Аль-Фараби

Ғалым мұралары жету кезеңдері

Ғалым мұраларының  бізге жетуін төрт кезеңге бөлуге болады: 1. Орта ғасырдағы араб, парсы  және басқа тілдерде жазған ғұламалар  арқылы (Ән-Надим, әл-Баиһақи, Ибн Саид әл-Кифти, Хаджи Халифа, Венике, Камерариус т.б.); 2. Жаңа дәуір кезеңдеріндегі Батыс  Еуропа мен Америка ғалымдары  арқылы (Леонардо да Винчи, Спиноза, И.Г.Л. Козегартен, Г. Зутер, Ф. Диетереци, К. Брокель, Дж. Сартон, М. Штейншнейдер, Д. С. Марголиус, т.б.); 3. 20 ғасыр, әсіресе Кеңес Одағы  шығыстанушы ғалымдары арқылы (В. В. Бартольд, Е. Э. Бертельс, Б. Ғафуров, С. Н. Григорьян, В. П. Зубов, А. Сагадеев, Ю. Завадовский, түріктер А. Сайылы, Х. Үлкен  т.б.); 4. Қазақстан мен Орта Азия оқымыстылары арқылы (Ә. Марғұлан, А. әл-Машани, О. Жәутіков, А. Қасымжанов, А. Көбесов, М. Бурабаев, Ә. Дербісәлиев, І. Жарықбаев, Ш. Хайруллаев т.б.).

Әбу Насыр әл-Фараби мұраларының Қазақстанда түбегейлі  зерттелуі 20 ғасырлардың 60-жылдарында ғана қолға алынды. Оған алғаш бастамашы  болған қазақ ғалымдары Ақжан  әл-Машани (Машанов) мен Қаныш Сәтбаев  еді. Әбу Наср Әл-Фарабидің 1100 жылдығына  орай шығарылған ЮНЕСКО шешімі бойынша 1975 жылы Алматыда халықаралық конференция  өткізілді.[9]

Бұл күндері ҚР ҒМ Ғылым Академиясының философия  институтында шығыс философиясы  және фарабитану бөлімі жұмыс істейді. Мұнда ғұламаның қазірге дейін  қазақ және орыс тілдеріне аударылып, ғылыми түсініктемелері мен алғысөздері  жазылып, 20-дан астам трактаттары  жарық көрді. Бұл бөлім Әбу  Наср Әл-Фарабидің диалектикасы, гносеологиясы  мен әлеуметтік философиясы мәселелері бойынша зерттеулер циклін жүргізіп келеді. ҚазМУ-де Фарабитану орталығы құрылған. Мұнда да Әбу Наср Әл-Фараби мұраларын аудару, зерттеу, насихаттау жұмыстары маркстік көзқарастардан арылған жаңа, тың бағыттар бойынша жүргізілуде