Қаржылық жоспарлау

                                             Мазмұны

 

Кіріспе...........................................................................................................3

1-Тарау. Қаржылық жоспарлау ұғымы..........................................................

1.1 Қаржылық  жоспарлаудың мазмұны..............................................................

1.2 Қаржылық  жоспарлаудың міндеті.................................................................

2Тарау. Қаржылық жоспарлаудың құрылымы............................................

2.1 Қаржылық  жоспарлаудың қағидалары..........................................................

2.2 Қаржылық  жоспарлаудың әдістері .................................................................

2.3 Қаржылық  жоспарлаудың түрі......................................................................

Қорытынды................................................................................................

Қолданылған  әдебиеттер........................................................................

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе                                                                                                                                                                                                   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-Тарау Қаржылық жоспарлау ұғымы.

1.1 Қаржылық жоспарлаудың мазмұны.

Қаржылық жоспарлау-бұл қаржылық механизмнің қосалқы жүйесі, саналы басқарудың аса маңызды элементтерінің бірі және әлеуметтік-экономикалық жоспарлаудың құрамды бөлігі. Ол экономикалық үйлесімді және тепе-теңдік дамуына жетуге, біртұтас ұлттық шаруашылық кешенінің барлық буындарының қызметін үйлестіруге, қоғамдық өндіріс өсуінің жоғарғы қарқынын қамтамасыз етуге, халықты әлеуметтік қорғауға бағытталған. Қаржылық жоспарлаудың өзіндік ерекшелігі сол, бұл жоспарлау өндістің материалдық - заттай элементтеріне ақшамен қауыштырылған бөлудің қоғамдық ұдайы өндіріске белсенді ықпал жасауына ақша қозғалысының салыстырмалы дербестігіне байланысты ақшалай нысанға жүзеге асырылады.

Қаржылық жоспарлаудың мазмұны экономикалық субъектілердің ақшалай табыстар мен қорланымдарды жасау, бөлу және қайта бөлуді экономикалық үдерістермен оңтайландырудың күні бұрын анықталған мүмкіндік ретінде көрінеді және осының негізінде орталықтандырылған және орталықтандырылмаған ақшалай қорларды қалыптастыру және пайданлану.

Қаржылық жоспарлаудың мазмұны  экономикалық субъектіердің ақшалай  табыстары мен қорланымдарды  жасау, бөлу және қайта бөлуді экономикалық үдерістермен оңтайландырудың күні бұрын анықталған мүмкіндік ретінде  көрінеді және осының негізінде орталықтандырылған және орталықтандырылмаған ақшалай  қорларды қалыптастыру және пайдалану. 

  Кәсіпорын нарық жағдайында қаржыны қазіргі заманғы басқару әдістерін пайдаланбай орнықты жұмыс істей алмайды. Фирма ішінде қаржыны жоспарлау мен бақылауды жетілдіру өаржы менеджментінің тиімділігін арттырудың негізгі бағытының  бірі болып табылады. Отандық және шетелдік практикалық тәжірибе қарқыны микродеңгейде жетілдіру проблемасы  өзінің өзектілігін жоғалтпағанын растайды. Жоспарлау алдын ала болжанбайтын нарықтық қарым-қатынас жағдайында кәсіпорынның қызметін тұрақтандырады.

Ұйымның қызметін жоспарлаудың бір-бірімен  тығыз байланысты әрі өзара себепкер болатын аспектісі бар:

• Жалпы экономикалық – фирма теориясының көзқарасынан;
• басқарушылық – менеджменттің компанияның қызметін болжауға және осы болжамды өзінің даму мақсатында пайдалану ептілігін көрсететін функциясы ретінде.

Жоспарлау корпорацияның ішінде жасалатын  сауда мамілесі

(келісімшарт) бойынша, мысалы, сатып алушы мен жеткізушіні іздестіруге, мәміленің мәні жөнінде келіссөз жүргізуге, консультанттың қызметін төлеуге жұмсалатын трансакциялық артық шыгынды жоюға септігін тигізеді.

Жоспарлау арқылы:

1. Кәсіпорын дамудың қандай деңгейінде (оның экономикалық әлеуеті қандай) және оның қаржы-экономикалық қызметінің нәтижесі қандай?
2. Кәсіпорынның мақсатына қаржыны қоса алғанда қандай қандай ресурстың көмегімен қол жеткізуге болады деген сұрақтарға жауап алуға болады.

Ұзақ мерзімді және жедел жоспар жүйенсі негізінде жоспарланған жұмыс ұйымдастырылады, қызметкерлер ынталандырылады, нәтиже бақыланады және ол жоспарлы көрсеткіштің көмегімен  бағаланады. Корпорация кәсіпкерлік  тәуекелді толықтай жоюға дәрменсіз, алайда жан-жақты болжаудың көмегімен  оның жағымсыз салдарын төмендете алады.

Жоспарлаудың артықшылықтары мынада: 

• Жоспарлау өзгермелі нарықтық жағдайында қолайлы мүмкіндікті пайдалануды қамтамасыз етеді;
• Жоспарлау нәтижесінде туындайтын көптеген проблема анықталады;
• Жоспарлау басқарушылық қызметті ынталандырады;
• Корпарацияның құрлымдық бөлімшелері арасындағы іс-әрекетті айқын үйлестіру қамтамасыз етіледі;
• Басшылық қажетті ақпаратпен қамтамасыз етіледі;
• Ресурс оңтайлы бөлінеді.

Ұйымның қаржы жоспарын әзірлеу оның ақша шаруашылығын тұрақтандыру жөніндегі іс-шахралар жүйесінде маңызды орын алады. Қаржыны жоспарлаумен байланысты негіззгі ұғымэдажрға анықтама берейік.

Қаржы жоспары – бұл ағымдағы ( 1 жылға дейін) және ұзақ мерзімді (1 жылдан асатын) кезеңде ақшалай қаражаттың түсуі мен оның жұмсалғанын көрсететін қорытып жинақталған жоспарлау құжаты. Аталмыш жоспар келешектегі ақхша түсімінің сапалы болжамын алу үшін қажет. Осы жоспарлау құжатында ағымдағы және күрделі бюджет, сондай-ақ қаржы ресурсының  1-2 жылға арналған болжамы жасалады.

 

1.2 Қаржының жоспарлау  міндетіне:

1. Экономикалық, құқықтық, есептік және нарықтық ақпаратты, сондай-ақ компанияның қаржы және инвестициялық саясаты жөніндегі мәліметті пайдалану;
2. Дивидент, қаржыландыру және инвестиция жөніндегі шешімдердің өзара байланысын талдау және бағалау;
3. Жағымсыз жағдайдың ықпал етуіне жол бермеу мақсатында, басқарушылық шешімнің салдарын болжау, сондай-ақ жедел және ұзаъқ мерзімді шешімдердің өзара байланысын айқын білу;
4. Қабылданған қаржы және инвестициялық жоспардың шеңберінде орындалатын шешімді таңдау;
5. Қаржы жоспарында белгіленген шешім мен мақсаттың орындалған нәтижесін салыстырып бағалау кіреді.

 Қаржылық жоспарлау экономиканы  және оның буындарын басқарудың  аса маңызды функциясы болып  табылады. Қаржылық жоспарлауды  мемлекеттік билік пен басқарудың органдары, мекемелері және олардың жоғары құрылымдары жүзеге асырады.

Шаруашылық жүргізудің рыноктық жағдайларында  шаруашылық жүргізудің белгіленетін түпкі  нәтижелеріне  ықпал етуші көптеген факторлардың екі ұштылығына байланысты қаржылық жоспарлау көбінесе болжау ретінде жүргізіледі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-тарау. Қаржылық жоспарлаудың  құрылымы.

1. Қаржылық жоспарлаудың қағидалары.

Жоспарлау қағидалары корпарациядағы жоспарлы қызметтің  сипаты мен мазмұнын  анықтайды.

1. Жүйелік жоспарлау қағидалары:

• Элементтердің жиынтығын;
• Осы элементтердің өзара байланысын;
• Жүйеге кіретін бөлімшелердің корпарацияның мақсатына сәйкес бірыңғай бағытта дамуын қарастырады.

Фирманың  сатылас біртұтастығы жоспарлы қызметтің  бірыңғай  бағытын, сонымен бірге  барлық бөлімшелердің ортақ мақсатын қамтамасыз етеді.

2. Жекелеген бөлімшелердің жоспарын үйлестіру принципінде:    

• Бір бөлімшенің қызметін басқа бөлімшенің қызметімен байланыстырмай тиімді жоспарлауға болмайды;
• Бір құрылымдық бөлімшенің жоспарындағы кез келген  өзгеріс басқа бөлімшені жоспарында да көрсетілуі тиіс деп қарастырылған.

 Демек,  өзара байланыс пен бір уақытта  іске асыру – ұйымда жоспарлауды  үйлестірудің негізгі ерекшелігі  болып табыладыү

3. Қатысу принципіне сәйкес компаниядның әрбір маманы (менеджері) атқаратын қызметіне және өзіорындайтын функцияға қарамастан жоспарлы қызметке қатысушыға айналды.
4. Үздіксіз принйіпі бойынша:
• Жоспарлау процесі белгіленген саты шеңберінде жүйелі турде жүзеге асырылады;
• әзірленген жоспарлар бір-бірін үздіксіз алмастырады (сатып алу жоспары - өндіріс жоспары – маркетинг (өткізу) бойынша жоспар – ақшалай қаражаттың қозғалыс жоспары ).

Сонымен бірге сыртқы ортаның тұрлаусыздығы  мен ішкі жағдайдың болжанбаган  өзгеруі салдарынан корпарацияның  жоспарын нақтылау және оған тузету енгізу қажет.

Икемділік принціпі үздіксіз принципімен тығыз байланысты. Осы

5. принципке сәйкес корпация жоспарлы қызметтің шектерінен шығуға мәжбүр болатын күтпеген жағдайдың туындау ықтималдығына жол беріледі. Сондықтан жоспарда қауіпсіздік резерві (өндірістік қуат, ресурс және т.б.) болуы тиіс.
6. Дәлдік принципінде корпаративтік жоспар компанияның ішкі және сыртқы ахуалы мүмкіндік беретін дәрежеде егжей-тегжейленуі және нақтылануы тиіс деп қарастырылады.

Осы жалпы ережеге сүйене отырып қаржыны жоспарлау принципін нақтылау қажет:

          а) мерзімдердің қаржы арақатынасы принципінде («банкінің алтын ережесі») қаражат белгіленген мерзімде алынуы және пайдалануы, яғни ұзаұ мерзімде өтелетін күрделі салымды ұзақ мерзімді қарыз қаражаты (ұзақ мерзімді банк кредиті мен облигациялық қарыз) есебінен қаржыландыру қажет деп қарастырылады.

          ә) төлем қабілеттілігі принципіне сәйкес ақшалай қаражатты жоспарлау корпорацияның төлем қабілеттілігін жылдың кез келген уақытында қамтамасыз етуі тиіс. Корпорацияның бірінші кезектегі қысқа мерзімді міндеттемені өтеуді қамтамасыз ету үшін өтімді қаражаты жеткілікті болуы тиіс. Мұның өзінде айналым активі әр кезде қысқа мерзімді пассивтен жогары, ал меншікті айналым қаражаты материалдық құндылықтан және қызмет жеткізушінің алдындағы ең жедел міндеттемеден асуы тиіс.

          Айналым активі мен қысқа мерзімді  пассив арасындағы осындай қолайлы  арақатынасқа жету үшін:

• өндіріс пен өнім өткізу кестесін сақтау;
• компанияны қаржыландыруға жұмсалатын шығынды барынша төмендету;
• компанияның өтімділігін бір шама жеткілікті деңгейде ұстау қажет.

Осы мақсатқа жету үшін кредит пен  қарыз өтелетін мерзімнің активтің тіршілік ету ұзақтығымен үйлесуі  үшін тырысу қажет. Осы үйлесімге  қол жетіспеген жағдайда, компания өтімділікті жоғалту тәуекеліне ұшырайды. Мысалы, егер ұзақ мерзімді актив  қысқа мерзімді міндеттеменің есебінен қаржыландырылса, онда корпорация менеджерлерінің  дәл осы сәтте қажет ақшалай  қаражатқа қол жетпеуі немесе оның бұдан да жоғары бағаға сатып  алуға болатындай жағдайда корпорация үнемі қаржыландыру көзін іздестіруге  мәжбүр болады. Ал ағымдағы қажеттілік ұзақ мерзімді кредит пен қарыз есебімен қаржыландыру жөнінде айтатын болсақ, онда бұл жағдайда ұзақ мерзімді қаржыландыруға жұмсалатын шығын айналым активин  қысқа мерзімге салудан алынған  пайдадан жлғары болуна әкеп соқтырады, ал мұның өзі ең соңында копанияның пайдасын төмендеуіне әкеп соқтырады. Корпарация үшін өтімділік параметрі (абсалюттік,ағымдағы және жалпы) маңызы зор. Сондықтан қаржы менеджері  әр уақытта міндеттемені уақытында  төлеуге даяр болуы және қаражатты  тиімді инвестициялау үшін қолайлы  мүмкіндікті пайдалану тиіс.

б) күрделі салымның пайдалылық принципінде күрделі салым үшін ең арзан қаржыландыру тәсілін (өзін-өзі қаржыландыру, қаржы жалгерлігін – лизингті, инвестициялық селенгті) таңдау қажет деп қарастырылады. Қарыз капитал меншікті капиталдың пайдалылығын арттырған жағдайда ғана оны тарту тиімді. Мұның өзінде қаржы тұтқасы (левериджтің) әсерін қамтамасыз етіледі. Леверидж – тартылған капиталдың мөлшерінде қарыз қаражаттың пайда болуына байланысты туындайтын, сонымен бірге меншікті капиталға қосымша пайда алуға мүмкіндік беретін объективті фактор.