Циклды ұйымдастыру және матрицаны өңдеу

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

3.5   Есептің программасы және нәтижесі

Program Zikzak;  {Программа тақырыбы}

              Uses crt;

                 Var a:array[1..8,1..8] of integer; {Екі өлшемді а массивінің мәндері

                                                                              бүтін сан екенін сипаттау}

                        s,  i,j:integer;                      {s,i,j айнымалылары – бүтін сандар}

     begin                                                                {Программа басы}

          Clrscr;                                                          {Экранды тазалау}

              s:=1;  i:=1;

                    while s<=64 do

                    begin                                               {Әзірше циклының басталуы}

                          for j:=1 to 8 do

                               begin

                                    a[i,j]:=s; s:=s+1;

                             end;

                                    i:=i+1;

                                       for j:=8 downto 1 do

                                   begin

                                       a[i,j]:=s; s:=s+1;

                                   end;

                                        i:=i+1;

                     end;                                                 {Әзірше циклының аяқталуы}

                                 Writeln('-Zik-Zak- Matrisasi');      {Экранға «-Zik-Zak-

                                                                                      Matrisasi» сөзінің шығуы}

                                      For i:=1 to 8 do

                                           begin

                                               for j:=1 to 8 do

                                                      write(a[i,j]:4); {а массиві элементтерін экранға  

                                                             Writeln;                          шығару}       

                                           End;

       End.

 

  Нәтижесі:

1    2    3    4    5    6    7    8

16  15  14  13  12  11  10  9

17  18  19  20  21  22  23  24

32  31  30  29  28  27  26  25

33  34  35  36  37  38  39  40

48  47  46  45  44  43 42 41 

49  50  51  52  53  54  55  56

64  63  62  61  60  59  58  57

 
 

6.   Пайдаланушыға арналған нұсқау

 

        Турбо Паскаль ортасын ашып, «Зик-зак» программасын жазып аламыз. Содан соң оны орындауға «CTRL» және «Ғ9» пернелерін бірге  басамыз. Егер программа барысында синтаксистік және семантикалық қателері болса, онда оны түзейміз. Содан кейін «Ctrl+F9» пернесін қайта басамыз. Программаның нәтижесін көру үшін <ALT+F5> батырмасын басамыз. Турбо-Паскаль программасының терезесінен Зик-зак программасының нәтижесін көреміз. Содан кейін программаны сақтау үшін, «Меню» жолынан «File» →«Save» батырмасын басамыз. Экранда кішігірім терезе пайда болады. Соның ішіне «Save file as» деген жерге «Kurstik-t» деп жазып сақтап, Турбо Паскаль ортасынан шығамыз («File» →«Exit»).

        Оны қайта іске қосу үшін: Турбо Паскаль программасын іске қосыңыздар. Сіздің алдыңыздан меню терезесі көрінеді. Көрінген меню терезесінен «File»-ды ашып «Open»(немесе F3 пернесін басу) батырмасын шерту керек. Содан соң Kurstik-t.pas-ты таңдап алып, (бағыттаушылар жоғары, төмен) "Open" батырмасын  басыңыз.

       Міне, осы әрекеттерді орындау арқылы бағдарламаның нәтижесін қайта көре аласыз!

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

  Қосымша есептер

      №1 Кез­келген бір өлшемді A[10] жиымының оң елементтерін 2 есе кемітіңдер. Ал теріс элементтері болса онда оларды индекстерінің мәнімен ауыстырыңдар.

       Program esep1; uses crt;

Var A:array [1..10] of  real; i:integer;

Begin clrscr;

For i:=1 to 10 do Begin

Writeln (i, '-shi elementin engiz'); read (A[i]); end;

writeln ('berilgen massiv');

For i:=1 to 10 do Write(A[i]:2, ' ':2); writeln;

For i:=1 to 10 do IF A[i]>=0 then A[i]:=A[i]/2 else A[i]:=i;

Writeln ('jana massiv'); For i:=1 to 10 do write  (A[i]:2:3,' ':2); end.

 Жауабы:

 1-shi elementin engiz

 1

 2-shi elementin engiz

 2

 3-shi elementin engiz

 -3

 4-shi elementin engiz

 4

 5-shi elementin engiz

 5

 6-shi elementin engiz

 -9

 7-shi elementin engiz

 7

 8-shi elementin engiz

 6

 9-shi elementin engiz

 -1

 10-shi elementin engiz

 10

 berilgen massiv

  1.0  2.0  -3.0   4.0   5.0  -9.0   7.0   6.0  -1.0   1.0

 jana massiv

 0.500  1.000  3.000  2.000  2.500  6.000  3.500  3.000  9.000  5.000

 

 №2 Бір өлшемді B[20] жиымындағы 5-ке тең кіші элементтердің қосындысын және олардың жалпы санының, сонымен бірге 5 санына қалдықсыз бөлінетін элементтердің номерін анықтау.

 Program esep2;uses crt;

 var A:array[1..5] of integer; k,i:integer; s:real;

 Begin clrscr;

 For i:=1 to 5 do Begin

 writeln(i,'-shi elementin engiz'); read(A[i]); end;

 Writeln('berilgen massiv'); for i:=1 to 5 do

  write(A[i]:2,' ':2); writeln; for i:=1 to 5 do if A[i]<5 then

 Begin S:=S+A[i]; k:=k+1;end;

 Writeln('5-ke kaldiksiz bolinetin elementterdin nomeri');

 For i:=1 to 5 do If A[i] mod 5=0 then Writeln(i);

 Writeln('5-ten kishi elementter kosindisi',S:3:2);

 Write('5-ten kishi elementter sani',k); End.

 Жауабы:

 1-shi elementin engiz

 2

 2-shi elementin engiz

 3

 3-shi elementin engiz

 1

 4-shi elementin engiz

 4

 5-shi elementin engiz

 5

 berilgen massiv

  2   3   1   4   5

 5-ke kaldiksiz bolinetin elementterdin nomeri

 5

 5-ten kishi elementter kosindisi 10.00

 5-ten kishi elementter sani 4

 

 

№3 Бір өлшемді  А(10) жиымыңдағы оң элементтерінің квадраттарының арифметикалық ортасын есептеңдер.

program esep3; Uses crt;

var A:array[1..10] of integer;

S:real; k,i:integer;

begin  clrscr;

for i:=1 to 10 do

Begin

writeln(i,'-shi elementti engiz');

read(A[i]);  End;

For i:=1 to 10 do

If A[i]>=0 then

Begin S:=S+A[i]*A[i];

K:=K+1;End;

S:=S/k;

Writeln('on sandardin kosindisinin arifmetikalik ortasi');

Write(S:3:2);End.

Жауабы:

1-shi elementterin engiz

11

2-shi elementterin engiz

30

3-shi elementterin engiz

9

4-shi elementterin engiz

45

5-shi elementterin engiz

36

6-shi elementterin engiz

52

7-shi elementterin engiz

28

8-shi elementterin engiz

39

9-shi elementterin engiz

5

10-shi elementterin engiz

34

on sandardin kvadrattarinin arifmetikalik ortasi

     s=1061.30

 
 

№4 Екі өлшемді  жиымның әр бір бағанасындағы  элементтердің қосындысын есептеп  шығар.

Program esep4;

Var A:array[1..3,1..4] of integer;

s,i,j:integer;

B:array[1..4] of integer;

begin writeln('matrisani engiz');

for i:=1 to 3 do

for j:=1 to 4 do read(A[i,j]);

for j:=1 to 4 do begin s:=0;

for i:=1 to 3 do s:=s+A[i,j]; B[j]:=s; end;

writeln('bagandardin kosindisi');

for j:=1 to 4 do write(B[j]:2, ' '); end.

Жауабы:

matrisani engiz

6 5 4 3

6 5 3 4

5 7 4 2

Bagandardin kosindisi

17 17 11  9

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

№5. Екі өлшемді  А(4,4) жиымда әрбір жол үшін оң элементтердің  қосындысын есептеп шығар.

Program esep5; Uses crt;

Var A:array [1..4,1..4] of integer;

S,i,j:integer; B:array [1..4] of integer;

Begin Clrscr;

Writeln ('matrisani engiz');

For i:=1 to 4 do

For j:=1 to 4 do read(A[i,j]);

For i:=1 to 4 do

Begin S:=0; For j:=1 to 4 do

  If B[i]>0 then S:=S+A[i,j]; B[i]:=S; End;

  Writeln('joldin on elementterinin kosindisi');

For i:=1 to 4 do Write(B[i]:2,' '); End.

 Жауабы:

matrisani engiz

-2 3 5 -6

2 3 -2 3

1 2 -5 3

2 4 5 -6

joldin on elementterinin kosindisi

8 8 6 11

 

№6 Екі өлшемді  А(4,4) жиымдағы ең үлкен элементті анықтаңдар.

Program esep6; Uses crt;

Var A:array [1..4,1..4] of integer;

i,j:integer; max:integer;

Begin Clrscr;

Writeln ('matrisani engiz');

For i:=1 to 4 do

For j:=1 to 4 do

read(A[i,j]);

For i:=1 to 4 do

Begin

max:=A[1,1];

For j:=1 to 4 do

If A[i,j]>max then max:=A[i,j]; End;

Write('max=',max :3); End.

Жауабы:

matrisani engiz

45 6 4 5

1 24 6 3

1 24 6 45

21 4 54 1

max= 54

 

№7 А(4,4) жиымы  берілген. Осы жиымның бас диогональінің  элементтерінен тұратын бір өлшемді  жиым құрыңдар.

Program esep7;uses crt;