Қазастандағы инновациялық проблемаға көзқарас

       Қазастандағы  инновациялық проблемаға көзқарас

                                                              «ИННОВАЦИЯЛЫҚ БАҒДАРЛАМА – ЕЛ ИГІЛІГІН КӨЗДЕЙДІ»

Н.Назарбаев 

       Инновациялық  сфераның динамикалық дамуы-инновациялық экономиканың негізгі құраушысы.

       Мұндай  жоғары технологиялы экономика инновациялық процесстiң қолдауының институттарының  тиiмдi инновациялық жүйенiң бар болуын және жүзеге асыруын ойластырады. БҰҰ-ның мәліметтері бойынша, Қазақстан бүгiнгі әлемнiң жоғары технологиялы ұлттарының тіпті болмаса жиырмасына да кiрмейді. Инновациялық экономикасы дамыған бiрiншi ондық мемлекеттерге: Финляндия, АҚШ, Швеция, Жапония, Оңтүстiк Корея, Нидерланды, Ұлыбритания, Канада, Австралия және Сингапур кiредi. Қытай және Индия жаслғастырады.

       Қазақстандағы инновациялық дамытуды талдау-елдегi инновациялық қызметтің үлкен рөл орындайтығын көрсетедi. Сонымен бiрге, республикадағы инновациялық қызметті одан әрі дамыту әлемдiк нарықтағы елдiң бәсекеге түсе алуын жоғарылатудың қайнар көзi болып саналмайтынын атап өту керек. Елдiң экономикасының инновациялық дамытудың оң тәжірибесіне қарамастан, ел төңiрегiдегi инновациялық қарқынды даму болған жоқ. Бүгінгі күні инновациялық дамыту мәселелерінiң бiрі Қазақстанда ғылыми зерттеулердiң бiтпегендiгi, өндiрiсте тоқтатылуы болып табылады. Өткiзiлетiн қолданбалы өңдеулер, жұмыстар коммерциялану (яғни, сатылымға түсу) және өндiрiске енгiзу түрінде жалғасын таппайды. ҚР Статистика агенттігінің мәліметтері бойынша 2006 және 2007 жылдары инновациялық-белсендi деп 4, 8% кәсiпорындар мойындалды. Дегенмен, бұл көрсеткіш 2008 жылда нашарлады - 4%-ке дейiн төмендеген. Ахуал 2009 жылда жақсармай, іс жүзінде бұрынғы деңгейде қалды. 2008 жылдағы инновациялық өнiмнiң үлесі технологиялық инновацияларға ЖІӨ-нің 0, 7%-ы , технологиялық инновацияларға - ЖІӨ 1%-дан кем шығынды құрады. Кәсіпорынның инновациялық белсенділігінің артуына кедергі болатындар деп мына факторларлы қарастыруға болады:

• Инвестициялауға және несиелеуге қолайсыз жағдайлар;
• Тапсырыс берушілердің төлем қабілеттерінің жеткіліксіздігі;
• Меншікті қаржы құралдарының болмауы;
• Мемлекет тарапынан қаржылай көмектің аз болуы.

       Қазақстандық  кәсіпорындардың техникалық және технологиялық  артта қалуы, ғылымның өндіріспен қатынасының  нашар болуы, экспорттың шикізатқа  бағытталуы, яғни  экономикамыздың  диверсификацияланбауы елімізге үлкен  экономикалық қауіп-қатерін төндіруде. Бұл жағдай еліміздің әрбір азаматын толғандыратын жайт. Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, 2010 жылы минералды өнімдер Қазақстанның экспортының 69,7%-н, ал автокөлік, құрылғылар, транспорт – 2%-н құрады. Қазақстанның салалы экономикасының құрылымы шикізаттық және алғашқы өңдеудегі салаға бағытталғандықтан инновацияның баяу дамуына әсер етеді.

       Өткiзiлген талдаудың қорытындылары бойынша, елдiң өнеркәсiптiк кәсiпорындарында инновациялық қызмет төмен деңгейде екеніне көз жеткіземіз.   2009  жылы статистикалық бақылауы жүргiзiлетiн 10096 кәсiпорындардан 399 шаруашылық субъекттерiнiң   технологиялық инновациясы болды  (2008 жылда – 427 кәсiпорындар). Кәсiпорындардың инновациялық процесстерді қабылдағыштығы бағалары бойынша Қазақстан кәсiпорындарының 2008 жылындағы инновациялық белсендiлiгі 4, 0 % құрады. Салыстырулар үшiн: АҚШ-тағы инновациялық - белсендi кәсiпорындарының еншiсiн 50% таман құрайды, Түркия - 33, Венгрия - 47, Эстонияда - 36, Ресейде - 9, 1%.

2010 жылғы  мәлімет пен 2009 жылғыны салстыратын  болсақ, мемлекеттің инновацияға  бөлінетін қаражаттарының азаюын  көруге болады. Бұл келеңсіз жағдай  президентіміздің «Индустриалды-инновациялық  даму бағдарламасы (2010-2014)» бекіткен  жылдары орнап отыр. Мұндағы себепті мемлекеттің саяси, экономикалық бағыттарының өзгеруінде немесе қаржы дағдарысының жаңа толқынында іздейміз бе?

       Бүгiн  Қазақстанға экономикалық дамудың жаңа бағыттарын iздеу керек. Әлемдiк нарықтағы елімiздің бәсекеге түсе алуын жоғарылату үшiн жоғары технологиялы салаларды белсене жетiлдiру және тиiмдi ұлттық инновациялық жүйенi салу керек. Бұл әрекеттерсіз инновациялық экономиканы құру мүмкiн емес.