Жоғары молекулалық қосылыстар

А) изофталь қышқылы 

В) фтальді ангидрид

С) глицидилметакрилат

D)глиоксаль  

Е) малеин қышқылы.

6. Поликонденсация реакциясы кезінде  түзілетін новолак:

А) анилин мен формальдегид 

В) мочевина мен формальдегид

С) фенол мен формальдегид  

D)фенолсульфоқышқыл мен формальдегид

Е) екіатомды фенол мен формальдегид.

7.Фенол мен формальдегидтің  артық мөлшерінде поликонденсация  кезінде 

түзіледі:49

А) новолак 

В) резол  

С) найлон   

D) полиметиленоксид   

Е) полифениленоксид.

8. Формальдегид пен фенолдың  артық мөлшерінде поликонденсация кезінде

түзіледі:

А) новолак 

В) резол 

С) найлон 

D)полиметиленоксид   

Е) полифениленоксид.

9. Резолды қыздырғанда түзіледі?:

А) новолок  

В) резит 

С) фенол  

D)формальдегид 

Е) аммиак.

10. Полимергомологтар үшін  (әртүрлі молекулалық массадағы полимерлер)

термомеханикалық  серия көрсетілген  графикті көрсетіңіз

Бақылау жұмысы

1. Полимерлерді қандай әдіспен  алуға болады?

2. Поликонденсация реакциясының  мәні неде?

3. Гомополиконденсация  гетерополиконденсациядан  қалай ерекшеленеді?

4. Қандай поликонденсация тепе-теңдік  деп аталады ?

5. Қандай поликонденсация тепе-тең  емес немесе қайтымсыз?

6. Поликонденсациялық процестерді  классификациялау қандай белгілерге 

негізделген ?

Глоссарий50

1.Поликонденсация  – ЖМҚ алу  процесі,  яғни би  – и полифункционалды

мономерлердің бір-бірімен әрекеттесуі  нәтижесінде макромолекула түзіледі.

2.  Фазаралық поликонденсация   – екі араласпайтын  сұйықтардың  фазалық 

шекара бөліміндегі поликонденсация.

3. Сополиконденсация  –әрқайсысы  өзінің полимерін түзе алатын екі немесе

одан да көп мономер қатысатын  процесс 

4. Циклополиконденсация  – әдетте  көлденең байланыспен байланысқан  екі 

параллель тізбегі бар құрылымды  сатылы полимер түзілуге әкелетін реакция.

5. Гомополиконденсация  – бір  типті бифункциональды мономерлер

қатысатын поликонденсация. 

6.Гетерополиконденсация  - әртүрлі  типті бифункционалды мономерлер 

қатысатын поликонденсация. 

7. Новолак – фенол мен формальдегидтің  артық мөлшерінде поликонденсация 

реакциясының қышқылдық катализі нәтижесінде түзілетін полигомерлер.

8. Резолдар –формальдегидтің артық  мөлшерінде поликонденсация 

реакциясының сілтілік катализінде  алынатын  преполимерлер.

9. Преполимер – дайын өнім  өндірісінде үш өлшемді ерімейтін  полимер түзілу 

арқылы тігілетін төмен молекулалық еритін өнім  (олигомер).

Әдебиеттер тізімі

1. Леонович А.А., Оболенская А.В.  Химия древесины и полимеров  –

М.: Лесная промышленность, 1988г.

2. Семчиков Ю.Д.  Высокомолекулярные  соединения – М.: Академия, 2003г.

3. Под. ред. В.А.Кабанова Практикум по высокомолекулярным соединениям

Москва «Химия» 1985

4. Кузнецов В.Н., Шершин В.А. Химия  и физика полимеров  – М.: Высшая 

школа, 1988г.

5. Кұрманалиев М.Қ. Жоғары молекулалық  қосылыстар.Алматы. Санат.- 1993,

111 б

Сабақ №14-15   Радикалды полимеризация әдісімен полимерлерді алу                                 

(эмульсияда)

Сабақтың мақсаты: Эмульсиялық  әдіспен винилацетат алу және оның

шығатын өнімді анықтау (г және масса,%) әдістемесімен таныстыру

Қажетті материалдар және құрал  – жабдықтар:   Винилацетат 20 мл,

дистельденген су  60-120 мл, эмульгатор, калий персульфаты,бензойл асқын 

тотығы, натрий пирофосфаты,  темір  аммонийлі квасцтар және натрий хлориді 

(NaCI) ( 10% -к сулы ерітіндісі),120 мл, толуол, 40 мл,  күміс нитраты

(AgNO3),1 % ерітіндісі, эмульсиялық полимеризациялауға арналған прибор (1-

сурет)көлемі 100 мл-лік  түбі тегіс  колбалар, сүзгілер,көлемі 10 мл-лік  пипетка 

немесе шприц Петри табақшасы  немесе сағатты шыны

Жұмыс мазмұны мен орындалу реті51

nCH2=CH-O-C-CH3→  — CH2 – CH   —     

                                            │        ⁄   O

                                            O – C  ⁄  

                                                      \  CH3          n

Эмульсияда поливинилацетатты  алуға арналған рецептура (салм/сағ)

№ Енгізбе 

Температура С

Полимеризацияның уақыты, мин

Полимер

шығымы

Полимер

мінездемесі

монометр

инициатор

эмульгатор

г % Мол.

сал

Компоненттер 1 2 3 4 5

Винилацетат

Дистельденген су

Калий персульфат

Калий олеаты

Калий миристаты

Моногидрофторпеларгондық

қышқылдың калийлі тұзы

Бензоил асқын тотығы

Натрий пирофосфаты

Темір-аммонийлі квасцтар

100

600

0,8

0,4

-

-

-

-

-

100

600

0,8

-

-

-

-

-

-

100

600

0,8

-

0,4

-

-

-

-

100

600

0,8

-

-

0,1

-

-

-

100

600

-

0,5

-

-

0,25

3

0,5

Жұмыс мазмұны мен орындалу реті

1) Төртмойынды кері мұздатқышы  мен араластырғышы бар колбаға

термометр және тығындағыш орналастырылады. Сонан соң су,

эмульгатор құйылады және 20-30 мин  бойы азот (аргон)

өткізеді.Эмульгатордың 60

0

С температурада азот тоғында толық 

ерігеннен кейін, винилацетат енгізеді.(Оның құрамында еріген ПБ

болады) Қоспаны 20-30 мин ұстап,жайлап инициатордың сулы ерітіндісін 

қосады.Реакцияның уақытын инициаторды  толық енгізгенен бастап

есептейді

        15,30,45,60 және 120 минуттан кейін эмульсияның 10 мл-ден үлгілер

алады.52

         Эмульсияны NaCI-ң 10 %-к ерітіндісін әрбір  үлгіге 5-10 мл қосу арқылы 

бұзады.

2) Тұнбаға түскен полимерді хлор  иондарынан арылу үшін сүзгішті  ағынды 

сумен жуады да, 30

0

С температурада ваакум шкафта тұрақты 

температураға дейін кептіреді.

Нәтижелерді өңдеу

     Полимердің шығымын  мына формула бойынша анықтайды:

                                                                   P

                                                      N = —   ∙  100

                                                        Pм

           P –  үлгідегі полимер массасы,г

           Рм  – үлгідегі мономер массасы,мономердің  бастапқы концентрациясы 

арқылы анықталған, г

          Алынған  нәтижелерді келесі кестеге жазылады.

№14-15 зертханалық жұмыстардың орындалуының  есеп беру үлгісі

Жұмысты орындаған:                                                   Жұмысты тексерген:

__________________                                                     _________________

Мерзімі, қолы                                                                                                                     Мерзімі, қолы

     Блиц тест

1.Полимерлену реакциясындағы уақыт  есебі қашан басталады?

А) инициатордың бірінші мөлшерін қосқаннан кейін

В) эмульгатордың толық еруінен  кейін

С) инициатордың толық қосылуынан кейін

2. Эмульсия – екі фазалы жүйе,ол  мынадан тұрады

А) сұйық- сұйық   

В) қатты – сұйық  

С) газ-сұйық

3. Полимерлер ісінгенде олардың  көлемі қалай өзгереді?

А) 1000-16000 артады   

В) 1000-16000 кемиді

С) өзгермейді                 

D)100-1600 артады

4. Полимерлердің молекулалық салмағын  анықтаудың жаңа жолдары мен 

тәсілдерін атаңыз:

А) химиялық, термодинамикалық, молекула-кинетикалық  және оптикалық

В) физикалық, физико-химиялық, химиялық

С) термодинамикалық, механикалық оптикалық

D) оптикалық       

Е) физикалық

5. Термореактивті полимерлер ...

А) температура өзгерісі кезінде  кері өзгереді және екіншілік өңдеуге  түседі

В) температура өзгерісі кезінде  кері өзгермейді және екіншілік өңдеуге 

түспейді53

С) температура әсер етпейді     

D) ондай полимерлер болмайды

6. Стоматологияда ауру тістің  тесігін бітеу үшін қандай  полимер қолданылады?

А) полистирол  

В) полиамидтер   

С) полиакрилаттар  

D) полиэфирлер  

Е) полиэтилен

7.Қазіргі дәрілерде полимерлік  материалдан жасалған капсула не үшін

қолданылады?

А) дәрінің аз мөлшерімен оның емдік  қасиеті уақытын ұзарту үшін

В) дәрі ыдырамай организмнен шығу үшін 

С) бір уақытта қолданылатын дәрілік  препараттар бір-бірімен араласпау  үшін   

D) дәрінің эффектісін жоғарылататын катализатор ретінде

Е) дәрінің теріс әсерін жою үшін

9. Қазіргі кезде дүние жүзінде  ең көп өндірілетін полимерлер:

А) полиэтилен, полистирол, поливинилхлорид  

В) синтетикалық каучук, полипропилен,целлюлоза 

С) полибутилен, жасанды каучук, полистирол   

D) полиамидтер, кремний органикалық  қосылыстар, поливинилхлорид

10. Полимердің шығымын қай формула  бойынша анықтайды

                  Pп

     А)  N = —   ∙ 100  

                  Рм

                 mc      3

     

  В) —   ∙   — KT

           2        2                     

      С)  р = V

Бақылау сұрақтары

1. Радикалды полимеризация

2. Радикалды полимеризацияның иницирленуі

3. Сополимеризация

4. Полимеризация жүргізудің әдістері

5.Стиролдың бос радикалды полимеризациясы  нәтижесінде атактикалық

полимер түзіледі.Осы жағдайды мономерлі  буындардың өсуші тізбек

радикалына қосылу сипаты тұрғысынан түсіндіріңіз.

6.Орташа молекулалық массасы  120000 г/моль болатын хлорпренді  каучук 

үлгісінде полимеризацияның орташа дәрежесін  анықтаңыз.Осы полимердің

мономерлі буының құрылысын көрсетіңіз.

Глоссарий

1. Радикал54

2. Ингибиторлар

3. Инициирлеу

4. Диспропорциялану

5. Рекомбинация

Әдебиеттер тізімі

1. Леонович А.А., Оболенская А.В.  Химия древесины и полимеров  –

М.: Лесная промышленность, 1988г.

2. Семчиков Ю.Д.  Высокомолекулярные соединения – М.: Академия, 2003г.

3. Под. ред. В.А.Кабанова Практикум  по высокомолекулярным соединениям

Москва «Химия» 1985

4. Кузнецов В.Н., Шершин В.А. Химия  и физика полимеров  – М.: Высшая 

школа, 1988г.

5. Кұрманалиев М.Қ. Жоғары молекулалық қосылыстар.Алматы. Санат.- 1993,

111 б

КЕЛІСІМ  ПАРАҒЫ 55

ЖҰМЫС   БАҒДАРЛАМАСЫ

Мамандық 050606 -      Химия

Пәннің аты                                                                

ZhMK HS3305 –  Жоғары молекулалық  

                                қосылыстар химиясы

Пәннің коды және аты

Білім деңгейі Жоғары кәсіби білім 

Оқу түрі Жалпы  орта білім негізінде күндізгі

Оқу жылы 2010–2011

Оқу жұмысы жөніндегі 

проректор

Айпеисова С.А.

        Қызметі,бөлім     қолы                             тегі, аты-

жөні

«___»____________2010 ж.56

РАХМЕТОВА Г.А., ВОЛОБУЕВА  Н.А.

Жоғары  молекулалық қосылыстар

пәнінен  050606 - «Химия» мамандығының студенттеріне

зертханалық сабақтарға арналған

әдістемелік нұсқаулар

Тапсырыс  № 19

Таралымы  15 дана

Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе мемлекеттік университетінің

Редакциялық-баспа  бөлімі

(Ақтөбе  қ., Ағ.Жұбановтар к-сі, 263)