеру	Бастапқы құжаттар (қабылдау, коммерциялық актілер, жүкқұжаттар, төлем тапсырмалары), шот-фактуралар, кірістік ордерлер және т.с.с.
5	Қорлардың бар болуы мен сақталуын, оларды түгендеуді жүргізудің уақтылығы мен дұрыстығын талдау	Материалдарға жауапты  адамдар мен шарттар, бастапқы құжаттар, қоймалық есеп карточкалары, түгендеу актілері
6	Кәсіпорынның өндіріс  қорлармен соңғы есеп беру күндерінің қамтамасыз етілуін бағалау	Стандарттар, нормалар мен  нормативтер, техникалық шарттар, есеп айырысу, бастапқы және құрама құжаттар

 

    Қорлар есебінің  аудитін тереңдетіп жүргізу үшін жоғарыда келтірілген аудиторлық тексеру бағдарламасын, кеңейте түсетін олардың ішкі жағдайын бақылауды тексеру тестерінің сауалнамасын жасау қажет.

    Аудитор қойылған сұрақтарына  алынған жауаптарын зерделеп  және талдап ішкі бақылаудың  жағдайы туралы қорытынды жасап бағдарламаға сәйкес аудиторлық іс-әрекеттерді жүзеге асырады.

     Ұзақ мерзімді активтер  сияқты ағымдағы активтерді баптары  бойынша мәліметтерін тексерген  кезде қолда барлығын, баланстың,  Бас кітаптың, есеп регистрларының  мәліметтерінің арасында тепе-теңдіктің сақталғандығын анықтап, синтетикалық және аналитикалық ақпараттардың сәйкестігіне көз жеткізудің маңызы зор.

  Қорлардың кейбір жеке түрлеріне аудит жүргізгенде оларға және олардың есебіне ерекшеліктерін  ескерудің маңызы зор.

   Аудитор жасаған  бағдарламасын кеңейте түсу үшін қорларды сатуға байланысты мынадай мәселелерді анықтауға тиісті:

1. Қорлар құндылықтарды сатуға шарт жасалғандығын және олардың дұрыс рәсімделгенін;
2. Артып-жөнелтілген өнімдердің құжаттарының дұрыс толтырылғандығын;
3. Артып-жөнелтілген өнімдердің бағасының дұрыс толтырылғандығын;
4. өнім сатуға жасалған шартқа сәйкес босату бағасының, өнімді сатушыдан сатып алушыға дейін жеткізу шығындарының төлену тәртіптері ескеріліп, дұрыс белгіленгендігін, ( оларды мынадай түрлерге бөлуге болады: франко-орын, сатушы, франко-қойма, жөнелтуші, франко-айлақ, белгіленген айлақ, франко-вагон, белгіленген франко – айлақ және сатып алушының франко-қойма);
5. аналитикалық және синтетикалық есеп мәліметтерінің есеп регистрларындағы, Бас кітаптағы және баланстағы жазулармен сәйкестігін.

   Есеп айырысу құжаттары алынбаған ТМБ түскен кезде (фактураланбаған жеткізулер), осы түскен құндылықтар төленген, бірақ жолда келе жатқандар (дебиторлық берешек) ретінде саналатын-саналмайтындары анықталады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кесте-5. Қорлар аудиті кезіндегі ақпарат көздері

 

Реттік №	Нысан №	Нысан атаулары
1		Бизнес-жоспар, өндірістік бағдарлама
2		Өнімді жеткізу шарттары, келісім-шарттары (жұмыс пен қызмет көрсету), ерекшелендіру, мәміле паспорты.
3		Есептеулерді салыстыру  актілері, коммерциялық актілер, орындалған жұмыстар (қызмет көрсетулер) актісі, аванстық есеп беру, орындалған жүмыстарды тапсыру-қабылдау актілері.
4	3-түгендеу	"Қорлар босалқыларды түгендеу тізімі"
5	4-түгендеу	"Тиелген қорларды түгендеу актісі"
6	5-түгендеу	"Жауапты сақтауға  қабылданған (тапсырылған) қорлар босалқыларды түгендеу тізімі"
7	6-түгендеу	"Жолдағы қорлар босалқыларды түгендеу актісі"
8	12-түгендеу	"Қорлар босалқыларды түгендеу нәтижелерін салыстыру тізімдемесі"
9	Қорлар-4	" Қорлар босалқыларды қабылдау туралы акт"
10	Қорлар -4а	"Дайындау, сақтау және  ондіріс процесіндегі тауарлы-материалдық  босалқылардың жетіспеулері мен  ысыраптары туралы акт"
11	Қорлар -46	"Қорлар босалқылардың бұзылуы, сынуы, қирауы туралы акт"
12	Қорлар -5	"Қорлар босалқыларды есепке алу карточкасы"
13	Қорлар -7	"Қоймадағы қорлар босалқы қорлар қалдықтарын есепке алу тізімдемесі"
14	Қорлар -11	"Ғимараттар мен құрылысты қирату және демонтаждау кезінде алынған қорларды босалқыларды кірістіру туралы акт"

 

2.2 Қорлар құндылықтардың қоймадағы есебінің аудиті

     Шаруашылық  жүргізуші шаруашылықтың қаржы-шаруашылық  қызметінің бухгалтерлік есеп  бас жоспарының 1300 «Материалдар»  бөлімшесінің  синтетикалық шоттарында  шикізаттардың, сатып алынған жартылай фабрикаттардың, құрастыру бұйымдарының, конструкцияларының, отындардың, ыдыстардың және ыдыстық материалдардың, қосалқы бөлшектердің, құрылыс материалдарының, қайта өңдеуге берілген және басқа да материалдардың сақталуын,  пайдалануын және есебінің ұйымдастырылуын аудиторлық тексеруді қойма шаруашылығын тексеруден бастаудың маңызы зор.

     Қорлардың сақталу орындары бойынша нақты қолда барының есеп мөліметтеріне сәйкестігін тексерген кезде, біріншіден жылдық түгендеудің материалдарымен танысу қажет. Екіншіден сақталу орны бойынша жаппай тексеруге тиісті материалдар топтарын іріктеу : мысалы, оте қымбат тұратын және сирек кездесетін және ішінара тексеру жүргізілетін топтарды анықтау қажет. Қоймаларда материалды құндылықтардың сақталу тәртібіне, сақтау орындарының, қорлардың және түрлерінің сақталу ережелеріне сәйкестігіне ерекше назар аударуды талап етеді. Сондықтан қолда бар материалды құндылықтардың сақталуына тексеруді аудитор қойма шаруашылығын зерделеуден және қажет болған жағдайда оларға түгендеу жүргізуден бастаған жөн.

     Аудитор  қойма шаруашылығына зер салып  зерттеген кезде, қойма ғимараттарының  және өлшеу құралдарының жағдайына  назар аударуы қажет, сонымен  қатар бақылау-өткізу бекеттерінің  жұмысының тиімділігіне, өрттен  қорғау және басқа да қауіп-қатерден сақтандыру дыбыс беретін құралдарының орнатылғандығына, материалды құндылықтарды қабылдау, босату және сақтау тәртіптерінің орындалғандығына, материалды-жауапкершілікті тұлғаларды іріктеу және тағайындауға, олардың толық материалды жауапкершілігіне, қолда бар ұзақ уақыт жатып қалған және бүлінген материалдар туралы жасалған шартқа, кіріс және шығыс құжаттарының, қоймалық есептің және қорытынды есептің дұрыс жасалғандығына назар аударуға тиісті. Қоймаларды және материалды құндылықтардың сақталу орнын зерттеу, олардың бағыты бойынша қолдану үшін жарамдылығын анықтау мақсаттарында бағалардың сақталу тәртібін және ортке қарсы қауіпсіздікті, дыбыс беретін белгілерінің, өлшеу шаруашылығының, басқа да өлшеу құралдарының және т.б. қолда барлығын тексеру қажет.

    Материалдық  құндылықтардың сақталуын қамтамасыз  етудің маңызды шарты дұрыс  ұйымдастырылған күзет болып  табылады. Аудитор субъектіге материалды  құндылықтарды кіргізу жене шығаруда  ішкі бақылауды кенеттен тексеруден  бастап, күзет жұмыскерлерінің белгіленген тәртіпте кіру, шығу,