Республиканың алғашқы жылдары және Конституцияның қабылдануы

Декларация  барлық жағынан  жүйелі  болған жоқ, оның  жүзеге асыру  жолы айтылмаған. Ол  артына құлдық  тарихының   фактісін қалдырды,  яғни, Америка  буржуазиясы өз  уақытында құл  иеленуші плататорларға қарсы шықты. Азаматтардың құқықтары мен  бостандықтары  реттелген жоқ.

Сонымен, тәуелсіздік  ресми түрде  жарияланды да,  өкімет ұлттық буржуазия мен  плантаторларға берілді, Американы өз  қолдарына  алған   осылар. Тәуелсіздік  жарияланғанына 13  дүркін салют  беріліп, король Георг ІІІ аттылы мүсіні  тұғырымен  лақтырылды, оның  темірі   Америка  әскерінің оғын  құю үшін ерітілді.

1781  жылғы конфедерацияның баптары

1781жылғы конфедерацияның баптары АҚШтың   бірінші конституциясы. 13 штат  мемлекетаралық  одақ құрды. Әрбір штат  егемендігін сақтады, ол тәуелсіздікті, басқа да өкімет билігін сақтады, өздерінің парламенті, өкіметі, конституциясы болды. Штаттағы  барлық  істі меңгеру үшін жыл сайын бір палаталы  Конгресс құрып, белгілеп отыру қолға алынды. Конгресте дауыс бергенде әрбір штат бір дауысқа ие болды, ол  делегаттардың   саны екіден жетіге дейін болатын. Конгресте шет ел  істері жөніндегі мәселелерді шешу үшін   9 дауыс керек еді. Конфедерация  тек ірі үш  міселені  қарайтын: шет елдермен  қарым қатынастар, әскер және   жалпы ақша мәселелері.  Ортақ өкімет  өте әлсіз болып құрылды.  Әрбір штат өзінің тәуелсіздігін жоғалтқысы  келген жоқ. Бірақ Англия  АҚШ мемлекетінің  егемендігін тек қана   1783 жылы  Версаль қаласындағы бекітті.  Сондықтан конфедерацияның жиналған жалпы әскерді басқару үшін және басқа да  айтқан маңызды мәселелерді шешу үшін мәжбүр  болғаны мәлім.АҚШ конфедерациясы  режимі  құрылғаннан кейін халық   демократияландыру   процестерін пайдаланып, өздерінің  құқықтарын  қорғай  бастады.  Америкада наразылықтарын  білдіру үшін  манифестациялар өткізілді. Бұл  қозғалыстардың  шарықтау шегі  Данниэль Шейстің көтерілісі. 1787  Конституция .  Жаппай халық қозғалысы барлық  1787 55 24 11 15 1787

      Солтүстік Американың Атлант жағалауындағы бірінші ағылшын отары ХVІІ ғасырдың басында құрылды.

Америкаға алғашқы британ қоныстаушыларының  келгеннен бастап, ағылшынның солтүстік  американдық отарларындағы азаттық  қозғалысының басталуына дейін бар-жоғы 150 жыл өтті.

Британияның отарлары Еуропалық қоныстаушылардан бос еді. Бірақ америкалық абориген-үндістерді өз жерлерінен ығыстыра отырып орналасқан. Отаршылдар үндістерден ауыл шаруашылық дақылдарын өсіруді, шаруашылық әдістерін және аң аулауды үйренді. Өз өмірлерінде үндістер мәдениетінің әсері сезінді. Үндістер оларға алғаш кезде азық-түлікпен көмектесті. Бірақ сол Американың негізгі халқын отаршылдар өлім жағдайына жеткізсе де, оларды 13 отарда жұмысшылар жетпей жатса да, құлға айналдыра алмады.

 ХVІІ-ХVІІІ ғ.ғ. аралығында Солтүстік Америка жағалауының ортаң белінде тағы да 12 отар орналасты.

Ағылшындар  жергілікті тұрғын халықты жойып  олардың орнына Африкадан құлдар алып келді. Оңтүстік және солтүстік  отарлардың экономикалық ахуалы әртүрлі  болды, оңтүстік колониялар ауыл шаруашылық плантаторлық қызметпен айналысты  және оларда құл жұмсау кең орын алды. Солтүстік отарлар негізінен  мануфактуралық-өнеркәсіптік капиталистік қатынастары дамыған сипатта  болды. ХVІІІ ғасырдың 70-жылдары отарлардың тұрғылықты халқы 3,5 млн. адамға жетті, сонымен қатар 500 мыңға жуық құлдар болды.

Американ  төңкерісі отарлардың біртұтас мемлекетке бірігуі үшін объективті жағдай жасағаны мәлім.

Төңкерістің қайнар көздері Америка экономикасы  үшін дәстүрлік жолмен дамыды. Метрополия мұхиттың ар жағына өзінің шаруашылық өнімдерін шығару арқылы олардан  көп табыс (кіріс) алып отырды. Отарлардың еншісі британ шаруашылығы үшін негізгі  материал, шикізат жеткізуші болып  табылатын. Олардың қарым-қатынастары  пайда табу негізінде құрылған.

Англияның бұлай қарай тасымалдағаны кеме бөлшектері, шойын, ауыл шаруашылық өнімдерінен  бидай, күріш, индиго. Сауда өте қиын жолмен жүргізілді. Ағылшын буржуазиялық төңкерісі кезінде 1649 жылы қабылданған  Навигадиялық акт сауданы тек  ағылшын су жол қатынастарымен өткізуді қажет деп тапты. Саудаға қатысатын кемелердің капитандары болып тек ағылшын мемлекетінің азаматтары тағайындалатын.

Өздеріне  қатыссыз сауданы басқа елге жіберуге отарлардың құқығы болған жоқ. Барлық заттар Лондон арқылы өтуге тиіс болды. Сауда жүргізгені үшін олар Англияға үлкен баж салығын төледі. Бірақ Навигациялық акт бекіткен сауда шарттары Америкаға белгілі бір пайда берді. Англия Еуропаның ең бай және прогрессивтік мемлекеттерінің бірі. Оның тауарларының сапасы өте жоғары болатын. Сондықтан олар дамыған елдердегі жеңіл өнеркәсіпті пайдаланды. Одан басқа отарлар Британ кредиттерін пайдаланып, британ әскері мен флотының қол астында болды. Ағылшын жеке меншігіне қол сұққан адамдар өте қатты жазаға кесілді, көбіне ол өлім жазасы болатын.

Ағылшын кемелерінің төрттен бір бөлігі отарларда жасалды. Отарлар жасырын  жолмен контрабандамен айналысатын. Олар жергілікті өкіметпен шарт жасасып, қалпақ, етік, жиһаз тағы басқа заттарды жасай бастады.

1769 жылы  ағылшындар сауда палатасын құрды.  Ол жеңіл өнеркәсіптегі ағылшын  монополиясын қолдады. Бірақ бәрібір  өсу қарқыны жоғарылаған жоқ. 10 американдықтың тоғызы ағылшын  киімін киді. Үлкен табыс әкелген  ол үштік сауда. Үндістаннан  барлығы қант шығарды, ал Жаңа  Англия одан ром шарабын жасатып,  сөйтіп, оған Африкадан құлдар  сатып алатын.

Революцияға дейін ұлтаралық жағдай үлкен  масштабты қамтыды, яғни, Америкада  ортақ нарық болды. Бұл капиталистік экономиканың бірден жоғарылауына мүмкіндік  туғызған еді. Американдықтардың негізгі  шаруашылығы ауыл шаруашылығы болғаны мәлім.

Америкадағы халықтың әлеуметтік құрамы өте ерекше. Феодал лордтар бүкіл жерлерінің оннан тоғызының қожасы. Жұмысшы күші ағылшын "зандастырылған малайлары", олар Англиядан кезінде Америкаға жете алмай, ақшалары жоқтығынан кеме иелерімен шартқа отырып, солардың малайлары боламыз деп міндеттеме алғандар еді. Бірақ Америкаға келгеннен кейін олар біршама жұмыс істеп, өздеріне жер алды да, американ фермерлеріне айнала бастады. Жердің молдығы оларды көп уақыт езгіге салуға мүмкіндік берген жоқ. Американың жарты миллион адамы Африка негрлері оңтүстікте плантацияларда жұмыс істейтін еді. Америка халқының көбін ерікті фермерлер мен қолөнершілер құрайтын.

XVIII ғасырдың ортасында отарлардың саяси құрылысы былай қалыптасқан болатын: губернатор жергілікті ақсүйектерден немесе қызметкерлерден сайланды. Кейбір отарлар губернаторларды өздері сайлайтын еді. Отарлар үшке бөлінді: қызметкерлердің басқаруымен болған жергілікті отарлар, жеке отарлар, жеке адамның иесі, оларды сол отардың иесінің өзі басқарды және ағылшындардың негізінде құрылған, өзін-өзі басқаруға келген отарлар. Отарлардың басында губернатор тұрды, оны ағылшын королі тағайындайды немесе отардың халқы сайлап қояды.

Америка төңкерісінің көп ерекшеліктері  болды. Оны тапсыз күрес деп атайтын. Ол бүкіл Америка халқының тәуелсіздігі үшін, бостандығы үшін өткізген күресі. Бірақ революцияға қатысқан адамдар ағылшын әдеттеріне сәйкес лоялистер тори және патриоттар деген екі топқа бөлінген еді. Лоялистер корольді жақтаушы топтар. Патриоттар метрополиялық саясатқа қарсы, ескі отарлық режимді бейнелейтін жеңілдікке ие сословиеның дұшпандары. Оның басты тірегі төменгі, ортаңғы қала тұрғындары, қолөнершілер мен ұсақ тауар иелері мен фермерлер. Олар өздерінің жер меншік иесіне кіріптарлығын (басы байлығын) жоюға күш салды, ең бастысы скваттерлер патриоттардың құрамына дәулетті топтар көпестер, контрабандистер, буржуазиялар кірді, олар Америка жеңіл өнеркәсібімен байланысты болатын. Торийлерге губернаторлар, сот қызметкерлері, кеден қызметкерлері, отарлау әкімшілігі, жер аксүйектері, кейбір плантаторлар мен ағылшын шіркеу иелері жататын.

6070 жылдардағы  оқиға азаттық қозғалысымен және  америкалық революцияның өзгеруімен  тығыз байланысты. Осы жылдары  революциялық күш қалыптасты, сондай-ақ  тәуелсіздік үшін күрестің әдістері  мен ұйымдастыру тәжірибесі құрылды.  Тәуелсіздік үшін күрес негізінде  келесі төрт мәселе шешілуге  тиісті еді: құлдықты жою, Аллеган  тауларының жанындағы жаңа жерлерге  қоныс аудару, өнеркәсіп пен сауданың  бостандығын алу және отарлық  әкімшіліктің тәуелсіздігін қорғау.

Отарлардағы азаттық  демократиялық қозғалыстың  басталғанына 20 жылдай өткен еді. Ол Англиядағы жеті жылдық соғыстың (1756-1763) жеңісіне тікелей байланысты. Олар Канададан француздарды ығыстырып  шығарып, өздерінің қатаң режимдерін енгізуге тырысты. Англия өкіметін жақсарту жолында бірнеше қаулылары шықты, соның арасындағы 1765 жыл 22 наурыздағы елтаңба жөніндегі заң көп  наразылық туғызды. Соғыс аяқталғаннан кейін Англияның 340 млн. фунт стерлинг қарызы жиналды. Жаңа заң оның 60 млн. фунт стерлинг пайда беруге тиісті еді. Салық заңының бабы бойынша  барлық баспа орындарына, заң құжаттарына  некелік контракт, сауда келісімдеріне, ұрпақ жөніндегі қағаз және басқа  да ресми құжаттарға салық салынды. Бұл салықты ағылшын қызметкерлері  емес, отарлау әкімшілігіндегі арнайы уәкілдік қызметкерлері жинады. Ал бұл мәселені тексеріп, іске асырушы  британ вице-адмиралтейстік соты. Англия жағынан жасалған қысымға қарамастан, отарлар жедел дамыды және капиталистік өндіріс қатысынан Америка революциясы ұшкындады.

Оның  тікелей себебі ағьлшын үкіметінің қатаң істері, Аллеган жерлерін пайдалануға  қарсы шыққан корольдің бүйрықтары. 1764 жылы Еуропадан Америкаға әкелінген  заттарға баж салығына кіргізе бастады. Қоныстанушылар ағылшын солдаттары үшін казарма салуды және оған кезекшілік орнатуды енгізді. Бұл кезде ағылшын  әскерлерінің саны өсе түскен. Отарларға  кредит билетімен кіруге болмайтынына байланысты елтаңба туралы заң шығарылып, оны 1773 жылғы саудадағы шай туралы заң толтырды.

Виргиния  Ассамблеясында Генри сөзінен кейін  заң шығарушылар қарсы шығып, осы заңға оппозиция құрды. Массачусетс  ұсынысы бойынша 1765 жылы қазанның 7 жұлдызында құрылықаралық Конгресс шақырылды. Америкадағы британ отарларының құқығы мен шағымы жөнінде декларация қабылдаған осы Конгресс. Халық салық жинаушылардың үйлерін өртеп, олардан салық алмау жөнінде ант алды. 1766 жылы Англия парламенті салықты өзгертті. 1767 жылы жазда Англияның парламенті Таушенд заңдары деп аталған үш заң қабылдады. Ағылшын отарларының наразылығын туғызған осы заңдардың мазмұны. Таушенд заңдары қабылданғанан кейін ағылшын мен американ қатынасы бірден нашарлады да, 1771 жылы бұл заңдар өзгертілді.

Америка халықтарының талаптарын былай бөлуге болады: біріншіден, ағылшын жеңіл  өнеркәсіл заттары отарларға  әкелу үшін қызметкерлер мен сот  баж салығын жинайтын. Бұл заң  провинциалдық ассамблеяның тексеруімен  отарлау әкімшілігінің аппаратына көп мүмкіндік туғызды. Америка  кедендік басқармасын құру жөнінде талап білдіртті, ол барлық сауданың зандарын қадағалау үшін, қамтамасыз ету үшін керек болды. 1765 жылғы пәтер актісі мойындалмай, Нью-Йорк провинциалдық ассамблеясының ісі тоқтатылған еді.

1773 жылы 16 желтоқсанда Бостон қаласының халқы ағылшын кемесі арқылы келген шайды теңізге батырып жіберді. Англия Бостон портын жауып, оны бүліншілік жағдайында деп мәлімдеді. Бостон және Массачусетс отарларымен қарым-қатынасқа тыйым салды. Порттардың блокадасына ерегісіп, Конгресс бүкіл сауда туралы ағылшын заңдарын жойып, король қызметкерлерінің меншігін тәркілеуге ұшыратқан еді.

Отарлар метрополияға қарсы күресу үшін өздерінің  күштерін біріктіре бастады.

1774 жылы 5 қыркүйекте Филадельфияда I континенталдық Конгресс ашылды. Оған қатысқандар көпестер, өсімқорлар, ірі плантаторлар. Бір жарым ай бойы ол мәжілісін жасырын өткізді. Оған 12 отардың 56 өкілі қатысты. Конгресс құқықтық Декларация кабылдады. Конгрестің мәжілісінде ағылшын парламентінің соңғы актілері талқыланды. Отарлар өз заңдары, заң шығаратын жиналыстары болатынын мәлімдеді. Ағылшындар болса, мемлекеттің репрессивтік актілерін өзгерту керек деп талап етті. Бірақ Конгрестің сол кезде алынған актілері және өткізген саясаты шалағай болатын. Олар соғыс жөнінде және метрополиядан беліну жөнінде ойланған жоқ. Бұл Конгреске дейін Франклин 1748 жылы федерацияның жобасын жасаған еді. Бірақ Англия оны кейінге қалдырып, ортаға салған жоқ еді. Ол мемлекеттің негізгі принциптерінің бірі халықты бөліп басқару принципі. Сондықтан отарлардың арасында бытыраңқылық болуы заңды.

Конгресс  отарлар мен метрополияның арасындағы қайшылықты бейбітшілік жолымен  шешкісі келді, сондықтан олар корольге өте жұмсақ әдіс қолданды. Оның белсенді шарттарына тек ағылшын тауарларына  басталған бойкот және Конгрестің қабылдаған екі актісі жатады. Негізінде 1774 жылы 28 наурызда Конгресс метрополиядан  бөлінуге қарсы екенін айтты. Бұдан кейін олар Англияға қарсы қарулана бастады, қару-жарақ жинап, әскери оқулар өткізді.

1774 жылы 28 науырызда Виргиния Ассамблеясының  мәжілісі болды. Онда Патрик  Генри сөз сөйледі. Оның "Бостандық  немесе елім" деген сөзі әр  адамның жүрегіне жетті. Осыдан  кейін Генридің аты аңызға  айналуының негізі бар. Егер  Американ әскерінің қолбасшысы  Джордж Вашингтон төңкерістің семсері болса, Патрик Генри оның көркі, ал Томас Джефферсон ақылы болды.

Буржуазияның  жоғарғы топтары, плантаторлық басшылықтары метрополиямен тіл табысуға алып келді, бірақ халықтың көбі қарулы күреске  дайындала бастаған еді.[1. 88-90 б]

1776 жылы 10 мамырда Филадельфияда екінші  Континенталдық Конгрес ашылды. Бұның жұмысы 1779 жылға дейін созылып, ол революцияның негізгі өкіметі болып қызмет етті. Ол қарулы күштің тиянақты қалыптасуы жөнінде шешім қабылдады. Д. Вашингтон әскердің басшысы болып тағайындалды, ол өзінің 2 млн. долларын қарулы күштің қолбасшысы болып тағайындауға жұмсады. Оның соғысқа қатысқан белгілі тәжірибесі бар еді, ол плантаторлардың басынан жеті жылдық соғысты өткізген болатын. Ол әскердің генералитетіне сайланды. Екінші Конгресс тұсында соғыс тоқтаған жоқ. Конгрестің бірінші актілері оның қызметінің қайшылықтарын көрсетеді. Депутаттардың бір тобы Англиямен тіл табысып, жұмыс істеген дұрыс деп есептеді. Бірақ отарлардағы жағдай, халықтың өзі Конгресті белсенді төңкерістік әдістерді қолдануға мәжбүр етті. Отарлардың көбі өздерін республика деп жариялады.