Қазақстан Республикасындағы депозиттерді сақтандыру,және халық жинақтарының динамикасы

банк секторының қорландырудың  сыртқы көзіне жоғары тәуелділігі. Нарық  әлемдік экономикаға • жоғары енуімен ерекшеленді, ал шетелдік несиелер бойынша төмен пайыздық мөлшерлемелер отандық банктерді қорландырудың сыртқы көздеріне тәуелділігінің артуына алып келді. Банктердің сыртқы қарыз алуының жоғары деңгейі елдің қаржы жүйесінің тұрақтылығы үшін қауіп тудырды;

банк сегментінің экономиканың құрылыс секторына тартылуының жоғары деңгейі. АҚШ-та • басталған ипотекалық дағдарыстың және қазақстан банктері үшін шетелдерден жаңа заемдарды тарту мүмкіндіктерінің төмендеуі нәтижесінде, сол сәтте елеулі бөлігі құрылыс секторы мен халықтың ипотекалық заемдары алып отырған несиелеудің көлемін қысқарту қажеттілігі туындады;

ел экспортының жалпы көлеміндегі шикізат құрайтындардың басым келуі, осыған байланыс• ты негізгі шикізат өнімдеріне бағаның күрт ауытқуынан құндық мәнде экспорт көлемінің елеулі құлау тәуекелі өте жоғары болып қалады.

Банктердің несие беру белсенділіктерінің төмендеуін, ең алдымен құрылыс саласы сезінді, ал кейіннен экономика секторларының арасындағы өзара қарым-қатынас жүйесі арқылы «домино» әсері байқала бастады.

Экономикадағы оқиғаның мұндай кері дамуы мемлекеттен қаржылық тұрақтылықты қолдау мақсатында ауқымды қаржылық және реттеуіштік араласуды талап етті.

Дағдарыстың экономиканың ең маңызды және сонымен қатар осал сегменттеріне теріс әсерін төмендету үшін, ҚР Үкіметі негізінен банк арқылы жүзеге асырылатын неғұрлым проблемалы сегменттерге ақшалай қаражат құюды жүзеге асырды.

2008 жылғы 25 қарашада қабылданған  Үкіметтің, Ұлттық банктің және  Қаржы нарығы және қаржы ұйымдарын  реттеу мен қадағалау агенттігінің Экономиканы және қаржы жүйесін тұрақтандыру 10

2009-2010 жылдарға арналған бірлескен іс-қимыл жоспары 1,2 трлн. теңге бөлуді қарастырды. Осы сомадан 480 млрд. теңге қаржы секторын тұрақтандыруға, 360 млн. теңге – тұрғын үй секторын дамытуға, 120 млрд. теңгеден шағын және орта бизнесті қолдауға, АӨК, инфрақұрылымдық және серпінді жобаларды іске асыруға жіберілді.

Дағдарысқа қарсы бағдарламада елдің қаржы секторын қолдауға бағытталған шаралар негізгі орынды алды, өйткені сыртқы қарыз алудың күрт төмендеуі мен ішкі нарық өтімділігінің шектеулі деңгейі, сондай-ақ, банктердің сыртқы міндеттемелерін өтеу бойынша мерзімдерінің басталуы елдің қаржы жүйесінің тұрақтылығы үшін қауіп туғызды. Қабылданған шаралардың ішінен мыналарды атап өту қажет:

жай және артықшылықты акцияларды сатып алу арқылы төрт жүйе түзеуші банктерді • қосымша капиталдандырылып, сондай-ақ оларға реттелген заемдарды беру;

жеке тұлғалардың салымдары бойынша кепілдік сомасын 5 млн. теңгеге дейін арттыру. •

Дағдарыс кезеңінде екі жүйе түзуші банктердің «Альянс Банк» АҚ және «БТА Банк» АҚ проблемалары шиеленісе түсті. 2009 жыл барысында мемлекет БТА Банк акцияларының бақылау пакетін, сондай-ақ Альянс банкі акцияларының толық пакетін сатып алуға мәжбүр болды. Екі банк те қазіргі уақытта сыртқы қарызын қайта құрылымдау процесін аяқтап келеді.

Дағдарысқа қарсы бағдарламаны жүргізу аясында мемлекет қосымша эмиссия акцияларын сатып ала отырып, жүйе түзуші тағы да екі банктің: «Қазақстанның Халық банкі» АҚ және «Казкоммерцбанк» АҚ капиталына енді.

Дағдарыс кезеңінде қазақстандық банк жүйесінде бірде-бір банкроттық орын алған жоқ, банктердің өздері біртіңдеп өз кредит белсенділіктерін қалпына келтіріп келеді. Осылайша, қазақстандық банк жүйесі дағдарыстан барынша жетістікпен шығып отыр.

Тұтастай алғанда, Үкіметтің, Ұлттық банктің және Агенттіктің 2009-2010 жылдарға арналған экономикалық және қаржылық секторларды тұрақтандыру жөніндегі дағдарысқа қарсы шұғыл шараларды іске асыруы банк жүйесіндегі тұрақтылықты және 2009 жылы кредиттік қоржынның 4,3% (4,2% - 2008ж.) деңгейінде қалыпты өсуін қамтамасыз етті.

Банк секторы, оның негізгі тәуекелдері

Жекелеген ірі банктердің проблемалары тұтастай банк жүйесінің проблемасына айналған жоқ, ал проблемалы банктер қазіргі уақытта қайта құрылымдау процестерін барынша жетістікпен аяқтап келеді. Тұтастай мемлекет іске асырған дағдарысқа қарсы бағдарлама бірқатар дағдарыстық қауіптерге тойтарыс беруге мүмкіндік берді. Атап айтқанда, ол экономиканың біршама маңызды салалары бойынша несиелеу тапшылығын жеңіп шығуға және қаржыландырудың жеткіліксіздігі салдарынан олардың тоқырауының алдын алуға мүмкіндік ашты.

Кредиттік тәуекелдің жоғары деңгейі мен банк активтерінің, әсіресе олардың кредиттік қоржындарының төмендетілген сапасы Қазақстандық банк жүйесінің әлсіз жақтары болып қалуда.

Екінші деңгейдегі банктердің жиынтық активтері 01.01.2010 жылы шамамен 11,5 трлн. теңгені құрады, ол 01.01.2009ж. көлеммен салыстырғанда шамамен 3%-ға азайды. Кредиттік қоржын банк активтерінің негізгі үлесін құрайды. 2009 жылы банктердің нақты секторды несиелеу қарқыны алдыңғы жылмен салыстырғанда бірдей болды.

Нәтижесінде, қадағалау органының  деректеріне сәйкес, кредиттік операцияларды қысқартудың және банк активтерінің сапасының төмендеуіне байланысты банк кірістерінің елеулі төмендеуінің беталысы байқалады.

Іс жүзінде банктердің кредиттік қоржындарының сапасы экономиканың барлық секторлары бойынша нашарлады. Банктердің кредиттік қоржындарының сапасының төмендеуі толығымен күткендегідей болды. Елдегі іскерлік белсенділіктің баяулауы мен жүргізілген ұлттық валютаның құнсыздануы аясында банк жүйесіндегі 2009 жылғы жұмыс атқармайтын кредиттердің үлесі 4,5 есеге өсті және 3,5 трлн. теңгеге жетті, бұл банктердің топтастырылған кредиттік қоржындарының 36%-н құрайды. Бұл ретте, заемдар бойынша провизиялар мөлшері 2009 жылдың аяғында 3,6 трлн. теңгені немесе кредиттік қоржынның 37,7%-н құрады. Жұмыс істемейтін кредиттерді қалыптастырылған провизиялардың жабу деңгейі 01.01.2010 мезетінде 1,03 құрайды. Бұл ретте, жұмыс істемейтін кредиттердің басым бөлігі екі банкке – БТА және Альянс банктеріне тиесілі.

Кредиттік тәуекелмен қатар банктерде сыртқы қарыз алудың елеулі үлесінің болуына байланысты өтімділік және қайта қаржыландыру тәуекелдері ерекше қам туғызды.

                

                 ҚР банк секторының жиынтық міндеттемелерінің құрылымы

 

	Көрсеткіштердің атауы,күні	01.01.2012		01.0602012		Өсімі %-бен
		Млрд.теңге	Жиынтығына %-бен	Млрд.теңге	Жиынтығына %-бен
Банкаралық салымдар		106.,5	0,9	141,0	1,1	32,4
Банк операцияларының  жекеленген  түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар мен басқа бактерден  алынған қарыздар		491,3	4,3	475,7	3,7	-3,2
Қазақстан Республикасы Үкіметінен алынған қарыздар		72,2	0,6	70,8	0,6	-2,0
Халақаралық Қаржы ұйымдарынан  алынған қарыздар		54,9	0,5	46,1	0,4	-16,0
Заңды тұлғалардың салымдары		5033б4	43,7	5344,8	41,6	6,2
Жеке тұлғалардың салымдары		2764,1	24,0	2992,5	23,3	8,3
Арнайы мақсаттығы еншіліс  ұйымдардың саны		1,5	0,0	1,2	0,0	-22,9
Айналысқа шыққан  бағалы қағаздар		1 498,1	13,0	2 1328,8	16,5	42,4
Бағалы қағаздармен РЕПО операциялары		497,0	4,3	615,0	4,8	23,7
Өзге міндеттемелер		995,7	8,6	1 013,5	8,0	1,8
Мінтеттемелердің барлығы		11514,6	100,0	12833,3	100	11,5

СТРАТЕГИЯЛЫҚ МІНДЕТТЕРІН БАҒАЛАУ КЕСТЕСІ

Қор іс-қимылдарының обьектісі		Қор бастамашылдығы	2010	2011	2012
		Қор банктермен депозиторлар бойынша деректер беруін стандарттау	Бұдан әрі дамуы	Бұдан әрі дамуы	Бұдан әрі дамуы
		Қатысушы банк депозиторларын автоматтондырылған есептеу бойынша  деректер қорын инспекциялау	Бұдан әрі дамуы	Бұдан әрі дамуы	Бұдан әрі дамуы
		Қордың инвестициялық  қоржынын тиімді басқару	Бұдан әрі дамуы	Бұдан әрі дамуы	Бұдан әрі дамуы
		Қордың арнайы резервінің тапшылығын жабу бойынша балама  көзқарастарды зерттеу және ҚР заңнамысына  өзгеріс енгізу бойынша ұсыныстарды  пысықтау	дамыту	дамыту	енгізу
		Неғұрлым аз шығын қағидатын  негізделген проблемалы бактерді қайта  құрылудың әдістері негізінде OBA Bridge Bank,P&Aинституттарының қолдану жөніндегі рәсімдерді құру және оның ішінде
		Проблемалы банктің мүлкін бағалау	Дамыту	дамыту	Енгізу
		Қатысушы бакті сонымен  қатар оның депозиттерін мәжбүрлеп  қайта құрылымдау немесе тарату бойынша  Қордың жүргізетін қаржылық қолдау шараларын  іске асырудың  әдістері	Дамыту	Дамыту	Енгізу
		OBA Bridge P&A Құралдарын іске асыру үшін нормативтік құқықтық базаны дамыту	Дамыту	Дамыту	енгізу
		Қордың арнайы резервті қалпына  келтіру бойынша қызметін келесі арқылы іске асыру	Бұдан әрі дамыту	Бұдан әрі дамыту	Бұдан әрі дамыту
		Қатысушы банкті  консервациялау және қатысушы банктің барлық банкілік операцияларын жүргізу лицензиясынан  айыру кезінде тағайындалатын уақытшы  әкімшіліктің құрамына қатысу	Бұдан әрі дамыту	Бұдан әрі дамыу	Бұдан әрі дамыту
		Мәжбірлеп таратылатын бактің қатысушы банктің тарату коммисиясының  құрамына қатысу	Бұдан әрі дамыту	Бұдан әрі дамыту	Бұдан әрі дамыту
		Мәжбүрлеп таратылатын банк кредиторларының комитет құрамына қатысу	Бұдан әрі дамыту	Бұдан әрі дамыту	Бұдан әрі дамыту
		Қордың тәуекелінің негізгі  аймақтарын анықтау және тәуекелдерді басқару	Бұдан әрі дамыту	Бұдан әрі дамыту	Бұдан әрі дамыту
		ДҚЖБ Қатысушы бактерінің міндетті күнтізбелік жарналарының сараланған есептерді методологиясын дамыту
		Коэфицентерінің жаңларының сараланған есептерді методологиясын дамыту
		Коэфицентеренің жаңаларын  өндіру қолданыстағыларын түрлендіру	Дамыту және енгізу	Дамыту және енгізу	Дамыту және енгізу
		Коэфицентерінің жаңа шекті  мағыналарын анықтау	Дамыту және енгізу	Дамыту және енгізу	Дамыту және енгізу
		Жобаларды дамыту үшін кенесшілерді дамыту
		Банк мүлкін бағалау әдісі  бойынша кенесшілерді дамыту	Кенесшілерді танддау	Кенесшілермен дамыту	аяқтау

 

                                       

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                    III-тарау

3.1.Халықтың 2010-2012 жылдарындағы ЕДБ-дағы банк депозиттері мен міндетті күнтізбелік жарналарының өсу қарқынының болжамы

		Іс жүзінде			Болжам
			01.01.2009	01.01.2010	01.01.2011	01.01.2012	01.01.2013
Жеке тұлғалардың  депозиттері			1 5000 004 510	1 939 311 664	2 004 082 572	2 074 225 462	2 146 823 353
Бір жыл ішіндегі міндетті күнтізбелік жпрналар			7 870 263	14 073 951	8 817 963	9 126 592	9 446 022

 

                      «ҚДКБҚ» АҚ 2010-2012 жылдарға арналған

болжамдық көрсеткіштер

	Атауы	кезең
		2010	2011		2012
Кірістер		8 643 753	9 586 287	10 17048
Инвестициялық қызметтен  түсетін кірістер		8 643 753	9 586 287	10 17048
Шығындар		212 609	228 889	249 171
Персоналға жұмсалатын шығындар		102 473	112 196	120 496
Негізгі құралдар және материалдық  активтерді амортизациялау		4 042	4  244	4 456
Іссарарлық шығындар		781	8212	8623
Персоналды оқыту		2032	2134	2240
Көлік шығындары		3720	3906	4101
Үй жайды жалға беру мен коммуналды шығындар		2 214	2763	2 901
Түсіндірме жұмыстарына  жұмсалатын шығындар		33 756	35 444	37 216
Басқада әкімшілік шығындар		56 551	59 991	69 170
Қаржылық нәтиже		8 431 149	9 357 399	10 267 877
Корпоративтік табыс салығы
Таза кіріс салығы		8 431 149	9 357 399	10 267 877
Рентабельділік%		3 966%	4 088%	4 121%