Әлеуметтік стратификация

1. ҚОҒАМНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІКҚҮРЫЛЫМЫНЫҢ  ӘЛЕУМЕТТАНУЫ ЖӘНЕ 
ӘЛЕУМЕТТІК СТРАТИФИКАЦИЯСЫ 
Әлеуметтік стратификация — әлеуметтанудың орталык, такырыбы. Ол қоғамның түрліше әлеуметтік жіктелісін түсіндіреді. Қоғамдық кү-рылымды біз мәртебелердің жиынтығы арқылы, қоғамдық еңбек бөлінісі арқьшы, және т.б. арқылы қүрылатынын көрсетуге талпындык, Қарапайым қоғамда мәртебелер саны аз және енбек бөлінісі деңгейі төмен болады, ал казіргі замандағы қоғамда — мәртебелер кептеп саналады және еңбек бөлінісін үйымдастыру деңгейі де әлдеқайда жоғары. 
Әлеуметтік кұрам әлеуметтік стратификацияға айналады - вертикаль-ды тәртіппен орналаскан әлеуметтік жіктердін, жиынтығы, дәлірек айт-канда кедейлердің, ауқаттылардың, байлардың жиынтығы. 
Адамдар әрдайым қозғалыста болып, өздерінің мәртебесін өзгертіп отырады. Қаржы буржуазиясы жер аристократиясының орнына келіп, оны алмастырды, кззіргі ендірісте біліктілігі шамалы мамандықтарды «ак. жағалылар» деп аталатындардың өкілдері -- инженерлер, програм-мистер, роботталған кешендердің операторлары ығыстырып шығарды. Соғыстар мен революциялар қоғамнын әлеуметтік қүрылымын кайта жасап, пирамиданың шынына кейбіреулерді кетерсе, баскдларын тө-мендетті. Олар казір де жүріп жатыр, партиялық элитаны бизнес-элита келіп алмастырды. 
Өрлеу мен кұлдыраудың арасында белгілі бір асимметрия бар: бәрінің де көтерілгісі келеді және ешкімнің әлеуметтік сатыда төмендегісі келмейді. 
1. Әлеуметтік құрылым және стратификация үғымдары, олардың негізгі элементтері мен формалары 
Қоғам өз ішінде әр түрлі әлеуметтік топтарға, жіктерге және үлттық қауымдастыктарға бөлінеді. Олардың бәрі өзара бір-біріне объективті түрде дәнекер болатын әлеуметтік-экономикалық, саяси, рухани байла-ныстар мен кдтынастардан кұралады. Сонымен бірге, олар тек осы бай-ланыстар мен қатынастар шегінде ғана өмір сүреді және қоғамда өздерін көрсете алады. Бүл болса когамның тұтастығына, оның біртүтас әлеуметтік организм ретінде өмір сүруіне себепші болады. Мүның мәнін өздерінін теорияларында О, Конт, Г. Спенсер, К. Маркс, М. Вебер, Т. Парсонс және т.б. әлеуметтанушылар ашып берген еді.іҚоғамның әлеуметтік қүрылы-мы — адамдар қауымдастықтарының және әлеуметтік топтарының ара-сындағы экономикалық, әлеуметтік, саяси және рухани өмір жағдайла-рының байланыстары мен қатынастарының жиынтығы. 
Қоғамның әлеуметтік қүрылымынын даму негізіне: 1) қоғамның еңбек бөлінісі; 2) өндіріс құрал-жабдықтарына және оның ©німіне меншік қа-тынастары жатады. Қоғамдықеңбек бөлінісі - әлеуметтік топтардың, тап-тардың, кәсіби топтардың, сонымен бірге қала мен ауыл адамдарынан, ой еңбегі мен дене еңбегі өкілдерінен тұратын үлкен топтардың пайда болып, одан әрі өмір сүрулеріне себепші болды. 
Өндіріс қүрал-жабдықтарына деген жеке меншіктік қатынастар қоғам-нын осы ішкі беліністеріндегі оның экономикасын және ішінара қалып-гаса бастаған қүрылымды нығайтады. Қоғамдык. еңбек бөлінісі де, меншік катынастары да қоғамның әлеуметтік қүрылымы дамуының объективті әлеуметтік-экономикалык алғышарттары болып табылады. 
Қоғам емірінде әр түрлі кызмет түрлерінің пайда болуына, материал- 
! Йык ^ндірістің және рухани мәдениеттің дамуларына еңбек бөлінісінің бёэтгілі дәрежеде елеулі ыкпал ететінін кезінде Огюст Конт, Эмиль Дюркгейм, Питрим Сорокин және т.б. дәлелдеген болатын. Тарихи процестегі қоғамдық еңбек бөлінісінін рөлі жөніндегі кең аукымды ілім, сонымен бірге қоғамныц әлеуметгік қүрылымының дамуы женіндегі түжырымдама ретінде марксизмнің әлеуметтік-экономикалык теорияларында да орын алған еді. Марксизм теориясы жеке меншіктің осы процестегі релін де ашып берді. 
Коғамның өлеуметтік күрылымының негізгі элементтеріне: 
- коғамдықеңбек белінісі, өндіріс құралдарына деген жеке меншіктік кдтынастар және қоғамдық өнімді белуде соған ортақтасатын әр түрлі таптар жатады. Оларды осылайша түсіндірудің қажеттілігін әр түрлі ба-ғыттың әлеуметтанушылары мойындап отыр: 
- кала мен ауыл адамдары; 
- ой және дене еңбегінің өкілдері; 
- сословие; 
- әлеуметтік-демографиялык топтар (жастар, әйелдер мен еркектер, аға ұрпақ);