Қазақстаның мұнай өндеу зауыттары

Жоспар

 

Кіріспе....................................................................................................................  2

Негізгі бөлім........................................................................................................... 4

• Атырау мұнай өңдейтiн зауыты………………………………………....  4
• "Павлодар нефтехимиялық зауыт"……………………………………..  10
• " Шымкентнефтеоргсинтез" ……………………………………………. 16

Қорытынды........................................................................................................... 20 Пайдаланылған әдебиеттер................................................................................. 22

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

Қазақстандағы мұнай тарихының  жарқын беттерi Атырау көмiрсутек өлкелерiне жатады. Ежелгi замандарда бұл өлкенiң тұрғындары мұнайдың кейбiр қасиеттер мен шоғырланған  орындары туралы бiлдi, оның емдiк мақсаттарында қолданды. XVIII ғ-да Орал-Ембі мұнай-газ аймағын көптеген көрнекті ғалымдар, геологтар, топографтар мен саяхатшылар зерттеген. 1890 жылғы Г.Грумм-Гржимайло экспедициясында Қара-Шұңғыл массивінің толық геологиялық мінездемесі жасалды.

70-80 жылдары ашылған кен  орындары Қазақстанның негізгі  комірсутек салалары болды. 80-жылдардан  бастап осы күнге дейін облыста  84 кен орындары ашылды, сонын ішінде  екі тұз асты және ерекше  статусы бар Тенгиз кен орны. Тенгиз кен орны  бастапқы өндірілетін қорының аумағы  жөнінен БҰҰ-да тек Тюмень кен орнына жол береді. Кен орнының географиялық жағдайының ыңғайлылығы, мұнай құбыр магистралі электр желісіне жақын болуы, темір жол, ірі өндіріс орталықтарының жақындығы өнеркәсiптiк игеру үшiн бiрiншi кезектегi халық шаруашылық объекттердiң санына Тенгиз кен орнының ұсынды. Игеру және орналасуының ерекше күрделiлiктеріне қарамастан  мұнайды өндіру 1991 жылда 3 миллионды тоннаны құрады.

Үкімет қаулысымен Ақтаудан Бакуға мүмкін Иранға да мұнайды тасымалдауды ұйымдастыратын ұлттық "Казмортрансфлот" компаниясы құрылды.  Бүгінгі танда өнірде 50-ден аса мемлекетпен байланыс орнатылған және шетелдiк капиталдың қатысуымен 55 кәсiпорындары жұмыс iстейдi. Облыс өнеркәсiптiк потенциалдың негiзiн мұнай, мұнай өңдейтiн өнеркәсiптiң кәсiпорындарын құрайды, мысалға, СП "Тенгизшевройл", АО "Казахойл-Эмба" (20 апреля 1999 года АО "Эмбамунайгаз" и "Тенгазмунайгаз" слились в АО "Казахойл-Эмба"),  Атырауский НПЗ. Өлкеде мұнай-газ өткiзетiн, геофизикалық, бұрғылама және ғылыми ұйымдар жұмыс iстейдi, ғылыми зерттеулер, мұнай профильсiнiң оқу институттарының көрнектi базасы бар.

Бүгінде Қазақстанда жылына ортақ қуатты  18 миллион тонна мұнай өңдейтiн үш зауыт жұмыс iстейдi: ААҚ  "Атырау НПЗ" (АМӨЗ ), ЖАҚ "Павлодарлық нефтехимиялық завод" (ПНХЗ ) және ААҚ "Шымкентнефтеоргсинтез\" (ШМТБ ). Мұнай өңдейтiн зауыттар Оңтүстiк, Батыс және Солтүстiк-Шығысында орналасқан (қосымшаны қара: 2-шi сурет). Мұндай орналастырылу екi негiзгi факторлармен түсіндіріледі. Бiрiншiсi: негiзгi мұнай құбырларына жақындық. Екiншiсі: мұнай өңдейтiн зауыттар бұрынғы Кеңес Одағында географиялық өлкенi қамтамасыз ету қағидасы бойынша салынды, республикалық бағынудан тәуелсiз, нәтижесінде солтүстiк Қазақстан облыстары және РСФСРдың  батыс облыстарының қажеттiлiктi қанағаттандыруда Павлодарлық зауыт  салынды, ал Шымкенттік - республиканың оңтүстiгi және Өзбекстанның  Ташкент облысында. Орталық және солтүстiк Қазақстан облыстарының көпшiлiгiнде мұнай өңдейтiн зауыт РСФСРлармен өнiмдермен қамтамасыз етiлдi. Олар Қазақстан шекарасының маңына салынып және ҚСРОның ыдыраумен Ресей юрисдикцияларына өтті, Қазақстан облыстарының мұнай өнiмдерiнiң қамтамасыз етуiндегi дисбаланс  жасалып және отандық МӨЗна  мұнай өнімдерінің рынкасынды  бәсекесіне айналды.

 

 

 

Қазақстандағы  1991-2001 ж  аралығынлағы мұнай өндеу және қайта  өндеу денгейі (млн тонна)*

* Мұнайды газды конденсат есепбімен алу. Болжам бойынша мұнайды өндіру  2001 жылы = 35,5 млн тонна, газды конденсат 2001 жылы  = 4,4 млн тонна.

 

Атырау мұнай  өңдейтiн зауыты

Атырау мұнай өңдеу зауыты-Қазақстандағы  ірі өнеркәсіп кәсіпорындарының бірі. Зауытты жобалау КСРО мұнай  өнеркәсібі Халық комиссариатының  жоспарлы тапсырмасы негізінде 1943 жылы басталды. Зауыт құрылысы соғыс уақытының  аса қиын жағдайында жүргізілді. Зауыттың техникалық жобасын американдық "Баджер и сыновья" фирмасы жасады. Ал оған түзетуді КСРО мұнай өнеркәсібі халық комиссариаты № 1 мемлекеттік  тресінің жобалаушы ұйымы жүзеге асырды. Жергілікті жағдайға ыңғайлау жұмысгарының авторлары "Эмбанефтьпроектінің"жобалаушылары  болды.

Зауыттың алғашқы жылдық өңдеу  қуаты 800 мың тонна мұнай болды. Жұмысы Ембі кен орындарының мұнайына, Бакуден тасылып әкелінетін дисгиллятқа  негізделді. Зауыт алғашқы күннен бастап отындық вариант бойынша  дамып, авиациялық және автомобильдік  бензиндер, әртүрлі моторлықжәне қазандық отындарын шығарумен айналысгы.

 

 

Батыс Қазақстан аймағының дамуына, мұнай өндіру көлемінің артуына сәйкес зауыт 1965 жылдан бастап қайта жаңғырту жолымен тасып әкелінетін қымбат дистиллятты өздері шығаратын дистиллятқа ауыстыру жөніндегі мәселені қарайбастады.

Өткен ғасырдың 60-жылдары  жаңа технологиялық қондырғылар  салу арқылы мұнай өңдеу көлемін  арттыру бағыты ұсталды. 1969 жылдан бастап 2006 жылды қоса зауытта мұнайды  бастапқы өңдеу ЭЛОУ-АВТ-3, каталитикалық  риформинг ЛГ-35-11/300, баяу кокстеу, мұнай  коксын қыздырып шынықтыру, техникалық азот шығару, бензинді сутекпен тазарту  және изомерлеу, дизель отынын сутекпен тазарту және парафинсіздендіру, сутек  тазарту және шығару, түйіршіктеу  блогы бар күкірт шығару қондырғылары салынып, пайдалануға берілді.

 

 

Зауыт 65 жыл ішінде отындық  мақсатта мұнай өнімдерін шығаратын  осы заманғы озық кәсіпорынға айналды. Мұнай өңдейтін барлық технологиялық қондырғыларды техникалық жағынан қайта жарақтандыру жөнінде көлемді жұмыстар жүргізіліп, жылдық қуатты 5 миллион тоннаға дейін өсіруге қол жеткізілді.

1999 жылдың ортасынан бастап  зауыт акциясы бақылау пакетінің  (86,7%) ұстаушысы "ҚазақОйл"¥лттық  мұнай компаниясы жабық акционерлік  қоғамы, кейін "ҚазМұнайГаз"  ¥К" акционерлік қоғамы болды. "ҚазМұнайГаз" Қайта өңдеу  және маркетинг" АҚ 2005 жылдан  бастап 99,17% үлесті иеленуші болып  есептеледі.

 

 

Қарамай өндіруді төмендету  бағдарламасы аясында баяу кокстеу  қондырғысы мен АВТ-3 қондырғысының  вакуум блогын кешенді қайта жаңғырту жобасын іске асыру басталды. Зауытты  қайта жаңғыртудың екінші кезеңі – хош иісті көмірсутектер  шығаратын кешен құрылысы өз бастауын алды.

 

Зауыттың жоспары бойынша  – 2010 жылға мұнайды өндеу көлемін  жылына 6 млн тоннаға жеткізу. Зауыт өлкенiң әлеуметтiк шараларындағы белсендi қатысады, қызметкерлердiң биiк бiлiктiлiгiң арқасында үлкен потенциалы бар, өндiрiстерді тиiмдi ұйымдастыру және мұнай өңдеудiң алдынғы технологияларының енгiзуiне негізделген.

 

 

 

Өнімдері:

• Реакторлық отын;
• Дизельдік отын;
• Мазут;
• Вакуумдық газойль;
• Гудрон;
• Бензин;
• Технологиялық отын;
• Мұнайлы кокс;
• Пештік тұрмыстық отын;
• Ауыр газойль;
• Сығылған газ;
• Қыздырылған кокс.

Шикі мұнай (немесе ) және газды конденсат өңдеу бойынша  қызметтердiң тiзiмi:

 

"Атырау мұнай өңдейтiн  заводы" ЖШСының №000096 2008 жылдың 26 маусымындағын мемлекеттiк лицензиямен  сәйкес қызметтiң келесi түр  тармақтарын жүзеге асырады:

1. алғашқы өнімдерді өндеу және мұнайды  терең өңдеу;
2. октандық санды жоғарылату мақсатында  тауарлық бензинге компаундирлеу,                      қосымша және қоспаларды енгiзу;
3. дизель отынына қоспаларды және қосымшалар енгiзу.

2010 жылдың 15 қарашасынан  шикі мұнайды өңдеуiне "Атырау  мұнай өңдейтiн заводы" ЖШСы  №43,  2010 жылдың 9 қарашасындағы табиғи  монополияларын реттеу бойынша  Қазақстан республикасының агенттiгiнiң  басқарулары қаулымен сәйкес  баға деңгей бiр тоннаға 7 472, 1 теңге өлшемде нығайтылған(12%-шi  ҚҚС есепке алусыз).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ЖШС "Атырау НПЗ"-да өндіретін мұнай өнімдері:

 

1	Автобензин А-80 (АИ-80)
	ТУ 38.001165-2003 "Бензины автомобильные  экспортные. Технические условия"
2	Автобензин А-92 (АИ-92)
	ТУ 38.001165-2003 "Бензины автомобильные  экспортные. Технические условия"
3	Автобензин Премиум-95
	ГОСТ Р 51105-97 "Топлива  для двигателей внутреннего сгорания. Неэтилированный бензин. Технические  условия"
4	Топливо дизельное Л-0,2-40
	ГОСТ 305-82 "Топлива дизельные. Технические условия"
5	Топливо дизельное З-0,2 минус 35
	ГОСТ 305-82 "Топлива дизельные. Технические условия"
6	Топливо дизельное экологически чистое ДЛЭЧ, ДЗЭЧ
	ТУ 38.1011348-2003 "Топливо дизельное  экологически чистое. Технические условия"
7	Топливо дизельное с присадкой  ДЗп - 15
	СТО 11605031-021-2008 "Топлива  дизельные зимние и арктические  с присадками."
8	Топливо для реактивных двигателей ТС-1
	ГОСТ 10227-86 "Топлива для  реактивных двигателей. Технические  условия"
9	Уайт-спирит
	ГОСТ 3134-78 "Уайт-спирит. Технические  условия"
10	Топливо печное бытовое
	ТУ 38.101656-2005 "Топливо печное бытовое. Технические условия"
11	Мазут топочный марки 100
	ГОСТ 10585-99 "Топливо нефтяное. Мазут. Технические условия"
12	Вакуумный газойль марка  А вид 1
	ТУ 381011304-2004 "Вакуумный  газойль. Технические условия"
13	Газ углеводородный
	ГОСТ 20448-90 "Газы углеводородные сжиженные топливные для комунально-бытового потребления. Технические условия"
14	Кокс нефтяной прокаленный  КП-1; КП-2
	ТУ 38.1011341-90 "Коксы нефтяные прокаленные. Технические условия"
15	Кокс нефтяной суммарный  для аллюминиевой промышленности
	ТУ 0258-094-0151806-94 "Кокс нефтяной суммарный для аллюминиевой промышленности. Технические условия"
16	Сера техническая газовая  грунулированная
	СТ ТОО 40319154-01-2008 "Сера техническая газовая грунулированная. Технические условия"

 

Жоспарланған мұнай өнiмдерi:

1. Бензол
2. Параксилол

Негiзгi жабдық және өнiмдiлiк:

 

ЭЛОУ-АТ-2 қондырғысы

ЭЛОУ-АВТ-3 қондырғысы

ЛГ-35-1/300-95 каталитикалық  риформинг қондырғысы

Кокстеуді баяулататын қондырғы

Бензинді гидроизомерлеу және гидротазалау қондырғысы

Дизельді отынды гидротазалау және депарафиндеу қондырғысы

Сутекті өндіру және тазарту  қондырғысы

Кристаллизацияның блогi бар күкiрт өндіру қондырғысы

Технологиялық азот өндіру қондырғысы

Газ - реагент шаруашылығының қондырғысы

Сарқынды суларды тазарту қондырғысы

Жалпы факел жүйесі және қышқыл газдардың факел жүйесі

Айналмалы сумен жабдықтаудың градирня қондырғысы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

"Павлодар нефтехимиялық  зауыт"

 

"Павлодар нефтехимиялық  зауыт" акционерлiк қоғамы Қазақстан Республикасында қазiргi технология бойынша бірінші болып табылады. Зауыт жанармай вариант бойынша мұнайды қайта өңдейдi және мұнай өнiмдерiнiң жақсы өндiрушiлерiнiң деңгейiне сәйкес келетiн 85 пайыздарға дейiн өңдеудi тереңдiгiн қамтамасыз етедi. Бүкiл одақтық ғылыми зерттеу Гипронефтезаводы институты Павлодар қаласының солтүстік өнеркәсiптiк аймағына 1949 жылында мұнай өңдейтiн ( бастапқыда зауыт осылай аталды) зауыттың құрылысына алаң таңдалды. 1970 жылы жылына 12 миллион тонна мұнайды өңдейтін қуатты Павлодарлық мұнай өңдеу зауыттың құрылысына Грозный қаласындағы Грознефтехимия институтының жобасы нығайтылған.

1978 жылы  Қазақстан компартиясының  ОКы Бiрiншi хатшысы Д.А.Қонаев зауытқа келді. Ол Қазақстан өнеркәсiбiнiң дамытуындағы зауыттың үлкен рөлiн атап өттi. 1979-1989 жылы екiншi зауыттың кезегiнiң объекттерi құрастырылып пайдалануға енгiзiлген: олар күкірт және битум  өндіретін қондырғылар, мазутты терең өндіретін комплекс КТ-1, кокстеуді баяулататын қондырғы, мұнайлы коксті прокалкілейтін қондырғы. Мұнайды  екiншi өңдеудің барлық технологиялық кешендерi қосқанда  мұнайды өндеу көлемі 85% құрады.

 Зауыттың технологиялық схемасы   мұнайды қайты өндеу көлемі  мен ауыр мұнай фракцияларын қайта өндеу жолымен мұнайдың тиімділігінің жоғарылығына негізделген. Бұрынғы Кеңес Одағында 1983 жылы мұнай өңдейтiн зауытта тұңғыш рет мазутты терең өңдейтін КТ-1 жүйе қолданылды, кейін басқа зауыттарда да кең қолданылды. 1985 жылдары зауыттың бас жобалауы. Грозгипронефтехимның институтынан ВНИПИнефть Омбы филиалына тапсырылды.