Ағылышын және қазақ мақал-мәтелдерінің құрылымдық, мағыналық ерекшеліктері және ұқсастықтары

 ЖОСПАР.

КІРІСПЕ.

І.Ағылшын және қазақ мақал-мәтелдерінің аударылу мәселелері                                                                                                       

1.1. Қазақ тіліндегі мақал-мәтелдердің зерттелуі

1.2. Мақал-мәтелдердің ағылшын тіліндезерттелуі

ІІ.Ағылышын және қазақ мақал-мәтелдерінің құрылымдық, мағыналық ерекшеліктері және ұқсастықтары                                                                                                     

2.1.Ағылшын және қазақ мақал-мәтелдерінің құрылымдық, мағыналық ерекшеліктері және оларды топтастыру

2.2. Ағылшын және қазақ мақал-мәтелдерінің этнолингвистикалық сипаттары

2.3. Қазақ және ағылшын мақал-мәтелдерінің құрылымдық және мағыналық ерекшеліктері мен ұқсастықтары

    Қорытынды.

 

 

 Мақал-мәтелдер  —сөздік құрамның халық өміріндегі  әрқилы кезеңдерді, қарым-қатынас  пен қоғамдық құбылыстарды бейнелей  сипаттайтын, көңілдегі ойды шебер  де ұғымды жеткізетін, қысқа да  нұсқа тұжырым жасайтын, мән-мазмұнға  бай бөлігі. Демек, халық өмір  шындығын, көңілге түйгенін мақал-мәтел  ретінде өз ұрпағына үлгі-өнеге  етіп қалдырып отырған. Аталмыш  тілдік бірліктер арқылы жас  ұрпақты елін-жерін сүюге, ерінбей  еңбек етуге, білім алуға, адал, кішіпейіл болуға үндеп, жалқаулық,  өсек-өтірік, мақтаншақтық тәрізді  қасиеттерден бойын аулақ салуға  тәрбиелей білген.

 Курстық жұмыстың  мақсаты мен міндеттері. Жұмыстың  негізгі мақсаты — қазақ-ағылшын  мақал-мәтелдерін салыстыра зерттей  отырып, олардың мазмұн межесіндегі  ұқсастықтары мен ұлттық сипатын  ашу.     Аталған     тілдік     бірліктердің     семантикалық құрамындағы ортақ  тұстары мен ерекшеліктерін және  олардың себеп-салдарын айқындау.

 

Мақал-мәтелдердің  тілдік табиғатын зерттеу негізінде  олардың құрылымында ұлттық болмыс мазмұнын қалыптастыратын тетіктерді анықтау - жұмыстың негізгі мақсаты  болып табылады. Осы мақсаттың  мүддесінен шығу үшін жұмыста мынадай  нақты міндеттерді шешу көзделеді:

-   Мақал-мәтелдердің  орыс, түркология, қазақ тіл біліміндегі  зерттелу  жайын сипаттау;

-  фразеологиялық  тіркестер мен мақал-мәтелдердің  арақатысын қөрсету;

- мақал мен мәтелдің  ұқсастықтары мен өзара айырмашылықтарын  көрсету;

• Мақал-мәтелдер мен нақыл сөздердің арақатысын айқындау;
• Мақал-мәтелдердің логика-семиотикалық құрылымын сипаттау;

-  Мақал-мәтелдердің   жасалуындағы   этнолингвистикалык   уәждерді, көрсету;

- түркі халықтарының  мақал-мәтелдеріндегі ортақ ойлау  жүйесінің  көріністерін көрсету;

- Мақал-мәтелдердің  практикалық қызметіне байланысты  мақал-мәтелдердің мәтіндік мағынасын,  варианттылығын талдау;

- Мақал-мәтелдердің  құрылымдық - тұрпаттық мәніне байланысты  қос тағанды мақал-мәтелдердің  құрылымдық сипатын бір құрамды  және қос құрамды жай сөйлем  негізіңде талдау;

- зерттеу жұмысына  тиянақты болатын теориялық әдістемелік  қағидаларды айқындау және негіздеу;

- этнолингвистикалық  аспектідегі зерттеулерге шолу  жасап, оларға қысқаша сипаттама  беру;

- мақал-мәтелдерді  топтастыру принциптерін айқындау  және белгілі бір тақырыптық  топтар бойынша жүйелеу;

- қазақ-ағылшын     мақал-мәтелдерінің семантикасындағы  ұқсастықтар    мен айырма  белгілерді айқындау үшін прецедентті  мәтіндерді сұрыптап талдау.

 

 Қазақ және ағылшын паремиологизмдерінің түпдеректеріне қатысты негізгі айырма мынада: Қазақ мақал-мәтелдерінің ауқымды тобы жеке тұлғаға (би,шешен, ақылғөй, дана қариялар т.б.) байланысты қалыптасып, ұрпақтан-ұрпаққа ауызша таралып отырған. Ал ағылшын мақал-мәтелдерінің негізгі бұлағы діни ағым, қасиетті кітаптан тараған ұлағатты сөздер болып табылады және сондай-ақ Шекспир сынды ұлы тұлғалардың айшықты, мәнді сөз үлгілері ерекше орын алады.

 

Ағылшын тілінің  фразеологиясына қатысты кешенді  зерттеулерімен, дәйекті тұжырым, пайымдауларымен  танымал А.В. Кунин де жоғарыда аталған  ғалымдардың көзқарасын ұстанады, алайда, аталмыш тұрақта тұлғалардың  құрылымдық-мағыналық ерекшеліктерін негізге ала отырып, оларды "коммуникативтік  фразеологиялық бірліктер" деп атап, жеке қарауды ұсынады. Сондай-ақ, автор  құрамындағы сыңарлары тура мағыналы болып келетін мақалдар тобын  яғни, "all is well, that ends well" (сөзбе-сөз ауд.: сәтті аяқгалған істін бәрі жақсы), "Appearances are    deceptive"  (сөзбе-сөз ауд.: келбет — алқамшы),

"Better late than never" (сөзбе-сөз ауд.: ештен кеш жақсы) тәрізді оралымдарды фразеологиядан тыс, "фразеологиялық емес тұрақты құрылымдар"  аясында қарастырды.

 

    Паремиология  мақал-мәтелдер мен әр алуан  қанатты-нақыл сөздерді жан-жақты зерттеуге байланысты пайда болған тіл білімінің дербес те жаңа     салаларының бірі.Көркем сөз тәсілдерінің ішіндегі қуаттысы мен құнарлысы болып саналатын                     мақал-мәтелдер тіл атаулының                                                            баршасына тән,өзіндік ерекшелігімен көзге түсетін универсалдық құбылыс.

ҚОРЫТЫНДЫ

"Қазақ және  ағылшын тілдеріндегі мақал-мәтелдердің  лингвистикалық және этнолингвистикалық  сипаты" деп аталған  тарауында  мақал мен мәтелге анықтама  беріліп, өзара ортақ тұстары  және айырмашылықтары айқыңдалды. Сондай-ақ, зерттеу нысаны болып  отырған тұрақта тұлғалардың  коммуникативтік, кумулятивтік қызметіне,  әлеуметтік мәні мен қайнар  көздеріне сипаттама берілді.  Қазақ және ағылшын тілдері  бойынша мақал-мәтелдерді зерттеуге  арналған ғылыми еңбектерге жалпылама  шолу жасалып, аталмыш тілдік  бірліктерді топтастыру ұстанымдары  айқындалды. Этнолингвистика ғылымының  бастау алуы, қалыптасу кезендері,  қазақ және ағылшын тіл білімінде  зерттелуі де осы тарауда баяндалды.

 

Назарларыңызға                                                                                                                                 рахмет