Өндіріс объектілерін жобалауға қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар" туралы санитарлық-эпидемиологиялық ережелері мен норм

 

      36. Агрессивті  сұйықтықтардың (қышқылдардың, сілтілердің)  және сынап, еріткіштер, биологиялық  активті заттар сияқты зиянды  заттар болжамды әсер ететін  жерлерде, көрсетілген заттардың  әсеріне тұрақты, олардың сорбциясын  болдырмайтын, тазартылған және  зиянсыздандыруға бейімді еденнің жабындысы қарастырылуы керек. Көрсетілген заттарды бұрып жіберу үшін канализацияға суағар  қарастырылуы керек, қолданыстағы құрылыс нормалары және ережелерінің (әрі қарай - ҚНжЕ) талаптарына сай болуы керек.

 

      37. Радиожиілікті  диапазондағы электромагниттік  өріс көздерімен (әрі қарай - ЭМӨ) жұмыс істейтін өндірістік бөлмелерді ағымды линияларда орналастыруды қосқанда жалпы бөлмелерде де, жеке бөлмелерде де орналастыруға рұқсат етіледі. Қондырғымен және онымен жұмыс істеуге байланысты емес жұмыс орнындағы ЭМӨ-тің деңгейі шамасының мүмкіндік шегінен аспаса, жалпы бөлмелерде ЭМӨ көздерін қарастыру керек. Көрсетілген жағдайды қамтамасыз ету мүмкін болмаса, ЭМӨ қондырғылары жеке бөлмелерге орналастырылуы керек.

 

 

      38. Бір бөлмеге бірнеше қондырғылар орналастырылған болса, олардың орналасуы сәуле энергиясының қосындысы есебінен персоналдың жұмыс орнындағы сәулелену деңгейінің мүмкіндік шегінен аспауын шектеуі керек.

 

      39. Электромагниттік  өріс көздерімен жұмыс істеуге тағайындалған экрандалған бөлмелерді жобалау кезінде, жұмыс ауданы мен көлемі жоғары жүктемемен жұмыс істеудегі қауіпсіздік шараларының сақталуын ескере отырып, өңделетін заттың габаритіне сәйкес жасалуы қажет.

 

      40. Экрандалған  бөлмелердің қабырғасы, төбесі  және едені сәулеленудің деңгейінің  мүмкіндік шегін төмендетуін қамтамасыз ететін сәуле жұтатын материалмен қапталуы қажет. Сәуле белгілі бағытта түсетін болса, қабырғаның тек соған сәйкес бөлігін ғана сәуле жұтатын қабатпен қаптаған жөн. Экрандалатын бөлмелерде күші бар НҚА-ге сәйкес, табиғи жарықтың, ультракүлгін сәуленің жеткіліксіздігін, ауаның газды және ионды құрамының өзгеруінің орнын толтыратын шаралар қарастырылуы қажет.

 

      41. Көрші  бөлмелерге құрылыс конструкциялары  арқылы электрлі магниттік өрістің өтуі кезінде, деңгейінің мүмкіндік шегінен аспауын шектейтін шаралар жасалуы керек.

 

      42. Лазер  қондырғыларына арналған бөлмелерді жобалағанда лазердің құрылымы мен пайдалану ережелерінің талаптары сақталуы қажет.

 

      43. Шу көздері  орналасқан әрекеттегі өндіріс орындарын салғанда және қайта салғанда бөлме ішіндегі жұмыс орындарындағы, сонымен қатар тұрғын үйлерді қоршаған территорияның ауласындағы шудың деңгейін төмендетуге бағытталған архитектуралық-құрылыс шаралар қарастырылуы қажет.

 

      44. Шудың  параметрлерін күші бар гигиеналық  нормативтерге дейін жеткізу  мүмкін болмағанда:

      1) стационарлық  жабдықтар үшін дыбысты изоляциялайтын  кабиналарды құру, процесті дистанциядан  басқаруды қарастыру қажет; 

      2) қол саймандары  үшін басқа жұмысшыларға шудың әсерін болғызбайтын жерге жұмыс орнын орналастыруды қарастыру қажет.

 

      45. Шудың,  дірілдің және инфрадыбыстың жұмысшыларға әсер етуіне байланысты жұмыс орындарының маңында, мезгілді демалуға және профилактикалық процедуралар жүргізуге арналған бөлмелер қарастырылуы қажет.

      Плазмалық  технологияларға арналған бөлмелерді жобалаған кезде:

      1) бір жұмысшыға 10 м 2 -тан кем емес және еденнің ең төменгі нүктесінен 3,5 м-ден кем емес бөлменің биіктігі есебінде, жабдықталмаған алаңның болуын қарастыру;

      2) қабырғасы  мен төбесі ультракүлгін сәулені жұтатын, жанбайтын перфорирленген материалдан қорғаныс жабындысы бар дыбысты жұтатын қаптауы болуы керек. Жабдықтың дыбыс жұтатын қорғаны болмаса, қаптау биіктігі 2,7 м-ден кем болмауы керек.

 

4. Технологиялық процестер  мен жабдықтарға 

қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар

      46. Технологиялық  процестер мен жабдықтарды жасау  кезінде төмендегілер қарастырылуы  керек: 

      1) қалдықсыз  және қалдығы аз технологияларды  енгізу;

      2) қауіпті  және зиянды өндірістік факторлардың туындауына байланысты технологиялық процестер мен операцияларды, көрсетілген факторлары жоқ немесе интенсивтілігі ең аз процестерге және операцияларға алмастыру;     

      3) зияндылығы  жоғары заттарды зияндылығы төмен  заттарға алмастыру;

      4) бастапқы  және соңғы өнімде зиянды заттардың  қоспасының мөлшерін шектеу, соңғы  өнімдерді шаңданбайтын формада шығару;

      5) зиянды  өндірістік факторлармен жұмысшылардың жанасуын болғызбайтын өндірістік технологияларды пайдалану;

      6) жұмыс  зонасына қауіпті және зиянды  өндірістік факторлардың түсуінің (таралуының) алдын-алатын шешімдер мен қорғаныш құралдарын жабдықтың конструкциясына қолдану;

      7) өндірістік құралдарға эргономиканың және техникалық эстетиканың талаптарының және жұмыс орыны мен еңбек процесін ұйымдастыруда эргономикалық талаптардың сақталуы;

      8) әсері жіті бағыттағы заттармен жұмыс зонасының ластануы кезінде, технологиялық  процесті басқару және автоматты бақылау, сигнализация жүйелерін жасау;

      9) жүк тиеу  және жүк түсіру жұмыстарын механизациялау және автоматизациялау;

      10) технологиялық  және вентиляциялық зиянды заттардың  шығуын өз мезгілінде жою, зиянсыздандыру, өндіріс қалдықтарын пайдаға асыру және көму;

      11) зиянды  заттардан және факторлардан  қорғанатын ұжымдық құралдар;

      12) жұмыс  орындарындағы қауіпті және зиянды  өндірістік факторлардың деңгейіне бақылау;

      13) нормативтік-техникалық  құжаттарға қауіпсіздік талаптарын енгізу.

 

      47. Технологиялық  процестер мен жабдықтарды жасауда  Қазақстан Республикасында қолдануға  рұқсат етілген химиялық заттарды пайдалану керек. Ылғал бөлу көзі болып табылатын өндірістік жабдық, мейлінше герметизациялануы және құйылысқа арналған автоматтандырылған қондырғылармен жабдықталуы керек.

 

      48. Инфра- және ультрадыбыстың, шудың, жалпы және локальды вибрацияның, иондаушы және ионданбайтын сәулеленудің көзі болып табылатын жабдықтарды жобалағанда күші бар НҚА-дің талаптарының сақталуын қарастыру қажет.

 

      49. Технологиялық  процестерді жобалаған кезде  өндірісті пайдаланудың барлық кезеңдерінің ұзақтығының есебі: іске қосылуды реттеу (жоспарлы жөндеуден соң іске қосу), тұрақты қызмет ету (пайдалану жылдары бойынша) берілуі қажет.

 

      50. Өндірістік бөлмелердің жұмыс орындары мен объектінің территориясындағы дыбыс қысымының мүмкін деңгейі, дыбыс деңгейі және дыбыстың эквивалентті деңгейі қолданыстағы Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің 2005 жылғы 24 наурыздағы "Жұмыс орындағы шу деңгейлерінің гигиеналық нормативтерін бекіту туралы" N 139 бұйрығының талаптарына сәйкес келуі керек.

 

      51. Жаңадан  салынатын және қайтадан салынатын  объектілерді, олардың жеке ғимараттарын  және имараттарын жобалау кезінде  шаралар қарастырылуы керек, оларды  орындау тұрғын үйдің территориясында гигиеналық нормативтен аспайтын шудың деңгейін қамтамасыз етуі керек.

 

      52. Жұмыс  орындарындағы транспорттық-технологиялық вибрацияның мүмкін деңгейлері қолданыстағы Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің 2005 жылғы 29 маусымдағы "Санитарлық-эпидемиологиялық ережелер мен нормаларды бекіту туралы" N 310 бұйрығының , Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеуден өткізу реестрінде N 3781 тіркелген, талаптарына сай келуі керек.

 

      53. Жұмыс орнындағы инфрадыбыстың деңгейін жұмыс орнындағы инфрадыбыстың гигиеналық нормативтеріне сәйкес қабылдау керек.

 

      54. Негізгі  дозалық шектер (осы санитарлық  ережелерге 3-ші қосымша) ионданатын  сәулеленудің нормаланатын параметрлері  болып табылады. Оларға төмендегілер жатады:

      1) тікелей  ионданатын сәулелену көзімен  тұрақты және уақытша жұмыс  істейтіндерге арналған тиімді және эквивалентті дозаның мүмкіндік шегі, (А категориясы - персонал);

      2) ионданатын  сәуле көздерімен жұмыс істемейтіндерге,  бірақ та объектілердің қызметіне  негізделген жұмыс орнының немесе  тұрғын мекеннің орналасу жағдайына байланысты, иондаушы сәулеленудің әсеріне ұшырайтындарға арналған шектік (тиімді) эквивалентті дозалар (Б категориясы).

      Радиоактивті  заттармен және ионданушы сәулеленудің  басқа көздерімен жұмыс істеу барысында күші бар радиациялық қауіпсіздіктің нормаларына дозалық шектер сәйкес келуі керек.

 

      55. Жұмыс  орнындағы өндірістік көздерден ультракүлгін сәулеленудің (әрі қарай - УС) мүмкіндік деңгейі: ұзын толқынды УС-А-400-315 нм, орта толқынды УС-315-280 нм, қысқа толқынды УС-280-200 нм облыстары үшін сәулеленудің спектралды құрамын ескере отырып қабылдануы керек.

      Сәулелену  интенсивтілігінің гигиеналық нормативтері  жұмысшыларға әсер ету ұзақтығын, сәулеленуден қорғайтын арнайы киімді міндетті түрде киюді, бас киімді және көзді қорғайтын құралдарды пайдалануын ескере отырып белгілейді.

 

      56. Жоғарыда  көрсетілген нормативтер 2000 Цельсийден  жоғары температурадағы көздер  шығаратын сәулеленуге (электрлік  доғалар, плазма, балқытылған металл, кварц әйнегі), полиграфияға, химия  және ағаш өңдейтін өндірістерге, ауылшаруашылығына, кино- және телетүсірулерге, дефектоскопияға, денсаулық сақтау ұйымдары мен өндірістің басқа салаларына таралады.

      Нормативтер  қызмет көрсететін персонал болмағанда, ортаны зарарсыздандыру үшін  қолданатын лазерлер шығаратын,  сонымен бірге емдік және профилактикалық  мақсатқа қолданатын УС-ге таралмайды.

 

      57. 1,2 м 2 -тан  артық емес тері бетінің (бет,  мойын, қол саусақтары) қорғалмаған  учаскелері болғанда, жұмыс сменасының 50%-де сәулелену көзінің жалпы  ұзақтығында, 5 минут және одан  көп бір реттік сәулеленудің ұзақтығында жұмысшыларға УС-дің мүмкін интенсивтілігі УС-А облысы үшін метр квадратына 10,0 Ваттан (әрі қарай м 2 /Вт), ал УС-В облысы  үшін м 2 -на 0,01 Вт-тан аспауы керек.

 

      58. Терінің  барлық бетінің қорғанысы кезінде  жұмысшылардың сәулеленуінің мүмкін  интенсивтілігі жұмыс сменасы  барысында әсер ету ұзақтығында УС-В; УС-С облысында м 2 -на 1Вт-тан аспауы керек.

 

      59. Жобаланатын  жабық өндірістік бөлмелердің микроклиматының оптималды және мүмкін параметрлерін дұрыс есептеу үшін метеорологиялық жағдайды сипаттайтын (ауаның температурасы, салыстырмалы ылғалдылығы, ауаның қозғалу жылдамдығы, жылу сәулеленудің интенсивтілігі) көрсеткіштерін де, энергия шығынының мәліметтерін де басшылыққа алу керек.

 

5. Жұмыс орыны мен еңбек процесіне қойылатын талаптар

      60. Жобаланатын  еңбек процесінің, технологиялық  жабдықтардың және жұмыс зонасының өлшемінің ерекшеліктеріне байланысты, ыңғайлы жұмыс позасында жұмыс атқаруды жұмыс орыны қамтамасыз етуі керек. Еңбек операциялары қажет ететін аймақтың шегінде (аймақ шекарасы жоғары созылған қолдың арақашықтығымен анықталады) орындалуы керек. Жиі пайдаланатын еңбек құралдары мен басқару органдары (1 минутына 1 рет және одан да көп) жұмыс бетінің шетінен 300 миллиметрден (әрі қарай - мм) аспайтын қашықтықта ең қолайлы аймақтың шегінде орналасуы қажет.

 

      61. Отырып  орындалатын жұмысқа арналған  жұмыс орыны - көтерілетін-бұрылатын  орындықпен және рационалды конструкциядағы  аяқ тіреуішімен, ал еңбектің  сипатына қарай түрегеліп жасалатын жұмысқа тағайындалған жұмыс орыны сүйеніш орындықпен және демалуға арналған орындықпен қамтамасыз етілуі керек.

 

      62. Жұмыс орнының (профилактикалық тексеру жүргізу, жөндеу технологиялық жабдықтарды жөндеу және қалпына келтіру кезеңдерінде) құрылуына және қызмет етуіне ашық алаңдарды, сонымен бірге жұмысшылардың жұмыс атқару аймағында еркін қимылдауы үшін бос аулалар қалдыруды жұмыс орнындағы негізгі және қосымша құрал-саймандардың технологиялық ұйымдастырылып жабдықталуының орналасуы қамтамасыз етуі керек.

 

      63. Монтаждауға (демонтаждауға), жабдықтармен жұмыс істеуге және жөндеуге байланысты еңбек операцияларын орындау барысында жұмысшылардың дене тұлғасы мен оның орналасу жағдайына байланысты, жұмыс зонасының төмендегідей ең кіші өлшемі (жабдықтардан жұмыс зонасының шекарасына дейін) метрмен алынады:

      1) 15 градусқа  дейін еңкейіп, түрегеп тұру 0,7 (0,6) м;

      2) 30 градусқа  дейін еңкейіп түрегеп тұру 0,8 (0,6) м;

      3) 60 градусқа  дейін еңкейіп түрегеп тұру 0,9 (0,6) м;

      4) 90 градусқа  дейін еңкейіп түрегеп тұру 1,2 (0,9) м;

      5) жүресінен  отыру                         1,1 (0,8) м; 

      6) жүріс жолы өтетін жер                   0,7 м.

      Жұмысшылардың  қолы немесе тұлғасының бір бөлігінің жартысы жабдықтың үлкен бөлігінде (шығып тұрған элементтерде) қалатын болса, жұмыс аймағының өлшемін жақша ішінде көрсетілген шамаға дейін кішірейтуге болады.

 

      64. Объектідегі  еңбек процесін жобалау төмендегі  жағдайларды қарастыруы керек: 

      1) еңбекті  көп қажет ететін технологиялық операцияларды механизациялау және автоматизациялау, іс-әрекет түрлерін алмастыру, өндіріс операцияларын кезектестіру, еңбек ету мен демалыстың рационалды тәртібін енгізу, кәсіби даярлық деңгейін жоғарылату;

 

      2) смена  барысында адамның динамикалық  еңбекке қабілетіне сәйкес қарапайым  еңбек тәсілдерінің қайталану  санын шектеу, конвейердің қозғалу  қарқынын өзгерту, ол тұрақты  болмаса технологиялық процестің  барысына үздіксіз бақылау ұзақтығына шектеу жасалуы керек.