Тауырлы материалдық қорлар

                       Орал қаржы-экономикалық колледжі

    Реферат

Тақырыбы: «Тауырлы материалдық қорлар»

Орындаған: ФК-33 тобының

оқушысы А.Қ.Медетова

Тексерген: А.Н.Шамуратова

                                    Орал 2012 ж

   Жоспары:

1.Тауарлы материалдық қорлар түсінігі,оларды есепке алу міндеті мен жіктелуі.

2. Тауарлы-материалдық қорларды бағалау.

3.Материалдық құндылықтардың қоймадағы есебі.Материалды жауапты тұлғаның есебі.

4. Тауарлы материалдық қорлардың бухгалтериядағы есебі.

5. Өндіріске жұмсалған материалдарды бағалау тәсілдері

1.Тауарлы материалдық қорлар дегеніміз -  өнім өндіру барысына бірақ рет қатыса отырып өздерінің бастапқы құнын түгелдей өндірілетін өнімнің (жұмыстың, қызметтің) өзіндік құнына аударып отыратын еңбек заттары.

Тауарлы-материалдық қорлар – бұл:

1.       шикізат қорлары, материалдар, сатып алынатын жартылай фабрикаттар мен кешендік бұйымдар (тетіктер), отын, ыдыс және ыдыстық материалдар, қосалқы бөлшектер және өндірісте немесе жұмыстарды, қызметтерді орындау кезінде пайдалануға арналған өзге материалдар.

2.       аяқталмаған өндіріс.

3.       субъектінің қызмет барысында сатуға арналған дайын өнім, тауар түріндегі активтер.

Тауарлы-материалдық қорларды есепке алудың негізгі міндеттері мыналар:

-қорлардың уақтылы және толықтай кірістелуіне, олардың сақталу жеріндегі және қозғалысының барлық сатыларындағы сақталуына бақылау жасау.

-қорлардың қозғалысы жөніндегі барлық операцияларды уақтылы және толықтай құжаттау.

-көлік-әзірлеу шығындары (ауытқуы) мен әзірленген қорлардың нақты өзіндік құнын уақтылы және дұрыс анықтау.

-көлік-әзірлеу шығындарының айналым шығындарына біркелкі және дұрыс есептен шығарылуын бақылау.

-қойма қорларының жағдайына бақылау жасау.

-ішкі ресурстарды тиімді қолдану мақсатында субъектіге керек емес материалдық қорларды анықтау және сату.

-сақталатын жерлердегі қорлардың қалдықтары мен қозғалысы жайлы дәл мәлеметтерді алу.

Материалдық құндылықтарға әрекеттік бақылаудың қажетті шарты болып табылатындар:

-          жабдықталған қойма үй-жайларының болуы

-          материалдарды қоймалардың секциялары бойынша, ал олардың ішінде жекелеген топтар бойынша орналастыру

-          материалдық құндылықтарды қабылдау мен босатуға жауапты адамдар тобын белгілеу

-          тауарлы-материалдық құндылықтарды қабылдау мен босату құжаттарына қол қою құқы берілетін лауазымды адамдар тобын белгілеу.

Материалдар есебін дұрыс және тиімді ұйымдастыруды қамтамасыз ету үшін қажеттісі:

1)      материалдық тауардың бірегей номеклатурасын әзірлеу

2)      құжат айналымының айқын жүйесі және тауарлы-материалдық құндылықтарды кіріс ету және есептен шығару жөніндегі операцияларды рәсімдеу тәртібін сақтау

3)      бастапқы құжаттардың есептік нысандарын біркелкі қалыпқа келтіру

4)      тауарлы-материалдық қорларға тұрақты түрде түгендеу жүргізу

5)      бухгалтериядағы материалдардың есебі учаскесін компьютерлендіру.

Өндірістік қорлар функционалдық бағыты бойынша былайша бөлінеді:

шикізаттар мен материалдар – бұл өнім әзірленетін еңбек заттары. Олар өндірілетін өнімнің материалдық (заттық)  негізін жасайды. Бұл орайда шикізат – бұл ауыл шаруашылығы мен өндіруші өнеркәсіптің өнімдері (астық, мақта, сүт, мұнай, кеніш, газ). Негізгі материалдар – өнімнің заттай матриалдық негізін құрайды (ұн, мата, қант, темір, былғары).

Көмекші материалдар – бұл шығарылатын өнім құрамына енетін материалдар, бірақ негізгі материалдардан ерекшілігі - өнімнің заттық негізін құрамайды, өнімге қажетті сапа беру үшін қолданылады (желім, лак, бояулар).

сатып алынатын жартылай фабрикаттар мен жинақтаушы бұйымдар – бұл белгілі бір өңдеу сатыларынан өткен, бірақ әлі дайын өнім болып табылмайтын шикізат пен материалдар. Әзірленген өнім де негізгі материалдар сияқты рөлді атқарады, яғни оның материалдық негізін құрайды (тоқыма өндірісінде иірілген жіп, машина жасаудағы моторлар, автомобиль жасаудағы дөңгелектер).

отын – бұл мұнай өнімдері (мұнай, бензин, керосин, дизель отыны), қатты отын (көмір, фтор, ағаш отын) және газ тәрізділер.

ыдыс және ыдыс материалдары – бұл эр түрлі материалдарды буып-түюге, тасымалдауға, сақтауға пайдаланылатын заттар (қаптар, жәшіктер, қораптар). Былайша бөлінеді:

             а) қызмет мерзімі мен құнына байланысты НҚ немесе материалдардың құрамында ескерілетін инвентарлық ыдыс

             ә) өндірістік қорлардың құрамында ескерілетін инвентарлық емес ыдыстар.

              Жеткізу талаптарына сай ыдыстар қайтарымды (әдетте бірнеше рет пайдаланылатын) немесе кепілді болуы мүмкін. Мұндай кезде жеткізуші сатып алушыдан кепіл алады, ал оны ыдыс тапсырылғаннан кейін қайтарады.

қосалқы бөлшектер тозған тетіктер мен машиналық жабдықтарды жөндеуге және алмастыруға қызмет етеді.

өзге материалдар – бұл өндіріс қалдықтары (сынықтар, кесінділер, ұнтақтар), түзелмейтін ақаудан қайтарылатын қалдықтар, НҚ шығарылуынан алынған материалдық құндылықтар.

құрылыс материалдарын құрылысшы кәсіпорындар қолданады және құрылыс бұйымдарын әзірлеу, құрылыстарды көтеру және әрлеу, үйлер мен ғимараттар үшін бөліктер салу үшін құрылыс-монтаж жұмыстары кезінде тікелей пайдаланылады

2.Материалдық құндылықтарды дұрыс есепке алу үшін материалдардың әзірленген номенклатурасы болу керек.

   Материалдар номенклатурасы – бұл атауы мен тиісті деректемелері (сорты, мөлшері) көрсетілген материалдардың әрбір түріне номенклатуралық нөмір белгіленіп, дәл және тұрақты өлшем бірлігі белгіленеді. Бұған қоса, номенклатурада материалдардың ағымдағы есепте ескерілетін бағасы қойылады.

  Номенклатуралық тізілім – номенклатура – бағалық деп, ал онда көрсетілген бағалар – есептік деп аталады.

Тағайындалған нөмірін, өлшем бірлігі мен бағасын тауарлы-материалдық қорлардың қалдығы мен қозғалысы ескерілетін барлық құжаттар мен тіркелімдерге қояды. Талдамалы есепте материалдық құндылықтар нақты есептік бағалар (келісім, жоспарлы-есептік) бойынша, ал жинақтамалы есеп пен есеп беруде нақты өзіндік құны бойынша ескеріледі.

Материалдық ресурстардың нақты өзіндік құны мыналарға байланысты анықталады:

-          осы ресурстарды жеткізуші ұсынған несиеге сатып алынғаны үшін пайыз төлеуді қоса алғанда, сатып алу шығындары

-          коммерциялық, делдал ұйымдарға төленген үстемелер (үстеме ақылар), комиссиялық сыйақылар

     -   тауар биржаларының қызмет құны

     -    кедендік баж

     -    басқа ұйымдардың күшімен жүзеге асырылған тасымалдау, сақтау, жеткізу шығындары.

Материалдарды есептік бағасы бойынша (келісім, жоспарлы-есептік, сатып алу) есепке алған кезде есептік баға бойынша қор құны мен сатып алынған қорлардың нақты өзіндік құндарының арасындағы айырма есептеу жолымен айқындалады. Егер материалдық құндылықтардың есебі келісім бағасы бойынша жүргізілсе, онда олардың нақты өзіндік құны осы бағалар бойынша материалдар құны мен көлік-әзірлеу шығындарынан құралатын болады.

Көлік тасымалдау шығындарының (КДШ)құрамына кіретіндер:

-барлық алымдарды қоса алғанда, теміржол тарифі, су кірепұлы, автомобильмен және ұшақпен тасымалдау тарифтері

-жеткізушілердің қоймасынан теміржолмен және басқа көлік құрылдарымен материалдарды жеткізу

-қорларды сатып алу және әзірлеумен тікелей байланысты іссапар шығындары

-қойманың тұрақты жұмысшыларына ақы төлеуді қоспағанда, қоймадағы тиеу, түсіру және буып-түю жөніндегі шығындар

-жабдықтаушы және делдал ұйымларға төленген комиссиялық сыйақы

-қорларды сатып алумен тікелей байланысты басқа шығындар.

3.Қойма шаруашылығының жақсы жағдайы тауарлы-материалдық құндылықтардың есебін дұрыс ұйымдастырудың маңызды шарты болып саналады. Қойманың үй-жайы тұйықталған, дабылдамамен, стеллаждың, жәшіктердің, еденшелермен (поддон), механизация жабдықтарымен және салмақ өлшегіш құралдар және арнайы мүліктермен қамтамасыз етілуі тиіс.              Қойма ішінде материалдар әрбір тобы, топшасы мен түрі бойынша белгілі бір жерде бөлек сақталуға тиіс. Материалдардың маркасы,сорты,көлемі,номенклатуралық нөмірі,өлшем бірлігі,сақталып тұрған материалдардың мөлшері,т.б. көрсеткіштері картон немесе фанерге жазылып материалдарға байланып немесе жапсырылып қойылады.Қоймадағы және материалдық қорлардың талдамалық есебі белгіленген түрі бойынша ,олардың ішінде сорттары мен маркаларына орай жүргізіледі.Материалдардың әрбір номенклатуралық нөмірі бойынша бөлек М-17 н.карточка ашылады.Бұл карточкада материалдардың аты,мөлшері ,көлемі,сорты,өлшем бірлігі,номенклатуралық нөмірі және есептеу бағасы көрсетіледі.Бұл карточканы жаңадан кіріске алынған материалдарға кәсіпорынның бухгалтериясы дайындап,оны кіріс ету ордерімен бірге қоймаға береді.Қойма меңгерушісі бұл карточкаға материалдардың қай жерде сақталып тұрғаны туралы деректер толтырады.Қоймада материалдық қорлардың тек қана сандық есебі жүргізіледі. Басшының бұйрығымен қоймада жұмыс істейтін материалды жауапты адамдардың тізімі бекітіледі. Олармен толық материалдық жауапкершілік шарты жасалады.Материалды жауапты тұлға есепті кезең соңында (ай) карточкалар мен кітаптар негізінде материалдық есеп беру құрады.Оны тіркелген құжаттармен бухгалтерияға 2-дана тапсырады.Тексеріліп болған соң 1 данасы бухгалтерияда қалады,ал 2-шісі материалды жауапты тұлғаға беріледі.  Материалдық құндылықтардың қоймалық есебі үш әдістің біреуімен ұйымдастырылуы мүмкін.(ҰҚЕС№1 5 бөлім п.69)

              Бірінші әдіс – сандық-сомалық есеп әдісі.

              Екінші әдіс – сальдолық (жедел-бухгалтерлік) әдіс.

              Үшінші әдіс – материалдық есеп берулер әдісі.

     Материалдық қорлардың қозғалысына байланысты барлық операциялар құжаттармен рәсімделеді. Материалдық құндылықтар кәсіпорынға, әдетте, жеткізу шарты бойынша келіп түседі. Онда жеткізілімнің саны, сомасы, ассортименті, жиынтықтылығы, сапасы, есептеулер мен жеткізу шартын бұзғаны үшін қарастырылған санкциялардың сомасы белгіленеді.

      Жабдықтаушылардың қоймасынан тауарлы материалдық қорларды алу үшін материалды жауапты тұлғаға сенімхат (М2 немесе М2А нысанды) беріледі.Келіп түсетін материалдық құндылықтардың есептік құжаттары (шот-фактуралар, төлем талап-тапсырмасы, тауар-көлік жүк құжаттары) жабдықтау бөліміне жіберіледі. .(ҰҚЕС№1 5 бөлім п.59-62)

              Материалдық құндылықтардың келіп түсуі мыналармен рәсімделеді.(ҰҚЕС№1 5 бөлім п.63-68):

1.       М4 нысанындағы кіріс ордерімен. Кіріс ордерін материалды жауапты тұлға қорлар қоймаға  келіп түскен күні 2 дана етіп жасайды.

2.       М5 нысанындағы тауар-көлік жүкқұжатын жеткізуші материалдық құндылықтар жеткізушінің қоймасынан автокөлікке орталықтанған түрде жеткізілген жағдайда жазып береді (4 дана).

Оның біреуі жүкті жіберушіде қалады,екіншісі материалдық құндылықтарды кіріс ету үшін жүкті алушыға беріледі,үшіншісі жүкті тасымалдағаны үшін көлік ұйымына шот есебінде беріледі,төртіншісі жолдама қағазға қоса беріледі.

3.       М7 нысанындағы Материалды қабылдау туралы акті жеткізушілердің жолдама құжаттарының деректерімен салыстырғанда сандық және сапалық айырмашылығы бар қорларды рәсімдеу үшін қолданылады. Акт сондай-ақ құжаттарсыз келіп түскен материалды қабылдаған кезде жасалады (фактураланбаған жеткізілім).

4.       Әзірлеу, сақтау және өндіру процесінде материалдық құндылықтардың жетіспеушілігі мен ысырабы туралы акт (М7А нысаны) жасалады.Акт қордың сақталуы үшін жауапкершілікті бөлімшенің есебінен шығаруға және олардың құнын кінәлі тұлғаның есебінен өтетуге негіздеме болып табылады.

5.       Материалдық құндылықтардың табиғи кему нормасы шегіндегі ысырабы туралы акт (М7Б) субъектінің қоймасына жеткізушілерден немесе тысқары кәсіпорындардан өңделіп түскен қорларға нормалар белгіленіп, осы табиғи кему нормасы шегіндегі анықталған қор ысырабын рәсімдеу үшін қолданады. Акт М4 нысанындағы кіріс ордеріне қоса беріледі. Материалдық құндылықтардың қоймаға қабылданғанын рәсімдеген кезде акт 2 данада жасалады. Біреуі қоймаға, екіншісі бухгалтерияға беріледі.

6.       Жүкқұжатпен рәсімделетіндер:

А) материалдық құндылықтардың өңдеуден келіп түсуі