Беймата және беймата жаймалары, оның түрлері, тігін өндірісінде қолданылуы

 

Жасанды былғары жасау үшін, тігілген беймата  негізін қолданады.  Ол АЧВ-1 агрегатынан  алынған. Бұл мақта талшығы, капрон жіптерімен тігілген N34 трико өрімімен өндіріледі. Негіздің екі түрі шығарылады, үлкен немесе кіші 1м салмақтағы.

Бірақ таңғаларлық  жағдай бір қарағанда 2 негізбен тігілген 1 негізбен тігілгендегі көрсеткіштерге ұқсас. Бұл негізде талшық созу кезіндегі  үзілуге жұмыс істемейді, ал негізінен  капрон торлары жұмыс істейді. Егер тігілген негіздің құрылымын жақсарту керек болса, онда мақта талшықтарын  мерсерлеу керек. Сонда берік, қатты  созылатын трикотажға ұқсас материал шығады.

Желімделген беймата материалдары жыртуға жеткіліксіз  төзімділігімен ерекшеленеді, сондықтан  үстіге және былғарының астарына қолданылмайды. Бірақ қатты детальдарға қолдануға  болады. Бұл байланысқа іштік материал атр. B=1007 қызықтырады. Осы материалдардың көрсеткіштері кең қолданылған  материалдармен салыстырмалы түрде III-кестеде  көрсетілген.

Іштік беймата  материалдарының беріктігі әлі  жоғары емес, бірақ былғарыдан жасалған бұйымдарды қолдануға мүмкіндігі бар. Инетесімді беймата материалдары жасанды  былғары негізі ретінде қолданылады. Мұндай материалдардың қасиеті оған каркас немесе штапельді-вискозды талшық енгізу арқылы болады.

Беймата материалдарының қасиетіне өңдеу  үлкен әсер етеді. Мысалы, мерсеризация 10-20% үзуге беріктігін арттырады, беймата  материалдарының қалдық деформациясын  төмендетеді және иілгіштігін жақсартады.

Аяқ киім өндірісінде қолданылатын киіздер  орташа беріктікте болады, қозғалмалы, иіліске жақсы түседі. Киіздердің ерекше айырмашылығына, олардың жоғары пластикалық қасиетке ие болуы және жеңіл формасын өзгертуі жатады. Бұл  аяқ киімдерге қолданылады:өкшелерге, табандарға және басқа детальдарға. Аяқ киім өте ыңғалы болуы керек.

Беймата материалдарынан дайындалған бұйымдар үлкен қолдық дефрмация алады. Нәтижесінде  детальдың ең алғашқы формасы  тез өзгереді.

III-кесте.  Аяқ киімнің аралық детальдары  үшін қолданылатын текстиль материалдарының  салыстырмалы көрсеткіші.

Көреткіштері	Беймата астарлыматериал арт.В-1007	Кендірлі бөз арт.1112	Кендірлі қағазды кордон.арт.797
Ені,см.................... Жуандығы,мм...... Салмағы,г............. Төзімділігі,кгс...... Бағыттары: Тігінен.................. Көлденеңінен...... Үзілу ұзаруы,% Бағыттары: Тігінен.................. Көлденеңінен.......	120            0,56           106,2                          19,2             6,2                12,6            35,6	69 1,5           _       142 7               35           34                _            _	102 1,5         240 10                   35             36                  _              _

 

Кеңістік  созу және өзгеру салдарынан беймата  материалдарының құрылысы мен қасиетін өзгерту үлкен мәнге ие.                                                                                                                                                                           

           4-сурет. Бірретті және көпретті кеңістіктегі текстиль материалдарының созылуын анықтайтын ERDT құралының сұлбасы:

1-цилиндр  ; 2-төменгі сақина ; 3-қысу сақинасы ; 4-резиналық мембрана ; 5-сыналатын  үлгі ; 6-қысып тұрған ауаны анықтағыш  ; 7-МП микроқайтақосқыштың штативі  ; 8 және 9-реттегіш клапандары ; КМ-контактілі  монометр

 

 

Шеңбер  формасы беймата материалдарының  сынақтық үлгісі эластикалық резиналық  мембрана құралына бекітілген ( 4-сурет ). Осы жерде екіосьтік “кеңістік” созылу өтеді, себебі резиналық мембрана мен материал арасында араласу және үйкеліс болмайды. Тоқылу-берік мембрана қысым әсерінен берік сыналатын  материалға тиіп тұрады. Сынау процесінде жақындау нүктесі өзгермейді. Суреттелген  жұмыста бесінші циклдан кейінгі  деформация өлшенген, жұмыс қысымы 0,9 кг*с/ см ( 0,9·9,81·10 н/м ).

Үлкен деформация жасайтын беймата материалдары белгіленген:егер зерттелген материалдарда деформация қадағаланса 3,0-6,1% тігінен, көлденең бағытта, өруге, тоқу-тігу беймата материалдары сәйкесінше 12,6-15,8% және 16-22%.

Бұл сынақтар тұрақты тоқу-тігу материалдары трико-сукно, трико-трико өрімдері кезінде алынатынын көрсетті. Бірақ маталармен салыстырғандағы  олардың көп ретті әсерлерге  тұрақтылығы көбнесе төмен болады.

  

 

 

 

 

 

 

                                                                                                                                   5-сурет. Тоқып-тігілетін беймата материалдарын байлаудың сұлбасы. 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

 

 

 

 

 

 

 

        Формаланған талшықты жайғақ ( 5-сурет ) транспортермен (2)   машинаның тоқу жүйесіне түседі. Қозғалмалы инелер (3) қайта түсу қозғаласында платина (4) орнымен өтеді және талшықты жайғақты теседі. Инелер (5) қозғалмалы инелердің ілгектерімен жіпті салып отырады. Итергіштер (6) қозғалғыштарды жоғары көтеріп отыруы және ілгектерге кірудің жолын жабады. Жіпті салған соң, инелер инелер төмен түсіріледі және жіппен талшықты жайғақты тоқиды. Талшықты жайғақты тығыздау  үшін ол қозғалмайтын платинаға (8) қыстырылады. Алынған тоқу-тігуден өткен беймата материалдары біліктен өтіп, тауарлы білікке (10) оралады.

6-сурет. Малимо беймата материалдарын алудың сұлбасы.

 

 

 

Беймата тоқыма материалдары Малиманы келесі техникалық созба бойынша өңдейді. ( 6-сурет ). Арқау жіптері (1) бобинадан (2) бір жақты шпулярниктерге  орнатылған (3) кареткаға (4) барады. Ол қайта түсу қозғалысын жасайды, қозғалмалы инелі  транспортер жанына арқау жіптерін орналастырады. Соңғы жіптерді шалу жасау аймағына әкеледі (6). Навойдың жоғарғы жағынан (9) негізгі жіптерді орайды (8), ол бағыттаушы пруток (9) және пластинадан (10) шалу жасау (6) аймағына түседі, арқау жіптеріне (1) перпендикуляр  орналастыру арқылы (1) навоядан (11) тігілген жіптер(12) бағыттаушы біліктер арқылы өтіп және пластина (10) да жасау (6) аймағына түседі, шалу жасау элементтерінің көмегімен перпендикулярлы түрде  тоқиды, жүйедегі жіптер 1 және 8. Алынған жайма (15) біліктен (16) өтіп, инелі транспортерлерден өтіп, дискаға (17) түседі. Оны алып тастайды. Осыдан кейін жайма біліктер арқылы 18 және 19 өтеді және қоюшы механизмге (20) түседі, онда Спокес паковкада (21) формаланады. Малимо беймата жаймаларының ерекшелігі тігінен және көлденең жіптерінен тұруы, материал сияқты созуын төмендетіледі.

           2.1. Беймата жаймалары , оның түрлері

           Беймата жаймаларын текстиль материалдарының ( холст, жіптер жүйесі, каркас және т.б.) бір немесе бірнеше қабаттары әртүрлі әдістерімен ( тоқу-тігу, инетесу, клейлеу және олардың қиылысуы ) бір-бірімен бекітілген қарапайым құрылымнан тұрады. Кездемелер өндіру әдісі бойынша тоқу-тігу, инетесу және клейлеу боп ерекшеленеді. Беймата жаймаларының құрылымын оны құрайтын текстиль материалдарының қабаттары және оларды біріктіру құрылымы анықтайды.

Беймата бұйымдар көбінесе жайма түрінде ұзындығы 3 мм-ден қысқа емес талшықтардан немесе жіптерден жасалған жайғақтан  өндіріледі. Жайғақ бір немесе бірнеше  қабаттан жасалынады. Жайғақ сирек  тоқылған матамен, трикотаж жаймасымен, қабыршақпен қатырмалау  арқылы да шығарылады. Беймата жаймалар матаға ұқсас көрінеді, бірақ құрылымы және қасиеттері бойынша айырмашылығы көп.Жайғақтар  бір бірімен әртүрлі әдісп 

ен бекітіледі.

        Бекітудің үш әдісі белгілі:

              1. Механикалық,

              2. Физика-химиялық,

              3. Аралас

        Механикалық әдістермен өндірілетін  бейматаларға

              1. Іліп тоқыла тігілген жайма,

              2. Инетесімді,

              3. Киізбасылым жайма жатады.

          Іліп тоқыла тігілген жайманы  толтырғыш ретінде  талшықты  жайғақ, жіптер жүйесі, мата, қабыршақ  және т.б. болады.

          Беймата жайманы тоқу-тігу ідісімен  қалыптастыру тарау-тоқу агрегатында  орындалады. Беймата жаймаларын  тоқу-тігу үшін қолданатын тігу  өрімдер түріде құрылымдық сипаттамасы  болып саналады. Ал негізін бекіту үшін желіс тоқудың әртүрлі тоқыма айқаспалары қолданылады : трико, сукно, шарме, филей, сонымен қатар әртүрлі олардан қиыстырылған айқаспалар.

           Беймата жаймаларының инетесу  құрылымын 1см-тегі тесік жиелігі  сипаттайды. Ал беймата жаймаларын  клейлеуді клейлеу құрылымы бағалайды.  Клейлеудің бірнеше түрі бар  : контактылы, клейлеу,  муфталар, ламельді, агрегатты.

           Беймата жаймаларының сызықтық  өлшемдерінің ұзындығы L, мм; ені  B, мм және қалыңдығы b, мм сипаттайды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

Беймата материалдары тұрмыста, техникада және медицинада айтарлықтай кең қолданысқа ие. Оның қолдану аумағы қасиетінің ерекшелігіне байланысты:көлемі, ауа  өткізгіштігі, жақсы жылу және дыбыс  оқшаулау қасиеті және т.б.

Беймата материалдарының ( тұрмысқа арналған ) ассортименті өте кең және оны  екі топқа бөлуге болады : киімдік ( пальтолық, костюмдік, перделік, скатерттік, салфеткалық, кілемдік және жасанды  үлбірлік ), өнеркәсіпте беймата  материалдары орам оқшаулау қасиеті  фильтрлік, әрлеу, ыспа ретінде қолданады.

Медицинада  беймата материалдары ұзақ уақытқа  сонымен қатар бір қолданысқа жарайтын компресті, санитарлы-гигиеналық, емдік-профилактикалық мақсаттағы материалдар ретінде қолданады.

Қазіргі уақытта беймата материалдар  өндірісін мата ретінде кеңейтуге  үлкен көңіл бөлуде. Біздің отандық  өнеркәсіптерінде беймата материалдарының  өндірісінің барлық әдісі қолданылуда. Сондықтан шикізат ретінде талшық , иірімжіп және жіп , маталар , трикотаж , қабыршақтар қолданылады. Егер талшықтар  негіз ретінде қолданылса шикізаттың басқа түрлері әрі негіз , әрі  байланыстырғыш элемент ретінде  қолданылады.

Талшықты  жайғақ табиғи және химиялық талшықтардан жасалынады. Бұл талшықтар төменгі  сортты , иіру өндірісінен қалған қалдықтар  лоскут пен шүберек қалдықтарының  жиынтығы. Талшық қабаттарының беймата  материалдары өндірісінде жабыстырушы  ретінде жалғыз немесе ширатылған мақтадан, капрон, лавсан, хлорлы жіптерден жасалған иірімжіптер қолданылады. Арнайы беймата  материалдар өндірісі кезінде әйнектік немесе металдық жіптерді қолданады.

Жіптік, маталық және тегіс каркас дайындаған кезде зығырлық, мақталық талшықтар  мен химиялық штапеольдік талшықтарды, полимерлі қабаттарды, металдық торларды қолданады.

Беймата өндірісіне түсетін шикізат дайындау процессі шикізаттың түріне және беймата  материалдарын өндіру әдісіне байланысты болады.

Талшықтың шикізатты дайындау, тазалау,араластыру, кардты тарау, жайғақ қалыптастырудан  тұрады. Талшықтарды кардты тарауға  дайындау және кардты тарау талшықтың  түріне байлансыты. Ол бірінші бөлікте  жазылған жайғақ механикалық,аэродинамикалық, гидравликалық әдіспен жасалады. Механикалық әдіс тарамдарды қабаттарға тарау машинасының арнайы конвейрлерінің көмегімен орналастыру болып  табылады. Аэродинамикалық әдісте талшықтар ( тарау машинасындағы ) торлы барабанға  ауа ағынымен өтеді. Жоғарғы бетінде  бағытталмаған талшықтардың қабаты пайда болады. Гидравликалық әдістің  ерекшелігі қысқа талшықтардан сулы суспензиялау әдісімен жайғақ қалыптастыру болып табылады.

 

 

Мазмұны

Кіріспе

1. Беймата текстиль материалдары .........................................................             3              

1.1. Беймата материалдарының классификациясы ..................................          4             

1.2. Беймата матриалдарын өндіру негіздері ........................................              4  

1.3. Беймата материалдарын дайындаудың тоқып-тігу әдісі ..........                  5          

1.4. Беймата материалдарын дайындаудың инетесімді әдісі ..............              6    

1.5. Беймата материалдарын дайындаудың киізбасылым әдісі ........                8   

2. Беймата материалдарының құрылысы .........................................                   9

2.1. Беймата  жаймалары, оның түрлері ..............................................             13

Қорытынды……………………………………………………                 15 Қолданылған әдебиеттер тізімі …………………………………….                  16

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер:

 

1. “Механическая  технология текстильных материалов”   А.Г.Севостьянов, Н.А.Осьмин;

2. “Текстильное материаловедение по легкой промышленности”     Б.А.Бузов

3.  www.Google.ru;

4. “Научный альманах” журнал 2005 май - июнь.