Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерліктің дамуын мемлекеттік реттеуді жетілдіру

 Жалпы  «Прогресс-СМ»   ЖШС-  ң  өнімді  өтеу  нарығының   аясы  кең  болғанымен,  бәсекелестік  қазіргі  нарық  жағдайында  кең  өріс  алуда.  Сол  себепті нарықты  зерттеу  жұмыстары,  сұоанысты  алдын-  ала  зерттеу,  тұтынушы  талғамын  білу,  клиенттерді  қызықтыру  -  «ASV-  снаб»  ЖШС -  не  артылған  үлкен  міндет.  Өйткені  «ASV-  снаб»  ЖШС -  ң  жүргізіліп  отырған  саясатына  «Прогресс-  СМ»  ЖШС -  ң  өндіріс  деңгейі  тәуелді.  Мысалы,  тапсырыстар  азайса  немесе  бір  мезгіл  болмаса  өндіріс  уақытша  тоқтап  қалуы  мүмкін,  ал  бұл  өз  алдына  үлкен  шығындарға  алып  кеуі  мүмкін.

  

 

2.2 «ПРОГРЕСС – СМ»  Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің экономикалық потенциалы

 

 

Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің экономикалық потенциалы 2- кесте бойынша талдау жасасақ, негізгі қорлардаң жыл сайын құны өсіп отырғанын байқауға болады:   2010ж. – 2 585 мың тг., 2011ж. – 4 394 мың тг., 2012ж. – 12 295 мың тг. Сонда 2012 жылы  2011 жылмен салыстырғанда 4 578 мың теңгеге өсті. 

 

Кесте 2

«Прогресс – СМ»  ЖШС  – ң  негізгі  қорларының  жағдайы, мың тг.[24]

 

Негізгі қорлардың құрамы	Жылдар
	2009	2010	2011	2012
Негізгі қорлар, барлығы  соның ішінде:	2 585	4 374	7 717	12 295
Үй және ғимарат Машиналар және жабдықтар	- 2 585	431 3 943	431 7 286	431 11 029
Негізгі қорлардың тозуы Баланстық (қалдық) құн	189 2 396	358 4 016	860 6 857	1 381 10 914

 

Ал базистік жылмен салыстырғанджа  9 710 мың теңгеге өсті. Құрамына жеке тоқталайық: үй және ғимарат байқап отырсақ, 2009ж. баланыста көрсетілмей, 2010ж. есепке алынған.  Құны – 431 мың тенге.  Бұл кәсіпорынның ғимаратты сатып алуымен, ал оған дейін «РМЗ» АҚ-нан жалға алып отырумен түсіндіріледі.  2012 ж. Басқа да құралдар енгізілді. Құны – 835 мың тенге. Машина мен жабдықтар 2009ж. – 2 585 мың тенге, 2010ж. – 3 943 мың тенге, 2011ж. – 7 286 мың тенге, 2012ж. – 11 029 мың тенге. Машина мен жабдықтардың өсу себебі, 2012ж. Қосымша өндірістің ілгерілегені, ол 2012ж. күрт өсуі қосымша өндіріспен бірге, көмекші өндіріс пайда болды. Кәсіпорын профиль дайындайтын негізгі құрал-станды жалға алмай, енді өзі шығаратын болды. Сонымен бірге токарлық және фрезерлік станоктар жасап шығаруға сұраныстың өсуі фактор ретінде болды.

Үй және ғимарат ретінде  профиль дайындау учаскесінің ғимараты құрастырылады.

Машина және жабдықтарға  өздері жасап шығаратын және сатып алынатын жабдықтар жатады. Оларға мысалы:

1)   Өздері жасап шығаратын:

• профиль майыстырғыш стан;
• тарқатқыш;
• орағыш;
• дискіленген қайшылар;
• электромагнитті плита;
• 6 клеттік стан;
• профильденген бет станы;
• компрессор;
• т.б.

2)  Сатып алынатын:

• бұрғылау станоктары;
• сылып-қырлау станогы;
• фрезерлік станоктар;
• гидропресс;
• механикалық ара;
• профильдейтін стан;
• балқытқыш автомат,...  т.б.

Негізгі қорлардың құны, техникалық  деңгейі, пайдалану тиімділігі кәсіпорын қызметінің нәтижелеріне үлкен әсерін тигізеді. Мысалы, өнім көлемін, өзіндік құнға, рентабельділік, тұрақты қаржы жағдайына.

Негізгі қорды сипаттайтын, дәлірек айтқанда оларды пайдалану  тиімділігін сипаттайтын көрсеткіштерге мыналарды жатқызамыз:

1. қор рентабельділігі
2. қор қайтарымдылығы
3. қор сиымдылығы

Негізгі қорды пайдалану  тиімділігінің жалпылама көрсеткіші қор  рентабельділігі, онда 3 -  кесте бойынша талдау жасау. Оның деңгейі тек қор қайтарымдылығына  ғана тәуелді

 

Кесте 3

Қор қайтарымдылығын және қор сиымдылығын  сипаттайтын  көрсеткіштер [5]

Көрсеткіштер	Жылдар				%-қ үлес салмақ			Ауытқулар, +/-
	2009	2010	2011	2012	2009 2008	2010 2009	2011 2012	2009-2008	2010-2009	2011-2012
Өнімді ткізуден үсетін табыс	19548	32086	96696	188212	164	301,4	194,6	91516	64610	91516
Негізгі қорлардың орт. ж.қ..	1618	3206	5436,5	8885,5	198	169,6	163,4	1588	2230,5	3448,8
Қор қайта-рымдылығы	12,1	10,1	17,8	21,2	83,5	176	119	-2	7,7	3,4
Қор сиымдылығы	0,08	0,09	0,06	0,05	112,5	66,7	83,3	0,01	-0,03	-0,01

 

Өндірістік  орташа  жылдық  қуаттылықты  табу  үшін  өндірістік  құаттылық  балансындағы  көрсеткіштер  қолданды:

                   57600+57600

ӨҚ_орт.ж.= ------------------- = 57600  мың тг.          – 2010 жылы 

                            2           

               57600+115200

ӨҚ_орт.ж.=-------------------- = 86400  мың тг.    – 2011 жылы

                         2

 

               115200+172800

ӨҚ_орт.ж.=-------------------- = 144000 мың тг.   – 2012 жылы

                        2

Орташа  жылдық  қуаттық  та  жыл  сайын  өсіп  отырған:  2010ж.  2011  жылмен  салыстырмалы  түрде 28800  мың тг-ге,  ал  2012ж.  57600  мың тг-ге  көтерілді.  Бұған  болған  себеп: өндірістік  қуаттылықтың  өсуі 4 кестеде.

 

Кесте 4

Профиль дайындау бойынша өндірістік қуаттылықты пайдалануды талдау [25]

№	Көрсеткіштер	Өлшем  бірлігі	Жылдар			Ауытқулар (+/-)
			2010	2011	2012	2010 – 2011	2011 – 2012
1	Өнім  көлемі	мың тг.	5682	75471	135252	69789	59781
2	Орташа жылдық өндірістік қуаттылық  өсімі	мың тг.	57600	86400	144000	28800	57600
3	Өндірістік қуаттылық  өсімі	мың тг.		57600	57600
4	Орташа жылдық қуаттылықты  пайдалану деңгейі	%	10	87	94	77	7

 

Яғни  есепті  және  алдынғы  жылдағы  өндірістік  қуаттылықтар.  Олар  кестедегі  өндірістік  қуаттылық  өсімі  болу  себебінен  өзгеріп  отырды.

Қормен  қарулану  сонымен  бірге  есепті  жылдағы  орташа  қорлардың  неше  құны  келетінін  көрсетеді.  2009  жылы  алдыңғы  жылға  қарағанда  160,3  мың  тг-  ден  339,8  мың  тг-  ге  дейін  өсті.  Яғни 112 % -ға  артты.  2010  жылы  2009  жылмен  салыстырғанда 53,8 % -ға  көтеріліп,  522,6  мың тг-  ге   жетті.  Себебі  негізгі қорлардың орташа  жылдық  құны  өсіп  отырды. 

Жұмыс  істейтіндердің  орташа  саны  үш  жылда  айтарлықтай  өзгере  қойған  жоқ.  Бірақ  құрамындағы  жұмысшылар  саны  2009  жылы  азайып,  2010  жылы  көбейді. 

Еңбекақы  қорына  келсек,  ол  2009  жылы  2010  жылға  қарағанда  24,6 % -ға  артты.  Ал  2009  жылы  алдыңғы  жылға  қарағанда  7500  мың  тг-  ге  артып,  13881   мың тг-  ні  құрды.  Сонда өткен жылмен  салыстырғанда 217,5% -  ға  өскен. 

Қормен  қарулану  сонымен  бірге  есепті  жылдағы  орташа  қорлардың  неше  құны  келетінін  көрсетеді.  2009  жылы  алдыңғы  жылға  қарағанда  160,3  мың  тг-  ден  339,8  мың тг-  ге  дейін өсті.  Яғни 112 % -ға  артты.  2010  жылы  2009  жылмен  салыстырғанда 53,8 % -ға  көтеріліп,  522,6  мың тг-  ге   жетті.  Себебі  негізгі қорлардың орташа  жылдық  құны  өсіп  отырды. 

Жұмыс  істейтіндердің  орташа  саны  үш  жылда  айтарлықтай  өзгере  қойған  жоқ.  Бірақ  құрамындағы  жұмысшылар  саны  2009  жылы  азайып,  2010  жылы  көбейді.

 

Кесте 5

«Прогресс – СМ»  ЖШС  технико – экономикалық  көрсеткіштері [22]

№	Көрсеткіштер	Өлш.  Бірлігі	Жылдар			%-қ  үлес  салмағы		Ауытқу +/-
			2010	2011	2012	2011/ 2012	2011/2012	2010-2011	2011-2012
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
1	Өнім  өткізуден  түскен  табыс	мың тг	32086	96696	188212	301,4	194,6	64610	91516
2	Өткізілген  өнімнің  өзіндік  құны	мың тг	26381	84552	168659	320,5	199,5	58171	84107
3	Жалпы  табыс	мың тг	5705	12144	19553	213	161	6439	7409
4	Кезең  шығындары, барлығы	мың тг	4770,4	7401	17768,8	155,2	240	2631	10368
5	Негізгі  қызметтен  түскен  табыс	мың  тг	935	4743	1784,4	507,3	37,6	3808	-2958,6
6	Негізгі  емес  қызметтен  түскен  табыс	мың  тг	68	-	-
7	Салық  салынғанға  дейін  түскен  табыс	мың  тг	1003	4743	1784,4	472,9	37,6	3740	-2958,6
8	Корпоративті  табыс  салығы	мың  тг	207	529	822,7	255,5	155,5	322	293,7
9	Салық  салынғаннан  кейін  түскен  табыс	мың  тг	796	4214	961,7	529,4	22,8	3418	-3252
5 кесте жалғасы
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
10	Таза  табыс	мың тг	796	4214	961,7	529,4	22,8	3418	-3252
11	Өнім  рентабелділігі	%	2,55	4,58	0,5	180	10,9	2,03	-4
12	Сату рентабелділігі	%	2,5	4,36	0,5	174	11,5	1,86	-3,8
<span class