Электротехниканың теориялық негіздері

Шифрлеу үрдісі келесі қадамдардан тұрады:

1)                 Ашық мәтін биграммаларға бөлінеді. Мәтінде әріптер саны жұп болуы керек және онда екі бірдей биграмма болмауы керек. Егер бұл шарттар орындалмаса мәтін маңызды емес орфографиялық қателер үшін де мәтін өзгерістерге ұшырайды.

2)                 Ашық мәтіннің биграммалар тізбегі шифрлеуші кестенің көмегімен келесі ережелерге сай шифрмәтіннің биграммалар тізбегіне өзгертіледі.

2.а) Егер ашық мәтіннің биграммасының екі әрпі бір жолда немесе бағанада орналаспаса, онда кестедегі а мен й әріптері, онда бұл екі әріп арқылы анықталған тік төртбұрыштың басқа екі бұрышындағы әріптер алынады (біздің мысалы бұл а, й, о, в әріптері а, й әріптер жұбы О, В әріптер жұбына түрленеді).

Шифрмәтіннің биграммасындағы әріптер тізбегіне қарағанда түра шағылып орналасу керек (зеркально расположены).

2.б) Егер ашық мәтіннің биграммасының екі әрпі де бір бағанада орналасса, онда шифрмәтіннің әріптері берілген әріптердің тура астында орналасқан әріптер болады. (Мысалы, н мен с, г мен щ әріптеріне түрленеді). Егер ашық мәтіннің әрпі ең соңғы жолда орналасса, шифрмәтіннің әрпі ең жоғары жолдың сәйкес әрпі болады, Мысалы,

2.в) Егер ашық мәтіннің биграммасының екі әрпі де бір жолда орналасса, онда шифрмәтіннің әріптері сол әріптердің оң жағында орналасқан әріптер болып табылады. (н,о-д,л)

Егер ашық мәтіннің әрпі оң жақ шеткі бағанда орналасса шифр үшін сол жолдың сол жақ шеткі бағанасындағы сәйкес әрппті аламаыз (Ф,Х – Х,М).

Келесі мәтіннің шифрін қарастырайық:

ВСЕ ТАЙНОЕ СТАНЕТ ЯВНЫМ

ВС ЕТ АЙ НО ЕС ТА НЕ ТЯ ВН ЫМ

Кестеге сай ашық мәтіннің биграммалар тізбегі келесі биграммалар тізбегіне бөлінеді.

ГП ДУ ОВ ДЛ НУ ГД ДР ЦЫ ГА ЧТ

Шифрді ашуда осы амалдар кері бағытта орындалады. Биграммалар арқылы шифрлеу шифрдің ашу төзімділігін арттырады.

Мысал:

pt = Келдім, Көрдім, Жеңдім

ct =  ңгмғщолйувщоземещо

Трисемус кестесі

к – кілттік сөз. к = Бандероль

pt = ВЫЛЕТАЕМ ПЯТОГО

ct = ПДКЗЫВЗЧ_ШЛЫЙСЙ

к = құпия

pt = күтіп алыңдар

ct =  съшәғетафмец

              Виженер кестесі.

pt = ГДЕ АББА

k = ДЕВА

ct = ЯЯГАЭЬЮ

Вернам шифрі немесе афиндік түрлендіру.

А  В  С  D  E  F  G  H  I  J  K   L  M  N  O  P  Q  R   S  T  U  V  W  X  Y  Z

0   1  2  3   4   5   6  7  8 9  10  11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 – алфавитті цифрлеу.

pt = h i d d e n    n   u   m  b e   r    i s    a   k  e  y

       7 8 3 3 4 13 13 20 12 1  4 17  8 18 0  10 4 24

k = Y E 2 P  K  P  Y  M 4 7 R  W  F 0 0 1

       9 4 2 15 10 15 9 12 4 7 17 22 5  0 0 1

Мысал:

А Ә Б В Г Ғ Д Е Е Ж З   И  Й  К   Қ  Л  М  Н  Ң  О  Ө  П  Р   С  Т   У  Ұ  Ү  Ф

0  1 2  3 4 5  6  7 8  9  10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

Х  Һ   Ц  Ч  Ш Щ Ъ   Ы  І   Ь  Э  Ю  Я

29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41

pt = С  а  л  а  у  а   т   т  ы    ө   м  і    р     с   а  л   т   ы

       23 0 15 0 25 0 24 24 36  20 16 37 22  23 0  15 24 36

k = м  е  м   л  е  к  е  т

      16 7 16 15 7 13 7 24

10111

Уитстонның екілік квадраты шифрі