Қазақстан Республикасының Әкімшілік Құқығы

     Әкімшілік жаза салынуы мүмкін: 

1) тиісті органдармен  немесе лауазымды тұлғалармен  олардың құзырлығы шегінде;

2) егерде кінәлі  тұлғаның іс-әрекетінде  әкімшілік  теріс қылықтың  құрамы болса;

3) егерде осы  құрам ҚР ӘҚБтК немесе әкімшілік  құқықтық қатынастарды реттейтін  өзге де  нормативті актілердің  тиісті нормаларында бекітілген  болса;

4) егерде осы  баптың санкциясы  жасалған құқық бұзушылық үшін  жауапкершілік қарастыратын болса;

5) жасалған құқық  бұзушылықтың  сипатын, құқық  бұзушының жеке басын, кінәлілік  деңгейін,  мүліктік жағдайын,  сонымен қатар жауапкершілікті  жеңілдететін немесе ауырлататын  мән-жайларды ескере отырып  салынады. 

     Бірнеше әкімшілік құқық бұзушылық жасалған кезде әкімшілік жазалар қолдану (63 бап). Бір 2 немесе одан да көп  әкімшілік  құқық бұзушылық жасаған кезде  әрбір әкімшілік құқық бұзушылық  үшін жеке -жеке  әкімшілік жаза қолданады. Егер адам бірнеше әкімшілік  әкімшілік құқық бұзушылық жасап, ол істерді бір судья, орган қараса, бұл адамға белгілі  бір жазалар қолданылған жағдайда , жазаның түпкілікті мөлшерін жазаның осы түрі үшін осы Кодексте белгіленген 3 еселенген ең жоғарғы шегінен асыруға болмайды. Әкімшілік қамауға лудың ең  ұзақ мерзімі мұндай жағдайларда - 30 тәуліктен, ал төтенше жағдайлар кезінде - 45 тәуліктен аспауға тиіс. Егер айыппұлдар актілерде белгіленген міндеттемелерінің  орындалмаған немесе тиісінше орындалмаған сомасының процентімен көрсетілген жағдайда, оларды бірнеше  әкімшілік құқық бұзушылық жасағаны үшін салған кезде, айыппұл  әрбір әкімшілік құқық бұзушылық үшін  бөлек өндіріліп алынады.  

     Әкімшілік құқық бұзушылықпен келтірілген  мүліктік залалды өтеу. Егер әкімшілік  құқық бұзушылық жасау нәтижесінде  азаматқа немесе ұйымға мүліктік залал  келтірілсе, судья  әкімшілік құқық  бұзушылық туралы істі қарай келе, дау болмағанда жаза қолдану туралы мәселені шешу кезінде бір мезгілде мүліктік залалды өтеу  туралы мәселені шешуге құқылы. Өзге уәкілетті органдар қарайтын әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша мүліктік залалды өтеу,  залалды өз еркімен өтеуден бас тартқан жағдайда , азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен шешіледі. 

     Әкімшілік құқық бұзушылық үшін  әкімшілік  жаза қолданылған адам  әкімшілік  жаза қолдану туралы қаулының орындалуы  аяқталған күннен бастап 1 жыл ішінде осы жазаға ұшырады деп есептеледі.  

     Ескіру  мерзімінің өтуіне байланысты әкімшілік жауаптылықтан босату. Адам әкімшілік құқық бұзушылық жасалған күннен бастап 2 ай өткеннен кейін, ал қоршаған ортаны қорғау саласында әкімшілік құқық бұзушылық жасағаны үшін - оны жасаған күннен бастап 6 ай өткеннен кейін, осы Кодексте көзделген жағдйларды қоспағанда, әкімшілік жауаптылыққа тартылуға тиіс емес. Жеке тұлға салық салу саласында әкімшілік сыбайлас  жепқорлықпен  әкімшілік құқық бұзушылық, сондай-ақ   құқық бұзушылық жасағаны үшін  оны жасаған күннен бастап 1 жыл өткеннен кейін әкімшілік жауаптылыққа  тартылуға тиіс емес, ал заңды тұлға салық салу саласында әкімшілік құқық бұзушылық жасағаны үшін  оны жасаған күннен бастап 3 жыл өткеннен кейін әкімшілік жауаптылыққа  тартылуға тиіс емес. Созылып кеткен әкімшілік құқық бұзушылық кезінде адам  әкімшілік құқық бұзушылық анықталған күннен бастап 2 ай өткеннен кейін әкімшілік жауаптылыққа тартылуға тиіс емес. 
 
 

Әкімшілік жауапкершіліктен босату 

     Әкімшілік құқық бұзушылық жасаған тұлғалар жауапкершіліктен босатылуы мүмкін, осындай босатылудың негіздерін қарастырайық.

Зиянның мардымсыз  болуы. Егер жасалған әкімшілік құқық  бұзушылықтың нәтижесінде аз зиян келтірілсе, онда әкімшілік құқық бұзушылық  туралы істі қарауға уәкілді орган  әкімшілік жаза тағайындаудың орнына ауызша ескертумен шектелуі мүмкін.

Келтірілген залалды  өз еркімен өтеу. Әкімшілік құқық  бұзушылықты алғаш рет жасаған  тұлға, сотпен, органмен (лауазымды  тұлғамен) әкімшілік жауапкершіліктен босатылуы мүмкін, егер өз еркімен  келтірілген залалды өтесе немесе өзге жолмен құқық бұзушылықтың нәтижесінде болған зиянды өтесе.

Өзге негіздер. Әкімшілік құқық бұзушылық жасаған  тұлға әкімшілік жауапкершіліктен рақымшылық жасау актісінің шығуына, жағдайдың өзгеруіне, науқастануға, ескіру мерзімінің өтуіне байланысты босатылады. 

     Әкімшілік жауапкершілікке, әкімшілік құқық бұзушылық жасау мезетінде ақыл-есінің кемдігі жағдайында болған, яғни өзінің сырқаты жағдайына байланысты іс-әрекеттеріне жауап бере алмаған және өз қимылдарын басқара алмаған тұлға тартылмайды. 

     Сонымен, әкімшілік жауапкершілік дегеніміз — құқық бұзушыға оның әкімшілік құқық, бұзушылық жасағаны үшін мемлекеттік органның және лауазымды тұлғаның оған жазалау шараларын қолдануы сипатына ие болған заңды жауапкершіліктің бір түрі. Әкімшілік жауапкершілік 16 жастан басталады. Әкімшілік жауапкершіліктің негізі болып — әкімшілік құқық бұзушылықтың (әкімшілік терісқылықтық) жасалуы жатады. Құқық бұзушылық жасаған тұлғалар әкімшілік жауапкершіліктен босатылуы мүмкін. Бұл негіздер әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексте көрсетілген. Кәмелеттік жасқа толмау жеңілдететін жағдай болып ескеріледі 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Әкімшілік құқық бұзушылық  туралы Қазақстан  Республикасының  Кодексі 

   1-бөлiм. Жалпы ережелер (1 - 27 баптар)

   1-тарау. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңдар (1 - 6 баптар)

   2-тарау. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы (7 - 27 баптар)

   заңдардың міндеттері мен принциптері

   2-бөлiм. Әкімшілік құқық бұзушылық және (28 - 537 баптар)

   әкімшілік жауаптылық

   Жалпы бөлім (28 - 79 баптар)

   3-тарау. Әкімшілік құқық бұзушылық (28 - 30 баптар)

   4-тарау. Әкімшілік жауаптылық (31 - 37 баптар)

   5-тарау. Әкімшілік жауаптылықты болдырмайтын мән-жайлар (38 - 43 баптар)

   6-тарау. Әкімшілік жаза және әкімшілік-құқықтық (44 - 59 баптар)

   ықпал ету шаралары

   7-тарау. Әкімшілік жаза қолдану (60 - 66 баптар)

   8-тарау. Әкімшілік жауаптылықтан және (67 - 71 баптар)

   әкімшілік жазадан босату

   9-тарау. Кәмелетке толмағандардың әкімшілік жауаптылығы (72 - 79 баптар)

   Ерекше бөлім (80 - 733 баптар)

   10-тарау. Жеке адамның құқықтарына қол (80 - 97 баптар)

   сұғатын әкімшілік құқық бұзушылық

   11-тарау. Азаматтардың сайлау құқықтарына (98 - 110 баптар)

   қол сұғатын әкімшілік құқық бұзушылық

   12-тарау. Кәмелетке толмағандардың құқығына қол (111 - 117 баптар)

   13-тарау. Меншікке қол сұғатын әкімшілік құқық бұзушылық (118 - 136 баптар)

   14-тарау. Кәсіпкерлік қызмет саласындағы әкімшілік құқық бұзушылық (137 - 158 баптар)

   15-тарау. Сауда және қаржы саласындағы әкімшілік құқық бұзушылық (159 - 204 баптар)

   16-тарау. Салық салу саласындағы әкімшілік құқық бұзушылық (205 - 219 баптар)

   17-тарау. Өнеркәсіп, жылу, электр энергиясын пайдалану (220 - 230 баптар)

   саласындағы әкімшілік құқық бұзушылық

   18-тарау. Сәулет-құрылыс қызметі саласындағы (231 - 239 баптар)

   әкімшілік құқық бұзушылық

   19-тарау. Қоршаған ортаны қорғау, табиғи ресурстарды (240 - 306 баптар)

   пайдалану саласындағы әкімшілік құқық бұзушылық

   20-тарау. Карантиндік ережелер мен мал дәрігерлік (307 - 311 баптар)

   қадағалауда әкімшілік құқық бұзушылық

   21-тарау. Қоғамдық қауіпсіздікке және халықтың (312 - 329 баптар)

   денсаулығына қол сұғатын әкімшілік құқық бұзушылық

   20-1-тарау. Білім беру саласындағы әкімшілік құқық бұзушылық

   22-тарау. Қоғамдық тәртіпке және имандылыққа (330 - 341 баптар)

   қол сұғатын әкімшілік құқық бұзушылық

   23-тарау. Баспасөз және ақпарат саласындағы (342 - 352 баптар)

   әкімшілік құқық бұзушылық

   24-тарау. Басқарудың белгіленген тәртібіне қол сұғатын (353 - 388 баптар)

   әкімшілік құқық бұзушылық

   25-тарау. Қазақстан Республикасы мемлекеттік шекарасы (389 - 399 баптар)

   режимінің белгіленген тәртібіне және Қазақстан Республикасының аумағында болу тәртібіне қол

   сұғатын әкімшілік құқық бұзушылық

   26-тарау. Кеден істері саласындағы әкімшілік құқық бұзушылық (400 - 438 баптар)

   27-тарау. Көлікте, жол шаруашылығында және (439 - 502 баптар)

   байланыста әкімшілік құқық бұзушылық

   28-тарау. Жалпыға бiрдей әскери міндеттілік, әскери (503 - 512 баптар)

   қызмет пен қорғаныс саласындағы әкімшілік құқық бұзушылықтар

   29-тарау. Мемлекеттік билік институттарына қол (513 - 531 баптар)

   сұғатын әкімшілік құқық бұзушылық

   30-тарау. Әкімшілік сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық (532 - 537 баптар)

   3-бөлiм. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы (538 - 576 баптар)

   істерді қарауға уәкілетті органдар

   31-тарау. Негізгі ережелер (538 - 540 баптар)

   32-тарау. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істердің (541 - 576 баптар)

   қайта қарауға жататындығы, лауазымды адамдардың істерді қарау және әкімшілік

   жазаларды қолдану жөніндегі құзыреті

   4-бөлiм. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жүргізу (577 - 695 баптар)

   33-тарау. Негізгі ережелер (577 - 583 баптар)

   34-тарау. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жүргізуге (584 - 603 баптар)

   қатысушылар, олардың құқықтары мен міндеттері

   35-тарау. Дәлелдемелер және дәлелдеу (604 - 617 баптар)

   36-тарау. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс (618 - 633 баптар)

   жүргізуді қамтамасыз ету шараларын қолдану

   37-тарау. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс қозғау (634 - 641 баптар)

   38-тарау. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарау (642 - 654 баптар)

   39-тарау. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы (655 - 671 баптар)

   істер бойынша заңды күшіне енбеген қаулыларды қайта қарау

   40-тарау. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша заңды (672 - 676 баптар)

   күшіне енген қаулыларды және оларға шағымдарды,

   наразылықтарды қарау нәтижелерә жөніндегі ұйғарымдарды қайта қарау

   41-тарау. Ақтау. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы (677 - 685 баптар)

   істі қарауға уәкілетті органның (лауазымды адамның) заңсыз әрекеттерңмен келтірілген

   зиянды өтеу

   42-тарау. Артықшылықтары және әкімшілік жауаптылықтан (686 - 695 баптар)

   қорғанышы бар адамдардың істері бойынша іс жүргізу ерекшеліктері

   5-бөлiм. Әкімшілік жаза қолдану туралы қаулылардың орындалуы (696 - 733 баптар)