«Көпсалалы мемлекеттік коммуналдық жол пайдалану кәсіпорнының» қазіргі экономикалық жағдайы

Мазмұны

Кіріспе……………………………………………………………………………..4

 

1 - бөлім. «Көпсалалы  мемлекеттік коммуналдық жол пайдалану кәсіпорнының»  қазіргі экономикалық жағдайы…………………….........26

1.1. «Көпсалалы  мемлекеттік коммуналдық жол пайдалану кәсіпорнының»  ұйымдық-экономикалық  жағдайы…………….26

1.2. Коммуналдық кәсіпорындарды  мемлекеттік қаржыландыру жүйесі.................................................................................................34

1.3. «Көпсалалы  мемлекеттік коммуналдық жол пайдалану кәсіпорнын» өндірістік ұйымдастыру ...........................................40

 

2 - бөлім. Қызмет көрсету жүйесін жетілдіру  жолдары ..............................45

2.1 Қызмет көрсету кәсіпорнының мемлекеттік қолдауды жетілдіру

2.2. Кәсіпорынның маркетингтік  стратегиясы ....................................54

 

 

Қорытынды  мен  ұсыныстар.................................................................63

 

Қолданылған әдебиеттер  тізімі..............................................................65

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

       Қызметтер мен коммерциялық істердің көп түрлілігі қызмет көрсету нарығынсыз, олардың нәтижелері материалдық-заттық нысанға айналмайды және жаңа тұтыну құнын жасамайды.

         Қызмет  көрсетуді іске асыру мен оларды  өндіру бір-бірінен ажырамайды. Қызмет көрсетуді өндірудің аяқталу кезі оларды тұтынушылардың пайдалану кезіне сай келеді.

       Жалпы қызмет көрсету нарығының өзіндік ерекшелігі болады.  Мысалға ол сақтауға, тасымалдауға,  колмен ұстап көруге келмейді. Сондықтан қызмет көрсету нарығын талдаудың негізгі мәні  оның басты ерекшелігінде.

         Қызметтердің мынадай түрлері көрсетіледі: жылжымайтын мүлікпен байланысты қызметтер; машиналар мен жабдықты жалдау және жеке пайдаланатын заттар мен тұрмыстық тауарларды жалға беру бойынша қызметтер; зерттеулер мен әзірлемелер саласындағы қызметтер; тұтынушыларға ұсынылатын өзге де қызметтер; кәріз, қалдықтарды тазалау және санитарлық өңдеу бойынша қызметтер және соған ұқсас қызметтер; демалысты, мәдени және спорт шараларын ұйымдастыру бойынша қызметтер; өзге де қызметтер; мемлекеттік басқару саласындағы қызметтер.                   

          Қазіргі жағдайда экономиканы сауықтандыруға қызмет көрсету нарығының қосқан үлесі көп. Дүние жүзіндегі барлық дамыған елдерде қызмет көрсету нарығының алатын орыны зор. Қызмет көрсету нарығы халық шаруашылығының барлық салаларында жұмыс істейді. Орта кәсіпорындар 163452,2 млн. теңге сомасына немесе 31,9%-ға қызмет көрсеткен (2006 жылмен салыстырғанда тұрақты бағамен 24,5% –ға өсуі бейнеленді). Осы көлемнің төрттен үш бөлігін (35,4 %–ы немесе 57792,1 млн. теңге) тұтынушыларға ұсынылатын қызметтер көрсететін кәсіпорындар орындаған, және де онда инжениринг саласындағы қызметтер көлемі басымырақ. Мемлекеттік басқару саласында 61120,3 млн. теңге сомасына немесе 37,4% –ға қызмет көрсетілген.

        Осыған ұқсас ірі кәсіпорындарда  да орын алған. Ірі кәсіпорындардың  үлесі 28,3 %–ды немесе 144769,1 млн.  теңгені ғана құрайды. Мұнда  сондай-ақ мемлекеттік басқару  саласындағы қызметтер және тұтынушыларға  ұсынылатын қызметтер (холдинг-компанияларды басқару бойынша қызметтер) басым болып отыр. 2006 жылмен салыстырғанда ірі кәсіпорындар көрсеткен қызметтер көлемі тұрақты бағада 33% –ға өсті.

         Қызметтің негізгі түрі бойынша  көрсетілген қызметтер көлемінде  елеулі үлесті мемлекеттік меншік нысанындағы кәсіпорындар қалыптастырған көлем алады. Олар 252161 млн. теңгеге(49,3% –ға) қызмет көрсеткен, бұл негізінен, мемлекеттік басқару саласындағы қызметтер, демалыс пен ойын-сауықты, мәдени және спорт шараларын ұйымдастыру бойынша қызметтер есебінен жүзеге асырылған.

 

    

 

1- бөлім     «Көпсалалы мемлекеттік коммуналдық  жол пайдалану  кәсіпорнының»  қазіргі экономикалық  жағдайы.

        1.1. Көпсалалы мемлекеттік коммуналдық  жол пайдалану  

          кәсіпорнының  ұйымдық-экономикалық  жағдайы

Орал қаласы әкімдігінің Орал қаласының  тұрғын үй коммуналдық шаруашылық, жолаушы көлігі және автомобиль жолдары  бөлімінің Көп салалы мемлекеттік  коммуналдық жол пайдалану кәсіпорны (бұдан әрі –  Кәсіпорын) 2006 жылғы 29 маусымда қала әкімшілігінің № 826 –шы қаулысымен  шаруашылық басқару құқы негізінде Орал қаласының тұрғын-үй коммуналдық шаруашылық, жолаушы көлігі және автомобиль жолдары бөлімінің Мемлекеттік коммуналдық жол пайдалану кәсіпорнын және Орал қаласының тұрғын-үй коммуналдық шаруашылық, жолаушы көлігі және автомобиль жолдары бөлімінің «Спецавтобаза» мемлекеттік коммуналдық кәсіпорнын біріктіру арқылы құрылды және олардың құқықтық мұрагері болып танылады.

          Кәсіпорын өз қызметін Қазақстан  Республикасы Конституциясына, Қазақстан Республикасының Заңдарына, Қазақстан Республикасы Үкіметінің және Президентінің актіліріне, облыс және қала әкімдерінің, әкімшіліктердің актіліріне, сондай-ақ  тіркелген  Жарғысына сәйкес жүргізеді.

           Кәсіпорын меншіктеушісі және  уәкіл органы болып Орал қаласы әкімдігі атынан мемлекет танылады.

          Кәсіпорынның мемлекеттік басқару  органы болып мемлекеттік мекеме  «Орал қаласының тұрғын үй  коммуналдық шаруашылық, жолаушы  көлігі және автомобиль жолдары  бөлімі» танылады.

           Кәсіпорынның құрылтай құжаты болып бекітілген Жарғысы танылады.

   Кәсіпорынның толық атауы:  мемлекеттік тілде - Орал қаласы әкімдігінің Орал қаласының тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, жолаушы көлігі және автомобиль жолдары бөлімінің Көп салалы мемлекеттік коммуналдық жол пайдалану кәсіпорны, орыс тілінде - Многоотраслевое государственное коммунальное дорожно-эксплуатационное предприятие Отдела жилищно-коммунального хозяйства, пассажирского транспорта и автомобильных дорог города Уральска Акимата города Уральска.

Кәсіпорынның орналасқан жері: Қазақстан Республикасы, Батыс  Қазақстан облысы, Орал қаласы, Автомобилистер көшесі, №1 үй.

Кәсіпорын заңды тұлға болып  табылады және заңды тұлға құқын  аумақтық әділет органдарында мемлекеттік  тіркелген  мезеттен иеленеді.

Кәсіпорынның дербес есебі, банкілерде шоттары,  бланкілері, гербті мөрі, мемлекеттік  және орыс тілдерінде атауы жазылған  мөртабаны  бар.

          Кәсіпорын басқа заңды тұлғаны  құра алмайды, және оған   құрылтайшы (қатысушы) бола алмайды. 

Кәсіпорын өз атынан Қазақстан Республикасының қолданымдағы заңнамасына сәйкес азаматтық-құқықтық қатынастарға қосыла алады.

Уәкіл орган заңмен бекітілген тәртіпте келесі өкілеттікке ие:

1) Мемлекеттік басқару  органының ұсынуымен кәсіпорынның  қызметін және мақсатын анықтайды;

2) Кәсіпорын мүліктерін  басқарады;

3) Кәсіпорынның Жарғысын  бекітеді, Жарғыға өзгертулер мен  толықтырулар енгізеді;

4) заңмен белгіленген  басқа да міндеттерін жүзеге  асырады.

Кәсіпорынға басшылықты мемлекеттік мекеме «Орал қаласының тұрғын үй коммуналдық шаруашылық, жолаушы көлігі және автомобиль жолдары бөлімі жүргізеді.

Мемлекеттік басқару  органы Заңмен тағайындалған тәртіпте келесі өкілеттілікті жүзеге асырады:

1) Кәсіпорын қызметінің  басым бағыттарын белгілеу;

2) Кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық жоспарын, соның ішінде жоспарлы  қаржылық көрсеткіштерін, олардың тапсыру мерзімін және тәртібін қарау  және бекіту;

3) Кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық  қызметінің жоспарлы көрсеткіштерінің  орындалуын уәкілетті органға   белгіленген мерзімде тиісті есебін  тапсыруды  қадағалау және талдау;

4) Қазақстан Республикасы  Үкіметі белгілеген тәртіп бойынша  жетекші тағайындау және оны  аттестациялау;

5) Кәсіпорын мүлкінің  сақталуын және белгіленген мақсаттарға   пайдалануын қадағалауды жүзеге  асыру;

          6) Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік  кәсіпорын туралы» Заңымен және  Қазақстан Республикасының құқықтық  нормативтік актілерімен құзыретіне  белгіленген басқа да сұрақтарды  шешу. 

Кәсіпорынның заңды тұлға ретіндегі  органы болып мемлекеттік басқару органына есепті жетекші табылады.

Кәсіпорынға мемлекет тапсырмасы мемлекеттік басқару органы арқылы жеткізіледі.

Мемлекет тапсырмасымен  қамтылмаған жұмыстар мен қызмет көрсетулерді Кәсіпорын дербес өткізеді.

Көрсетілетін жұмыстар мен қызметтердің бағасы Кәсіпорынның оларды көрсетуге кеткен шығынын өтеуі, қызметінің шығынсыздығын және жеке табысы есебінен өзін-өзі қаржыландыруын қамтамасыз етуі тиіс. 

          Мемлекет тапсырысын орындау  есебінен  Кәсіпорын көрсететін  жұмыстар мен қызметтердің бағасы осы Жарғының 40 пунктінде баяндалған талаптарды ескере отырып, мемлекеттік басқару органымен келісіліп белгіленеді.

Мемлекет тапсырысынан тыс көрсетілетін жұмыстар мен қызметтердің бағасын Кәсіпорын дербес белгілейді. 

Мемлекеттік басқару органы Кәсіпорын жетекшісімен арадағы қатынастарын Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жасалған жеке еңбек шарт арқылы ресімдейді.

Кәсіпорын басшысы меншіктеушісінің, уәкіл органның және  мемлекеттік  басқару органының алдында Кәсіпорын  жұмысының жай-күйі  үшін жеке жауапты. 

Кәсіпорын басшысы дара басшылық қағидалары негізінде іс-қимыл  қабылдайды және Қазақстан Республикасының  «Мемлекеттік кәсіпорын туралы»  Заңы мен осы Жарғыда белгіленген  құзыреті шеңберінде кәсіпорынның қызметіне  қатысты барлық мәселелерді дербес шешеді.

Кәсіпорын басшысы сенімхатсыз  Кәсіпорын атынан іс-әрекет қабылдайды, барлық органдарда оның мүддесін қорғайды, Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік кәсіпорын туралы» Заңына сәйкес Кәсіпорынның мүлкін басқарады, шарт жасасады, сенімхат береді, банкілік шот ашады және басқа да келісімдер жасасады, барлық қызметкерлер үшін міндетті бұйрықтар шығарып, нұсқау береді.

Кәсіпорын басшысы өз құзыреті шеңберінде және қолданымдағы заңнамаға сәйкес Кәсіпорын қызметкерлерін жұмысқа  қабылдап, оларды босатады, оларға ынталандыру және жазалау шараларын қолданады.

Басшының орынбасарлары Кәсіпорын  жетекшісінің ұсынысы бойынша мемелекеттік басқару органымен қызметке тағайындалады  және босатылады.

          Басшының  орынбасарларының және жетекші  қызметкерлердің құзыреті Кәсіпорын басшысымен тағайындалады.

Басшының орынбасарлары өз құзыреттері  шеңберінде Кәсіпорын атынан іс-әрекет қабылдайды, мемлекеттік органдарда және басқа кәсіпорындарда оның мүддесін қорғайды, шаруашылық операциялар жасайды  және сенімхатсыз шарт жасасады, сондай-ақ кәсіпорын қызметкерлеріне сенімхат береді. 

         Көпсалалы мемлекеттік коммуналдық  жол пайдалану кәсіпорнының  басқару құрылымын 1- суреттен көруге болады.

Кәсіпорынның Жарғылық қоры 507 163 353 (бес жүз жеті миллион жүз алпыс үш мың үш жүз елу үш)  теңге 88 (сексен сегіз)  тиынды құрайды.

Кәсіпорын Жарғылық қордың 10 пайызы көлемінде резервтік қор  құрады, ол үшін резервтік қор белгілі  мөлшерге жеткенге дейін қарауында  қалған пайданың 5 пайызын осы мақсатқа жұмсап отырады.

Резервтік қордың қаражаты Кәсіпорынның қаржысы жеткіліксіз болған жағдайда шығынды, мемлекеттік несиелерді және олардың өтемақыларын өтеуге, бюджет алдындағы міндеттемелерді орындауға  ғана жұмсалады.

Кәсіпорын мүлкін негізгі қорлар, айналымдағы қаражаттар, сондай-ақ бағасы Кәсіпорынның дербес есебінде көрсетілген басқа құндылықтар құрайды.

  Кәсіпорынның мүлкі біртұтас болып танылады және салымдар, үлестер, жарналар бойынша бөлінбейді, соның ішінде Кәсіпорын қызметкерлерінің арасында да.

Кәсіпорын мүлкі мыналардың есебінен құрылады:

          меншіктеуші  берген мүліктен;

          жеке  қызметінің нәтижесінде тапқан  мүліктен (ақшалай табыстарды да  қосқанда);

заңмен тиым салынбаған басқа да табыс көздерінен.

Экономикалық қатынастар  қызмет көрсететін өндірістерде,  инвестициялық жұмыс жүргізу барысында ақша қатынастары арқылы  кәсіпорынның  өз қаражаттарын  жасақтау,  олардың табыстарының  және қарызға алынған қаражаттарынан қор жинау және  тұтынуға бөліп жұмсауымен  байланысты.  Кәсіпорынның  жұмысын  қаржыландыру және оның жасақталу көздері,  қандай да  болмасын кәсіпорынның  бастапқы  капиталы құрылтайшылардың  қаражаттары есебінен құрылады.  Ақша қаражаттарды белгілі бір бағытқа икемдеп, табысты көбейту мақсатында тиімді жұмсау қажет. 

Кесте - 1

         Көпсалалы мемлекеттік коммуналдық   жол пайдалану кәсіпорнының  экономикалық  көрсеткіштері

мың теңге

№	Көрсеткіштер	2010жыл	2011 жыл	2012жыл	2012/2010%
1	Жарғылық қор	126088	126088	254493,7	101,8%
2	Барлық табыс	245540,6	298510	636118	159,1%
3	Негізгі  қызметтен табыс	245318,2	297478	625921	155,1%
4	Негізгі қызметтен тыс  табыс	222,4	1032	10197	358,5%
5	Негізгі құралдар	94867,0	120747	165357	74,3%
6	Кәсіпорын бережақтары	17146,0	36516	32325	88,5%
7	Кәсіпорын алажақтары	58707,0	35592	96202	63,8%
8	Есеп-шот пен касса  қалдығы	113,0	107	16657
9	Еңбек ақыдан бережақтары	7719,0	11710	9574	24,0 %
10	Айналымдағы құрал-тауарлардың  қоры	17785,0	19681	28049	57,7 %
11	шығындар	245537	298408	629939	156,6 %
12	Таза пайда, зиян.	3,6	102	6179