Банк менеджменті

      Сандық  көрсеткіштердің банк қызметін басқарудың барлық аясына қатысы бар. Банк клиенттерінің саны мен олардың шоттары (есептері), депозиттер көлемі, несие салымдары, инвестициялар; банк жасайтын операциялар мен қызметтердің көлемі - міне, бұл жалпы қызмет нәтижелерін талдау мен бағалау үшін пайдаланылатын көрсеткіштердің кейбір тізімі ғана.

      Сапалық көрсеткіштерді бірнеше түрге бөлуге болады. Бірінші топты банктің  кірістер мен шығыстар көрсеткіштер құрайды. Банктің тиімділігін (рентабельділігін) басқару соның көмегімен жүзеге асырылады. Екінші топ қаражаттардың айналым жасау жылдамдығының, операцияларды жасауға жұмсалатын еңбек шығындарының, құжаттарды өңдеу жылдамдығының көрсеткіштерін қамтиды. Үшінші топқа банк көрсететін қызметтердің көлемі, құрылымы мен сапасы бойынша клиенттердің талап-тілектерін қанағаттандыру дәрежесінің көрсеткіштері кіреді. Бұған сондай-ақ іскерлік келіссөздердің конфиденциалдығы мен ақпараттардың сақталуын қамтамасыз етудегі банктің қабілетін жатқызуға болады.

      Әлеуметтік  көрсеткіштер ұжым мүшелерінің кәсіби даярлықтарының дамуын, олардың еңбекке  қатынасын, әлеуметтік мәселелерді  шешу дәрежесін сипаттайды.

      Банктік менеджменттін тағы бір ерекшелігі, салымдар мен депозиттер иегерлерінің мүдделерін қорғау мақсатына мемлекет тарапынан банк қызметінің неғұрлым тез реттелетіндігімен байланысты.

      Макро - және микро деңгейлердегі несие  қатынасы мең ақша айналымы, ақша операцияларын орындау кезіндегі айтарльіқтай тәуекелдің болуы сияқты басқару аясының аса кеңдігі, банк қызметін басқарудың тағы бір өзгешелігі болып саналады. Атап көрсетілген тәуекел ақша нарығы, яғни институттар қызметі үшін тән көптеген ішкі және сыртқы факторлардың күрделі әрекеттерінен туындайды. Сондықтан да банкте неғұрлым жауапты шешімдерді ұжым болып қабылдау қағидасы қолданылады, несие берушілерді болуы мүмкін тәукелдерден қорғаудың алуан түрлі тәсілдері пайдаланылады, банктің негізгі кеңесі мен филиалы арасындағы несие операцияларын жасау саласындағы құқықтарды бөлу жүзеге асырылады. Банктік менеджментті екі көзқарас тұрғысынан үйрену көзделеді:

      1. Банк қызметі                                     2. Ұжымды басқару

      тарапынан                                   тарапынан

      (жүмыстың  өзімен)

      Банктің мақсаты                                   Жетекші 

      Банктің                                    Орындаушы

      міндеттері

      Қабылданатын                                 Олардың

      шешім                                      жауапкершілігі 

      Банктің күрделі операциялары адамдар арқылы атқарылады. Олар операцияларды басқарады, клиенттерге қызмет көрсетеді, ақша аударымдарының сенімділігіне жауап береді.

      Банктер алуан түрлі қызметтер көрсетеді (әлемдік тәжірибеде — коммерциялық банктер 200-250-ге дейін қызмет түрлерін көрсетеді).

      Банк  қызметкерлері өте білікті болуы қажет, банктің ішіңде және сыртында болып жатқандардың бүкілін (экономиканы, нарықты, заңдарды және т.б.) білуі тиіс.

      Дамыған еддердің (АҚШ; Англия, Франция, Жапония) коммерциялық банктеріндегі үжым менеджменттетінде былайша топтастырылады:

1. Жоғары басшылық                      ► Стратегиялық шың
2. Жауапты қызметкерлердің деңгейі

      (бөлімдердің,  комитеттердің,               ►    Техникалық қүрылым

      сарапшылардың бастығы)

      3. Арнайы қызметкерлер, қызмет     ►       Қосымша (көмекші) деңгей

      көрсету процесі

      4. Операциялық зал,

      касса, инкассация,                              ►      Жұмысшылар бөлігі

      инспекторлар, басқа кіші

      қызметкерлер

      Атап  көрсетілген топтарға мыналар жатады: Банк стратегиясын айқындайтын, басты идеяларды туғызатын Директорлар Кеңесі, банк Президенті және вице-президенттер.

      Банктегі  бүкіл қызметтер мен операцияларды, негізгі жүмыстарды орындайтын несие комитеті, депозиттік бөлім, қаржы бөлімі, аудит, бөлім бастықтары деңгейіндегі талдау бөлімі, бас мамандар.

      Заңгер, психолог, социолог, бағдарламашы, математик, физик, геолог және ғылыми орталықтар банктің позициясын күшейтеді, сапаға әсерін тигізеді.

     Инспекторлар, бөлімдердің қызметкерлері, бухгалтерлер, кассирлер, техниктер, инкассаторлар және т.б. орындалатын жұмыстың барлық түрлерін тексереді және құжаттық түрде жүзеге асырады. Банктік менеджменттің, аталмыш бөлімшенің қоғамдық еңбек қызметінің сипаты мен байланысты өзіне тән өзгешеліктері бар.

     Банк  қызметінде бір мезгілде, әріптестік сипатты білдіреьтін арақатынас маңызды орын алады. әріптестік қатынастарға сенім, өзара тиімді  шешім қабылдаумен әрекет етудегі ұжымшылдық сияқты белгілер тән болып саналады. Ол ең алдымен , келесілерден тұратын банктік менеджменттің өз мақсаттарына айқындайды:

1. Ақша нарығы жағдайындағы шаруашылық жүргізуші субьект ретіндегі тиімді жүмысын қамтамасыз ету;
2. Несие беруші мен салымша мүдделерінің сақталуы  мен банк сенімділік кепілі ретінде банк баллансының өтімділігін қамтамасыз ету;
3. Іскерлік байланыстардың тұрақтылығы мен ұзақтылығын келістіретін, көрсететін қызметтердің көлеміне    құрылымына және сапасына деген  қажеттіліктерін жоғары деңгейде қанағаттандыру;
4. Аталмыш ұжымның өндірістік, коммерциялық  және әлеуметтік проблемаларының  табысты шешудің үйлесімі;
5. Олардың әлеуметтік  мүмкіндіктерін неғұрлым толық жүзеге асыруға мүмкіндік беретін мамандарды даярлаудың , қайта даярлаудың және орналастырудың тиімді жүйесін жасау.

     Банктік менеджмент атапе көрсетілген мақсаттарға  сәйкес бірсыпыра сапалы және әлеуметтік көрсеткішті орындауға бағдарланады. 

     Сандық  көрсеткіштердің банк қызметін басқарудың барлық аясына  қатынасы бар. Банк клиентінің саны мен олардың шоттары, депозиттер көбіне несие салымдары, инвестициялары, банк жасайтын операциялармен қызметтік көлемі – міне, бұл жалпы қызмет нәтижелерін талдау мен бағалау, пайдаланылатын көрсеткіштердің кейбір тізімі ғана. Сапалық көрсеткіштерді бірнеше түрге бөлуге болады:

1. банктік кірістер мен шығыстар көрсеткіштері құрайды. Банктің  тиімділігін  басқару соның көмегімен жүзеге асырылады;
2. қаражаттардың айналым жасау жылдамдығының, операцияларға жұмсалатын еңбек шығындарының, құжаттарды өңдеу жылдамдағы көрсеткіштерін қамтиды.
3. Үшінші топқа банк көрсететін қызметтердің  құрылымы мен сапасы бойынша  клиенттердің талап тілектерін  қанағаттандырады, дәрежесінің көрсеткіштері кіреді. Бұған сондай ақ іскерлік келіссөздердің  және ақпараттардың сақталуын қамтамасыз етудегі банкке жатқызуға болады.

     Әлеуметтік  көрсеткіштер ұжым мүшелерінің кәсіби даярлықтарының дамуын, олардың еңбекке  қатынасын , әлеуметтік мәселелерді  шешу декертігін сипаттайды.

     Банктік менеджменттің тағы бір ерекшелігі,  салымдар мен депозиттер иегерлерінің мүдделерін қорғау мақсатынад мемлекет тарапынан банк қызметінің неғұрлым тез реттелетінімен байланысты. Макро  және микро деңгейлеріндегі несие  қатынасы мен ақша айналымдары , ақша операцияларын орындау кезіндегі айтарлықтай тәуекелдің болуы сияқты басқару аясының  аса кемдігі, банк қызметін басқарудың тағы бір өзгешелігі болып саналады. Атап көрсетілген тәуекел ақша нарығы, яғгни институттар қызметі үшін тән көптеген ішкі және сыртқы факторлар әрекетінен туындайды.

     Сонедықтан  да банкте неғұрлым жауапты шешімдерді ұжым болып  жауапты қабылдау  қағидасы қолданылады, несие берушылерді  болуы мүмкін тәуекелдерден қорғаудың  алуан түрлі тәсілдері пайдаланылады, банктің негізгі кеңесі мен филиалы несие операцияларын жасау саласындағы құқықтарын бөлу жүзеге асырылады.

     Банк  менеждменті екі көзқарас тұрғысынан үйрену көзделеді:

 

     Банктің күрделі оаерациялары адамдар арқылы атқарылады.  Олар операцияларды  басқарады, клиенттерге қызмет көрсетеді, ақша аударымдарының сенімділігіне  жауап береді. Банктер алуан түрлі  қызметтер көрсетеді. Әлбемдік тәжірибеде коммерциялық банктер  200-250 дейін қызмет түрлерін көрсетеді.  Банк қызметкерлері өте білікті болуы қажет,  банктің ішінде және сыртында болып жатқандардың бүкілін экономиканы нарықты, заңдарды және тағы басқаларды білуі тиіс. Дамыған елдердің АҚШ, Англия, Франция, Жапония Коммерциялық банктеріндегі ұжым менеджмен былайша топтастырылады: 

1.Жоғарғы  басшылық                     →                  Стратегиялық шын    

2. Жауапты қызметкерлердің                               Техникалық

Деңгейі(бөлімдердің,                     →                     құрылым

комитеттердің,

сараптаушылардың  бастығы)                           

3.Арнайы  қызметкерлер,                →                    Қосымша(көмекші)

қызмет  көрсету                                                             деңгей

     процесі

4. Операциялық зал                            →                     Жұмысшылар бөлігі

Касса, инкоссация,

Инспекторлар, басқа

Кіші  қызметкерлер 

        Банк стратегиясын айқындайтын, басты идеяларды туғызатын директор кеңесі, банк президенті және вицепрезидентттер. Банктегі бүкіл қызметтер мен операцияларды, негізгі жұмыстарын орындайтын несие комитеті, депозиттік бөлім, қаржы бөлімі, аудит, бөлім бастықтары, денгейіндегі талдау бөлімі, бас мамандар. Заңгер, психолг, сациолг, бағдарламашы, м атематик, физик,  гиалогия ғылыми орталықтар банктің позициясын күшейтеді, сапаға әсерін тигізеді. Инспекторлар,  бөлімдердің қызметтері, кассир техниктер, инкасаторлар және тағы басқалары. Орындалатын жұмыстың барлық түрлерін тексереді және құжаттық түрде жүзеге асырады.

     Банктік менеджмент –банк ісін персоналдық  басқару жүйесі болып табылады. Ол банк ісін жүргізудегі нақты тәжірбиені ғылыми басқару әдісіне қарай  реттейді.

     Банк  менеджментінің мазмұн басқару аймағының жұмысымен сипатталады. Банк менеджментінің сферасы 2 блоққа бөлінеді: қаржы менеджменті және персоналды басқару.

   Қаржы менеджменті ақша өнімінің қозғалысын басқаруды қамтиды, яғни нақты банктің мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес оның қалыптасуы және орналасуы.

  Қаржы менеджментінің негізгі  бағыттарына: банк қызметінің  әр аймағы бойынша (депозиттер, несиелер, қызметтер, инвестициялар)  банк саясатының нақтылығын өңдеу  банктік маркетинг, активтерінің  пассивтерін, өтімділікті капиталды,  несиелік портфельді, банктік тәуекелдерді басқару.