Халықаралық гуманитарлық құқықтың

Қылмыстың негізгі белгісі кінәлінің іс-әрекетінің қоғамға қауіптілігі, келтірілген зияны, қол сұғылған объектінің маңызы, әрекеттің тәсілі, жасау әдісі, кінәлінің ой-пікірі, басқа да жағдайлары осы негізгі белгілерде қаралады. Мысалы, қасақана жасаған қылмыс абайсызда жасаған қылмыстан анағұрлым ауыр. Бірақ заңда кінәлінің қасақана немесе абайсыздықта жасаған іс-әрекеті қоғамға, мемлекетке, адамдарға қауіпті болып көрсетілген. Сондықтан "қауіптілік" қоғамға қауіпті деу үшін кінәлінің іс-әрекеті жан-жақты қаралады.

Қылмыстылықтың дербестігі, оны құрайтын жекелеген қылмыстарға байланыстылығы оның мазмұнынан, сондай-ақ, оның қоғамға қауіптілігінен байқалады. Н. Ф. Кузнецованың «қоғамға қауіптілік» белгісінің «қылмыстылық» ұғымының анықтамасына енгізілмеген дегеніне келісуге болмайды[21, 123 б.]. Қоғамға қауіптілік осы кұбылыстың әлеуметтік мәнін көрсететін қылмыстылықтың ең негізгі белгілерінің бірі. Мұнымен бірге, ол жекелеген қылмыстың қоғамдық кауіптілік «қосындысына» қосылмайды, дербес мазмұн мен мағынаға ие болады. Айта кету керек, әлеуметтік жағдай гана қылмыстылыққа әсер етпейді, сол сияқты, қылмыстылықта әлеуметтік жағдайға кері әсерін тигізеді.

Кейбір ғалымдардың  пікірінше, белгілі болған, бірақ  есепке енбеген қылмыстылық жасырын  деп саналмайды. Әсіресе, мұндай ойлар А. С. Шляпочников мен Г. И. Забрянскийдің «Выявление латентной преступности»[22] , А. А. Коневтің «Некоторые специфические признаки латентной преступности»[23] еңбектерінде анық айтылады. Олар жасырынның қатарына қылмыстық сататистикада тіркелмеген қылмыстардың төмендегі үш тобын енгізбейді:

1) ісі жолдастық  соттар мен кәмелетке толмағандар  ісі жөніндегі комиссияда қаралатын  кейбір қылмыстар;

2) тиісті билік  органдарының мәлімдемесі нәтижесінде  белгілі болған, алайда осы органдардың  қызметкерлерімен жасырылған қылмыстар;

3) көптеген жагдайда  бастапқы есеп жүргізу жүйесінің  жетілдірілмегендігінен тіркелмейтін  қылмыстар.

Қылмыстылық - белгілі  бір уақытта белгілі бір территориядағы қылмыс белгілерінен тұратын іс-әрекеттер  және осы іс-әрекеттерді жасаған  адамдар жиынтығын беретін, тарихи ауыспалы әлеуметтік құқықтық жалпылама құбылыс.

Қорыта  айтқанда, халықаралық заң әдебиеттерін талдау нәтижесінде біз адамзат  мойындаған ХҚҚ түсінігі және оның табиғаты жөнінде біртұтас пікірдің жоқтығына көз жеткіздік. Реттеу пәнін алып қарасақ, оған қылмыстық, қылмыстық іс-жүргізу және қылмыстық іс-атқару құқықтары реттейтін қоғамдық қатынастар жатады екен. Осыған байланысты қазіргі кезде көптеген ғалымдар   ХҚҚ-ты   халықаралық құқықтың мемлекеттер арасында қылмыспен бірлесіп күресу мәселелерін реттейтін комплексті саласы деп санайды. Ал, ұлттық құқық жүйесінде олар жеке салалар болып табылады. Сондықтан, біздің ойымызша, халықаралық құқықта да аталған салалар жеке бөлініп шығып, халықаралық қылмыстық, халықаралық қылмыстық іс-жүргізу және халықаралық қылмыстық іс-атқару құқықтары деп аталуы қажет сияқты.

Ендеше, ХҚҚ – мемлекеттердің және басқа  халықаралық құқық субъектілерінің  халықаралық шарттарда және   ұлттық заңнамаларда адамзат   қауіпсіздігіне нұқсан келтіретін әрекеттердің қылмыстығын және  жазаланушылығын орнататын нормалар мен қағидалар жүйесі және халықаралық құқықтың   өзіндік саласы.

Халықаралық-құқықтық әдебиеттерде халықаралық сипаттағы қылмыстардың түрлi атаулары кездесiп қалады:

• халықаралық қылмыстық iстер;
• конвенциялық қылмыстар, қылмыстық iстер,
• халықаралық қылмыстар, трансұлттық қылмыстар.

Жоғарыда айтып өткенiмiздей, барлық халықаралық құқықбұзушылықтар  халықаралық қылмыстар мен халықаралық  сипаттағы қылмыстық iстерге бөлiнедi (кейде контексте синонимдер де кездеседi: халықаралық қылмыстық iстер). Жеке тұлғалардың халықаралық қылмыстық жауапкершiлiк мәселелері бойынша халықаралық құқықтың қағидалары мен нормаларын адамзатқа аса қауiптi түрде бұзғанда халықаралық қылмыс болып есептелiнедi. Мұндай қылмыстар бейбiтшiлiктi қамтамасыз ету, жеке тұлғаны қорғау және тұтастай алғандағы халықаралық қауымдастық мүдделерiнiң iргелi негiздерiн бұзады. Мұндай сипаттағы қылмыстардың субъектiлерi мемлекеттер мен олардың басшылары, жоғары лауазымды тұлғалар мен қылмыстық әрекеттердi орындаушылар болып табылады.

 

 

 

 

 

 

 

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

 

1. Қазақстан Республикасының Конституциясы 1995 жыл 30 тамыз, 1998 жылғы 7 қазандағы өзгертулер мен толықтырумен қоса.

2. Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық кодексі: 1997 жылы шілде айының 16 жұлдызында қабылданған

3. Н.Ә. Назарбаев құқық қорғау органдарын конференциясында сөйлеген сөзі, 2005

4. 1993-2008 жж. аралығында БҰҰ Даму бағдарламасы

5. Құдайбергенов М.Б. «Международная уголовная ответственность физических лиц», Алматы, 2005

6. Акпаров Р.А. «Практика реализации международных договоров Республики Казахстан по оказанию правовой помощи по уголовным делам», Алматы, 2007

7.  Еркасымов У.  «Иституционный механизм сотрудничества в борьбе с международной преступностью»: Афтореферат.-  Алматы, 2007

8. Б.Х.Олжабаев, Б.Т.Қабдуллин «Қылмыснама»: Алматы, 2008. - 144 б

9. Шевареган А.Б. «Сотрудничество государст в борьбе с медународными уголовными преступлениями», Киев, 1990.- 55 б.

10. Боряк М.Ю. «Торговля  людьми и борьба с ней: криминологические и уголовно-прововые аспекты», Владивосток, 2005

11. Олиппиев А.Ю. «Международное сотрудничество в противодействии торговле с людьми», Москва, 2011.- С. 277

12. Абисатов М. «Организованная преступность в Казахстане», Алматы, 2006

13. Джекебаев У.С.  «Преступность как криминологическая проблема», Алматы, 2007

14. Долговой А.И.  «Определение коррупции и законодательство о борьбе с ней», Алматы, 2008

15. Яблоков Н.П. «Криминалистика», Алматы, 2004

16.   Ю.А.Габов, В.Э.  Кис, К.М.Казкенов «Организованная преступность и коррупция в Казахстане», Алматы,  2009

17. Ағыбаевт А.Н. «Қылмыстық құқық», Алматы, 2006

18. Құдайбергенов М.Б.  «Международная уголовная ответственность физических лиц», Алматы, 2008

19. Акпаровт Р.А.  «Практика реализации международных договоров Республики Казахстан по оказанию правовой помощи по уголовным делам», Алматы, 2005

20. 1959 жылы қабылданған Қазақ КСР-інің Қылмыстық кодексі, Алматы,2001-227 б.

21. Кузнецова Н. Ф.  Проблемы криминологической детерминации» (1984), С. 123

22. Конев А. А. Некоторые специфические признаки латентной преступности. В сб.: Проблемы борьбы с преступностью.- Омск: 1977.- С. 139.

23. Шляпочников А. С., Забрянский Г. И. Выявление латентной преступности.- Сов. гос. и право.- 1973.- № 5.-С. 99.

24. Панов В. П., Шинкарецкая Г. Г., Шумилов В. М. Международное право:М., 2008

25. Ю.Колосов, В.Кузнецов, профессор М.Сәрсембаев «Халықаралық құқық»: М., 1995 ж.

26. Карпец И. Преступления  международного характера. М., 1979.- С. 56

27. М.Сәрсембаев, М.Құдайбергенов: «Международное  право», Алматы, 2005- С. 279

28. Назарбаев Н.Ә. Сындарлы он жыл.-Алматы:Атамұра,2003.-240б.; Қазақстан-2030: Барлық Қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі жэне әл-ауқатының артуы. Алматы: Білім, 1998.- 986.

29. В. М. Кулагин, Международная Безопасность: Учебное пособие, Москва: Аспект Пресс, 2006.

30. А. В. Торкунов, Современные международные отношения: Учебник, Москва: «Российская политическая энциклопедия» (РОССПЭН), 1999.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-кесте - Қылмыстылықтың  түсінігі мен белгілері

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-кесте -  Қылмыстылықтың  негізгі статистикалық көрсеткіштері

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-кесте -  Латенттік  қылмыстылық

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4-кесте -  Қылмыстылықтың  жағдайлары мен себептері

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5- кесте -  Халықаралық  қылмыстылық және оның түрлері 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6-кесте - Қылмыстылықпен  күресуде халықаралық ынтымақтастықтың  нысандары