Шетелдік интервенция және азамат соғысы жылдарындағы Қазақстан

Қазақ өлкесіндегі  еңбекшілер күйзеліске, ашаршылыққа  қарамастан жанқиярлықпен еңбек  етті. 

1919 жылы желтоқсанда  Александров – Ғай – Ембі  темір жол желісі салынды. Оның маңызы Орал – Ембі мұнайлы ауданын Орталық Россиямен жалғастырды. Бұдан басқа Жетісу темір жолы, Петропавл – Көкшетау темір жол желісі салынды. Маңызы: елдің ашыққан облыстарының халқын астықпен қамтамасыз етті.  

Сөйтіп, осының бәрі Қызыл Армияны ұйымдастыруға, жау басып алған облыстар мен аудандарда партизан қозғалысын өрістетуге көмектесті. 

Қазақ АКСР – інің құрылуы. 

1919 жылы 10 шілдеде  РСФСР Халық Комиссарлар кеңесі  «Қырғыз (қазақ) өлкесін басқару жөніндегі революциялық комитет құру туралы» декрет қабылдады. Ол өлкедегі ең жоғарғы әскери – азаматтық басқарма болып саналды. Казревком құрамына Семей, Ақмола, Орал, Торғай облыстары, Астрахань губерниясының шығыс бөлігі кірді. Казревком төрағасы С. Пестковский болды. Мүшелері: А. Байтұрсынов, Ә. Жангельдин, Ә. Әйтиев, Б. Қаратаев, С. Сейфуллин, С. Мендешов, М. Сералин, В. А. Радус – Зенькович, А. Авдеев т. б. 

Казревком міндеттері:

1. Контрреволюция  мен интервенцияға қарсы күресу.

2. Өлкеде мемлекеттік,  шаруашылық, мәдени құрылыс орнату.

3. Өлке Кеңестерінің құрылтай съезін әзірлеу. 

1920 жылы 9 наурызда  Алашорданы тарату туралы Казревком шешімі қабылданды. 

Казревком мәдени құрылыста  біршама жұмыстар атқарды:

- «Ұшқын» газетін  шығарды.

- Ақтөбе уезінде  300 мектеп ашылды. 

- Қалаларда мұғалімдер  даярлайтын мектептер жұмыс істеді. Сонымен бірге Казревком қазақ жерлерін біріктіру жөнінде жұмыстар атқарды. 

1920 жылы 26 тамызда  «Қырғыз (қазақ) Автономиялы Кеңестік Социалистік республикасын құру туралы» декрет жарияланды. Орынбор қаласы – астана (1920 – 1924 жж.). Территориясы – Семей, Ақмола, Торғай, Орал облыстары, Манғышлақ уезі, Красноводск уезінің бір бөлігі, Астрахань губерниясының бір бөлігі. Жетісу мен Сырдария облыстары Түркістан Автономиялы Кеңестік Социалистік республикасының құрамына енгізілген болатын (1918 ж). Халқы – 5 млн.-ға жуық адам. 

 1920 жылы 4 қазанда Орынбор қаласында Қазақ АКСР Кеңестерінің съезі өтті. Мұнда жоғарғы өкімет органдары сайланды: Қазақ АКСР Орталық Атқару Комитетінің төрағасы С. Мендешев, ал қазақ АКСР – інің Халық Комиссарлар Кеңесінің төрағасы В. А. Радус – Зенькович болды. Съезде «Қазақ АКСР еңбекшілері құқықтарының декларациясы» қабылданды. Декларацияда Қазақ АКСР – нің мемлекеттік басқару органдары, азаматтардың құқықтары мен міндеттері айқындалды. 

Қазақ АКСР – нің құрылуының тарихи маңызы:

1) Қазақ халқының  ғасырлық арманы орындалуының  көрінісі.

2) Отаршылдыққа  қарсы күрес нәтижесі.

3) Ұлттық қайта  өрлеу жолындағы алғашқы қадам.