Адамгершілік мәдениеті

 

Констатациялық  эксперимент нәтижелері экспеимент сыныбы бойынша бізді қанағаттандырған жоқ, оқушылар берілген тест сұрақтарына  нақты жауап бере алмады, адамгершілікке байланысты мысалдар келтіре алмады. Сондықтан, эксперимент сыныбында  адамгершілік білім мен тәрбие деңгейін көтеруге арналған оқыту экспериментін өткізуге мақсат қойдық.

Дүниетану сабағында  және сыныптан тыс оқытуда адамгершілік мәдениетін қалыптастыру бағытында  өткізілетін жұмыс жүйесін құрылды.

Құстарға қамқорлық тақырыптары  қамтылды.

 

 

 Кесте 5 Оқушылардың адамгершілік мәдениетін қалыптастырудың жұмыс жүйесі

Оқыту экспериментінің  барысында жүргізілген сабақтар мен сабақтан тыс жүргізілген  жұмыстардың кейбір үлгілерін бере отырып, оқушылардың адамгершілік мәдениетін қалыптастыру жолдарын көрсетіледі.

Сабақтың тақырыбы: Еңбекпен келген нан – қасиетті тағам.

 Еңбек етпеген  ішіп, жемейді.

Сабақтың мақсаты:

1 Оқушыларға  адам өзіне қажетті жағдайлар  туғызу үшін еңбек етуі керек  деген ұғымды қалыптастыру.

2 Оқушыларға  еңбек арқылы адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруға әсер ету.

Кесте 6 Көрнекі  құралдар: таблица бөлшектері, суреттер, нанның суреті немесі өзі, тірек-сызба

Кезеңі	Мұғалімнің  іс-әрекеті.	Оқушылардың іс-әрекеті
І Ұйымдастыру ІІ Дайындық кезеңі.         ІІІ Үй тапсырмасын  тексеру.	Тыныштандырып. Өткен сабақтарда құрастырған сызбаны іліп, әңгіме жүргізуден бастау.   «Әдептілік» сызбасын тақтаға іліп қою.   Мұғалім: Анасы  Асанға дүкенге барып нан әкеліп қой деді. Асан нанды әкелмепті. Үйде нан жоқ. Асан ата-анасына қандай зиян келтірді? Өзінің денсаулығына қандай зияны бар? Асан неліктен нанды әкелмепті? «Сыйға-сый» дегенді қалай түсінесіңдер? Нанды неліктен қасиетті тағам дейміз?	Оқушылар үйден  өздері ойластырып келген сызбаларына  сипаттама береді. Оқушылар осы  сызбаны кезектесіп түсіндіреді. Оқушылар: ұмытып кетті, ерінді, ауырып қалды, еріншек, жалқау, ол нан әкелмесе де басқа тағам  ішіп қарны ашқан жоқ деген  сияқты әртүрлі жауаптар береді         Оқушылар нанның адам өміріндегі пайдасы туралы айтып, әңгімелейді. Оқушылар нанның
Кесте 6 жалғасы
ІҮ Жаңа сабақ.                                 Ү Бекіту.	Нанның адам өміріне денсаулығына қандай пайдасы  бар?             Мұғалім нанның бір тілімін алып, «Осыған неше адамның еңбегі сіңген? Сендер қалай  ойлайсыңдар?» деп сұрақ қояды. Тақтаға сызба  құрастыру.       Ілінген сызбаға  қарап «Нан біздің дастарханға дейін  қандай жол жүріп келеді?» деп  сауал тастау.   Ата-аналарыңның  еңбегі бар ма?     «Сыйға-сый» деген  сөздің мәнін тағы айтып, нанды	сыртқы қабыршығындағы дәрумендер, құрамындағы тұздар адамның  өсуіне, ауырмауына, қозғалуына өте үлкен пайдасы бар екенін айтады     Дәптерлеріне: жер жыртады, егінді күтеді, жинайды, диқаншы, диірменші, комбайншы, наубайшы, дүенші еңбек етеді деп жазып, оқулықпен жұмыс жүргізеді. Ауа-райын бақылаушылар, ауланы жинағыштар, машина жөндеушілер деп жауап береді Ата-аналар еңбек  етіп ақша табады. Оған нан сатып  алады деген жауаптар береді.   Мақал-мәтелдер айтады.
Кесте 6 жалғасы
ҮІ Қорытынды.       ҮІІ Үйге тапсырма. ҮІІІ Бағалау	қадірлеу керек  екені сөз етіледі.   Адам көңіл-күйі жақсы болуы үшін не істеуі керек?       10-12-беттегі  мәтінді түсініп оқып, сұрақ тапсырмаларын  орындау.	Денсаулығы  жақсы болуы керек, қарны ашпау  керек, басқалармен дұрыс қарым-қатынас  жасауы қажет, еңбек етуі керек.

 Тәжірибе-эксперимент жұмысының соңғы кезеңінде эксперимент және бақылау топтарының оқушыларынан екінші қайтара тексеру алынды. Тексеруге негіз болған көрсеткіштер:

1 Оқушылардың  тіршілік атаулыны сүйе білу  мәдениеті;

2 Оқушыларың  табиғатты қорғау қажеттіліктерін  сезіне білуі;

3 Жан-жануарға қамқорлық жасай білуі;

4 Оқушылардың  өзара көмекке келе білу мәдениеті;

5 Оқушылардың  барлық жағдайда әділ бола  білуі;

6 Жолдастық  қатынас мәдениетінің болуы ;

8. Еңбексүйгіштік мәдениетінің болуы.

Нәтижесінде, осы көрсеткіштер негізінде эксперимент және бақылау топ оқушыларының адамгершілік мәдениет деңгейлері салыстырылды. Сыныптар арасындағы ауытқуды келесі суреттен көруге болады (Сурет 3 ).

Сурет 3 Эксперимент және бақылау тобы оқушыларының адамгершілік мәдениет деңгейінің салыстырмалы денгейі (соңғы тілік)

Соңғы тілік нәтижесі эксперимент топ оқушыларының адамгершілік мәдениет деңгейлері әр көрсеткіш бойынша артқанын көріп тұрмыз. Мысалы, эксперимент сыныбында жоғары деңгей 13 пайызға артқаны, төменгі деңгей 18 пайызға төмендегені байқалды.

Эксперимент және бақылау топ оқушыларының алғашқы  және соңғы тілік қорытындылары  бойынша адамгершілік мәдениетінің деңгейлік ауытқуын келесі кестеден айқын көре аламыз.

Кесте 7 Эксперимент  және бақылау топтарының алғашқы  және соңғы тілік қорытындыларының салыстырмалы көрсеткіштері

№	Көрсеткіштері	Алғашқы тілік℅		Соңғы тілік℅
		Эксп. топ	Бақылау топ	Эксп. топ	Бақылау топ
1	Жоғарғы деңгей	18	23	31	17
2	Орта деңгей	25	27	31	33
3	Төмен деңгей	57	50	38	50

Кестеде көрсетілгендей, тәжірибе-эксперимент жұмысы нәтижесінде эксперимент және бақылау сыныптарының соңғы тіліктерінің қорытындысы бойынша эксперимент сыныбында жоғарғы деңгейі бақылау сыныбымен салыстырғанда 14 пайызға артық екендігі көрінді.

Сонымен, қорытындылай келе, дүниетану пәнінде оқушылардың адамгершілік мәдениетін қалыптастыру эксперименті оңды нәтиже беріп, зерттеу болжамы дәлелденді.

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

Соңғы кездері еліміздің  қоғамдық өміріндегі елеулі өзгірістердің  бірі білім беру саласындағы жүргізіліп жатқан реформалар екені белгілі. Елбасымыздың Қазақстан халқына жолдауында Қазақстан халқының білімі мен әл-ауқатын арттыруға, жас ұрпақтың рухани адамгершілігін жетілдіру мәселелеріне тың көзқарастардың қажеттігіне басты назар аударған.

Сондықтан да, ұрпақ  тәрбиесіндегі көкейтесті мәселелердің бірі – жетілген, адамгершілік мәдениеті қалыптасқан жеке тұлға тәрбиелеу.

Бастауыш мектеп – үздіксіз білім беру жүйесінің  алғашқы сатысы ретінде өзінің белгілі  қызметін атқарады.

Бастауыш сынып  оқушыларының бойында жалпы адамгершілік қалыптармен гуманистік, моральдық, қайырымдылық, ізгілік, өзара түсінушілік, ізеттілік, кішіпейілділік, адалдық, сыпайылық тәрізді қасиеттерді сіңіріп, олардың өзара қарым-қатынас мәдениеті мен қоршаған ортамен қарым-қатынасына мән беруіміз керек. Осыларды ескере отырып, бастауыш сынып оқушыларының дүниетану пәнінде адамгершілік мәдениетін қалыптастыруды және әр сабақпен ұштастыру, бастауыш мектеп мұғалімінен ізденістерді талап етеді. Өйткені оқу мен тәрбие тығыз байланысты екені баршамызға мәлім. Бастауыш сынып оқушыларын сабақ барысында тәрбиелеудің - өзіндік ерекшеліктері бар, күрделі үрдіс. Оқу үрдісіндегі тәрбие міндетін іске асырудағы қиындықтың бірі сыныптағы оқушылардың адамгершілік түсініктерінің әр түрлі болуында және де тәрбие күрделі үрдіс болғандықтан, бір сабақта баланы адалдыққа, қайырымдылыққа, батылдыққа, шындыққа тәрбиелеу мүмкін емес.

Дегенмен мынадай  қорытынды жасауға болады: бастауыш және орта білім жүйесінде адамгершілік мәдениетінің негізгі мәселелерін  басым бағытта оқып-үйрену әлі күнге дейін педагогика ғылымының және білім берудің қазақстандық тәжірибесінде өте аз, жоққа тән. Осыған орай мен зерттеу нысанасына сүйене отырып оқыту барысында адамгершілік-рухани негіздерін қалыптастырудың мәселелік-бағдарлы міндеттерін оқып-үйренуге болады деп ойлаймын.

-Оқыту мен  тәрбиелеу және оқушылардың даму  жоспарларын қолдау психопедагогикалық  қана емес, адамгершілік-этикалық  және рухани-адамгершілік ұстаным  болып табылады.

- Білімді меңгеру,  техникасы мен технологиясын  іске қосу, білік пен дағдыны игеру бастауыш сынып оқушыларының ерекшеліктерін дамыту үшін қосымша сыныптан тыс жағдайды жасауды қажет етеді.

-Бұл көрсетілген  міндеттерді бір мезгілде шешу  білім беру мәдениетінің маңызды  бір бөлігі ретінде оқушылардың  адамгершілік мәдениеті білімінің үйлесімді қалыптасуына, сапалық және сандық өсуіне мүмкіндік береді.

Оқушы мектепке білім алуға келіп, сабақ барысында  олар еңбек етуге, қайырымдылыққа, адалдыққа  тәрбиеленеді.

Қорыта келгенде, сабақ үрдісіндегі оқушының тұлғалық қасиетін тәрбиелеуде мынадай ерекшеліктерді ескеруіміз керек:

• оқушының ақыл-ой мәдениетін дамыту;
• оқушының адамгершілік-имандылық құндылығын қалыптастыру;
• оқушы мен мұғалімнің қарым-қатынасы арқылы оқушы дүниетанымы қалыптасып, баланың ақыл-парасаты толысып, еңбекке, рухани-адамгершілік деңгейі біртіндеп дамитынын ескеру;
• сабақ тақырыбына жай ұлттық педагогика элементтерін оқушының адамгершілігін арттыруға тиімділігін көрсету.

Дипломдық жұмысты  жазу барысында бастауыш сынып оқушыларының адамгершілік мәдениетін қалыптастыруда тиімді әдіс-тәсілдерді анықталды. Яғни ұлттық әдет-ғұрып, қазақи қасеттерімізді бойына сіңірген ұрпақтың адамгершілік қасиеттері зор деуге болады.

Дипломдық жұмыстың І-тарауында педагогика-психологиялық  әдебиеттерді зерттеп адамгершілік мәдениеті жайлы ғалымдар ой-пікірін талдадым. ІІ-тарауда озат мұғалімдердің іс-тәжірибесін зерттеп дүниетану сабағында оқушылардың адамгершілік мәдениетін қалыптастыру үрдісінде ұлттық педагогика элементтерін қолдану тиімділігін анықтадым. 2-сыныпта эксперимент жұмысы жүргізілді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ӘДЕБИЕТТЕР  ТІЗІМІ

 

1. Горащенко В.П. Табиғаттанудан сабақ беру методикасы/ В.П.  Горащенко– А.: Просвещение, 1977 – 39 б.
2. Жұмабаев М. Педагогика / М. Жұмабаев– А.: Рауан, 1993
3. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан 2030/ Назарбаев Н.Ә. – А.: 1997
4. Ушинский К.Д. Человек как предмет воспитания/ К.Д.  Ушинский– М. Просвещение, 1977
5. Табиғаттануды оқыту және балап тәрбиесi: - А.: Мектеп, 1985
6. Богословский В.В. Жалпы психология / В.В.  Богословский– А.: Мектеп, 1995
7. Қоянбаев Ж.Б Педагогика / Ж.Б Қоянбаев– Астана.:1998
8. Леонтьев А.Н. Проблемы развития психики / А.Н Леонтьев. 1972
9. Занков В.В. Избранные педагигические труды / В.В.  Занков– М.:1990
10. Рубинштейн С.Л Избранные психологические труды / С.Л Рубинштейн–М.: Просвещение, 1960
11. Выготский Л.С Проблемы возрастных периодизаций детского развития / Л.С Выготский – М.: Наука, 1972
12. Выготский Л.С. Педагогическая психология/ Л.С. Выготский– М.:1980
13. Горащенко В.П Методика преподавания природоведения/ В.П Горащенко – М.: Просвещение, 1984
14. Горащенко В.П Методика изучения природы в начальной школе/ В.П Горащенко - М.: Просвещение, 1965
15. Подзоров В.И. Природоведение с методикой преподавания/ В.И.  Подзоров Учебное пособие для пед. училищ – Киев, 1990
16. Пакулова В.М. Методика преподавания природоведения/ В.М.  Пакулова– М.: Просвещение, 1990
17. Жалпы бiлiм беретiн мектептiң оқу бағдарламасы / 1-4 сыныптар/. – А.: 1997
18. Жунiсова К. Дүниетану 1 сынып/ К. Жунiсова – А.: Атамұра 1999
19. Мұқамадиева Ш.С “Дүниетану” сабақтарында бiлiм беру және тәрбиелеу. 1-2 сынып /Әдiстемелiк нұсқаулар/ Ш.С. Мұқамадиева - Өскемен.: 2000
20. Жарықбаев Қ Қазақ тiлi тәрбиесi / Қ. Жарықбаев – А.: Санат. 1996
21. Балтабай Е Этнопедпгогтка және тәрбие / Е Балтабай // Қазақстан мектебi, -2003, -№1, -40 б.
22. Ауданбаева Қ. Деңгейлiк тапсырмалар / Қ. Ауданбаева // Қазақстан мектебi,- 2003. -№1. -75б.
23. Сiләмбекова Т. Адамгершiлiкке тәрбиелеу – басты мақсат / Т Сiләмбекова // Қаз. Мектебi, -2003, -№5, -44б.
24. Кабуш В.П. Гуманистичиское воспитание школьников / В.П. Кабуш // Педагогический вестник, -2004, -№2 – 31.
25. Мамырханова Л.Н Оқушылардың пәнге қызығушыларын арттырудағы халықтық педагогиканың ролi / Л.Н Мамырханова // Педагогический вестник, 2003, -№2 – 29
26. Төлегенов Ө. Оқытудың пелагогикалық – психологикалық ерекшелiктерi / Ө. Төлегенов // Бастауыш мектеп, -2001, -№1 -33
27. Жұмашева С. Табиғи материалмен жұмыс / С. Жұмашева // Бастауыш мектеп, -2001,- №1 –34
28. Керiмбаева Р. Оқушының дуниетанымын қалыптастыру. / Р. Керiмбаева // Бастауыш мектеп, -2000, -№2 – 29
29. Бексайын Қ. Бала келешегi бастауыштан басталады/ Қ.  Бексайын // Қаз. мектебi, -2001, -№3-7
30. Аңламасова З. Халықтық дәстүрмен сабақтастық/ З.  Аңламасова // Бастауыш мектеп, -1991, -№3 -21
31. Сүлейменова К Әдептi болсын десеңiз / К. Сүлейменова // Бастауыш мектеп, 1997, -№4 -39
32. Барсай Б. Бастауыш сыныпта оқытудың жаңа технологиясы/ Б.  Барсай // Бастауыш мектеп, -1998, -№1-27
33. Қайболдина А. Ата өнерi – балаға мұра / А. Қайболдина // Бастауыш мектеп,- 2003, -№3 -35
34. Серiкбаева Г Табиғат – тiршiлiк ұясы / Г Серiкбаева // Бастауыш мектеп, 1996, -№3 -15
35. Халық – қапысыз педагог // Бастауыш мектеп, 1993, №3-20
36. Дүйсенова Ә. Бала мiнезiн тәрбиелеу / Ә. Дүйсенова // Бастауыш мектеп, 1996, -№2 -46
37. Табылдиев Ә. Тағылымды тәсiл/ Ә. Табылдиев // Қаз. мект. 1995, №3-38
38. Сәтiмбекова М. Оқыту сапасын арттыру жолында / М. Сәтiмбекова // Бастауыш мектеп, -1989, -№7-37
39. Ешiмова С. Қоршаған ортамен таныстыру / С. Ешiмова // Бастауыш мектеп, -1985, -№6-22
40. Махамбетова Ә. “Жемiстер” тақырыбын өткенде / Ә. Махамбетова // Бастауыш мектеп, -1989, -№9-28
41. Майғаранова Ш. Бастауыш сыныпта оқыту мәселелерi / Ш. Майғаранова // Бастауыш мектеп, -1989, -№9 –28
42. Сарсенбинова А. А. Познание мира, 2 класс / А. А. Сарсенбинова // Нач. Школа, -2003, -№1-18
43. Мамбетказиев Е. А. Табиғатты қорғау/ Е. А. Мамбетказиев– А.: Қайнар, 1990
44. Әбiлова З. Этнопедагогика оқулығы / З.Әбiлова: А.: 1999
45. Шарипова Р.Д. Духовно – нравственное воспитание школьников/ Р.Д.  Шарипова // Менеджмент в образовании, 2001, №4-103
46. Сағынтаева Ы. Қазақстан Республикасының рәміздері/ Ы. Сағынтаева - А: Санат, 1998
47. Айтмамбетова Б. “Педагогика тағылымдары”/ Б.  Айтмамбетова– А.: Рауан, 1993
48. Асылов Ү Даналардан шыққан сөз/ Ү Асылов – А.: Мектеп, 1987
49. Көбесов А. Әл-Фараби/ А.  Көбесов– А.: Қазақстан, 1971
50. Тұрманжанов Ө. Қазақтың мақал-мәтелдері / Ө. Тұрманжанов– А.: Мектеп, 1987
51. Төреқұлов Н. Нақыл сөздеодің тәрбиелік мәні / Н. Төреқұлов– А.: мектеп, 1971
52. “Шаңырақ” энциклопедия. – А.: Ғылым, 1989
53. Әлімбаев М. Тәрбие туралы әңгімелер / М.  Әлімбаев– А.: Ғылым, 1979
54. Ғаббасов С. Ізгілік әліппесі / С. Ғаббасов - А.: Ғылым, 1991
55. Табылдиев Ә. Халық тағылымы/ Ә.  Табылдиев– А.: Мектеп, 1992
56. Ұзақбаева С. Тамыры терең тәрбие/ С.  Ұзақбаева - А.: Білім, 1995
57. Эльконин Д.Б. Психология младшего школьника/ Д.Б.  Эльконин– М.: Просвещение, 1993
58. Давыдов В.В. Психологическая теория учебной деятельности и методов начального обучения / В.В. Давыдов – М:: Просвещение, 1992
59. Павлов И.П. Шығармаларының толық жинағы/ И.П. Павлов– М.: 1951
60. Ушинский К.Д. Таңдамалы шығармалар/ К.Д.  Ушинский– М.: 1961
61. Макаренко А.С. Шығармалары 1 т/ А.С. Макаренко– М.: 1967
62. Қоянбаева Г. Халқын сүйген - салтын сүйер / Г. Қоянбаева // Бастауыш мектеп, 1996, №2-18
63. Байдыбекова А. Тестік жүйені қолдану / А. Байдыбекова // Бастауыш мектеп,- 2000, -№7-26
64. Қадауова Қ. Дүниетану сабағында оқушылардың танымдық қызметін ұйымдастыру/ Қ.  Қадауова // Қаз. географиясы және экология, 2004, №5-22
65. Құмарова Қ. Дүниетану. Мен және біз. / Қ. Құмарова // Қаз. географиясы және экология, -2004, -№5-13
66. Алтынбекова Л. Жақсы қарым-қатынас сапалы білім берудің шарты / Л. Алтынбекова // Ізденіс, -1999, -№3
67. Қопсаева С. Ізгілік қасиеттерінің негіздерін оқу- тәрбие процесіне енгізу моделі / С. Қопсаева // Ізденіс 1999, №6
68. Подласый И.П. Педагогика/ И.П.  Подласый– Питер.: Владос, 1999
69. Голубев И.Р. Окружающая среда и ее охрана / И.Р. Голубев – М.: Просвещение, 1976
70. Алдамұратов Ә Әдептілік негіздері/ Ә Алдамұратов– А.: Санат, 1998
71. Табылдиев Ә Әдеп әліппесі/ Ә. Табылдиев – А.: Мектеп, 1997
72. Қазақ совет энциклопедиясы. 6т. – А.: Білім.: 1975
73. Алтынсарин Ы Таза бұлақ/ Ы Алтынсарин – А.: Білім.: 1990
74. Елекбаев Н. Ұлттық психология/ Н.  Елекбаев– А.: Білім.: 1992
75. Ушинский К.Д. Дидактика 2т/ К.Д.  Ушинский– М.: Педагогика, 1983
76. Примерное содержание воспитания школьников. – М.: Просвещение, 1971
77. Ильина Т.А. Педагогика/ Т.А. Ильина– А.: Мектеп, 1977
78. Макаренко А.С. Педагогика индивидуального действия/ А.С.  Макаренко– М.: Книга, 1960
79. Адамгершілікке тәрбиелеу әліппесі. – А.: Мектеп, 1975
80. Каженбаева С. Табиғатты қорғау/ С.  Каженбаева– А.: Ана тілі, 1992
81. Сәттімбеков Р. Табиғатты қорғау / Р. Сәттімбеков– А.: Рауан, 1992
82. Молдагалиева Р.Т. Жаратылыстану негіздері мен дүниетануды оқыту әдістемесі/ Р.Т Молдагалиева– Астана, 2003
83. Блонский П.П. Избранные педагогические произведения / П.П. Блонский– М.: Прсвещение, 1961
84. Тоқамбаева Н. Оқыту процесіндегі бастауыш сынып оқушыларының танымдық іс - әрекетін дамыту/ Н.  Тоқамбаева // Ізденіс – Поиск, 1998,№2
85. Бастауыш класс мұғалімдерінің іс-тәжірібиесінен. – А.: Мектеп, 1974
86. Филоненко-Алексеева И.А. Практикум по методике преподавания природоведения/ И.А.  Филоненко-Алексеева М.: 1982
87. Білдебаев Т. Қазіргі заман ұғымдары мен терминдерінің түсіндірме сөздігі/ Т.  Білдебаев– А.: Сөздік, 2001
88. Зиглер Л. Теория личности / Л. Зиглер– М.: Питер, 1999
89. Адлер А Воспитание детей / А Адлер– М.: Наука, 1986
90. Нұрғалиев О. Адамгершілік асыл қасиет/ О.  Нұрғалиев– А.: Қазақстан, 1978
91. Качество педагогического образования: проблемы и перспективы развития. – А.: КАЗНПУ, 2004

 

- Аман-саусыз ба?

- Аман –сау  болыңыз

- Аман-есенсіз  бе?

- Аман –есен  болыңыз

-Ассалаумалейкум

- Уа алайкум  ас салам

Яғни:

• Сізге амандық тілеймін
• Сізге де амандық тілеймін –деген сөз.

Алланың нұры жаусын

Мұғалім: Міне, балалар, сәлем - әдептіліктің белгісі екен. Сәлемдесу кездескен адамдардың бір-бірінің амандығын біліп, қуанышқа бөлінуі, бір-біріне аман-саулық тілеп тілектестігін білдіруі, яғни ізеттілік пен әдептіліктің нышанын көрсетіп, тәуліктің үш мезгілінде де әрбір адам қайырлы таң, қайырлы күн, қайырлы кеш деген сөздерді амандасуға қосып, бір-бірімен ақ жарқын амандасуға тиісті екен.

 Ал енді  сәлемдескенде қандай қасиеттен  аулақ болу керек және нені  есте сақтау керек екен.

Оқушылар жауабы:

1-оқушы: Жасы  үлкендермен немесе қыз баламен  амандасқанда бірінші болып қол ұсынба. Олардың өздері қол бергенше күте тұр. Үлкен кісімен сөйлескенде, қолыңды қалтаңа салып тұрма.

2-оқушы: Сәлемдескен  шақта бас киміңді ал да, қол  алысып болғанша киюші болма.

3-оқушы: Үлкен  кісімен сәлемдескенде ізетті, әдепті  бол.

4-оқушы: Кішімен  кішіпейіл, ақжарқын сәлемдесу  керек.

Сергіту сәті «Қыздар  тобында» би

Әдептіліктің  тағы қандай түрлерін білесің? Тақтадағы  сурет бойынша жұмыс

1-оқушы: Таңертең  белгілі уақытта сағаттың қоңырауынсыз  өзін тұруға дағдылан ережемен  тұрғанда, төсек орнынды өзін жинап әдеттен.

Ойыншықтарыңды, кітаптарыңды, басқа да керекті заттарыңды белгілі бір орынға қоятын бол. Сонда  керекті затыңды оп-оңай тауып  аласың.

2-оқушы: күнде  таңертең, кеште беті-қолыңды, мойныңды  жууға дағдылан. Даладан келгенде қол жууды ұмытпа. Күнде ұйықтар алдында аяғынды жуып жат.

Тісіңді таңертең бір, кешке бір тазала. Тіс арасында тұрып қалған тағам қалдықтарына зиянды бактериялар ұялайтынын ұмытпа.

Әркімнің өзінің тіс тазалайтын ысқышы, орамалы болуы  керек.

3-оқушы: киімнің қарапайым ықшамды болсын. Киімді әр адам жасына қарай киген жөн. Үлкендер тағатын әшекейдің жас балаларға қажеті жоқ. Адамның басты көркі – тазалығы мен мұнтаздығы. Жақсылап үтіктелген киім адамның үстіне көрікті көрінеді.

Киімді шешіп  іліп қоюды көрсету (бір оқушы)

4- оқушы: жақсылап  сүртілген, тазартылған көнелеу  бәтеңкең шаң басып кірленген  жаңа аяқ киімнен артық.