Транзисторлар

2.7-сурет. Тиристордың  жүктемемен қосылуы (а) және  кернеулер мен тоқ диаграммалары (ә)

Көрсетілген схемада қосылу сәтін басқару кернеуінің фазалық  жылжуы анықтайды. Фазалық жылжуды басқарушы электрод тізбегіне қосылған реттелетін фазабұрғыш береді.

 

 

 

 

5.Күшейткіштер

 

     

       а)                       б)                      в)                          г)

3.1-сурет. Өрістік транзистор

а) өрістік тразистордың басқарушы өткізгішпен р - тектес.

б) өрістік тразистордың басқарушы өткізгішпен n – тектес.

в) металл диэлектрик өткізгіштік қондырылған n – тектес каналымен

г) металл диэлектрик өткізгіштік  индукцияланған р- тектес каналымен

Күшейткіш деп кіріс сигналының қуатын алуға (күшейтуге) арналған құрылғыны  атайды. Күшейтудің, энергияны қорек  көзінен тұтыну есебінен активті  элементтердің көлемімен жүзеге асырылады.

 

3.2-сурет

Күшейткіштің негізгі 2 элемент: кедергі R және басқаратын активті элемент АЭ (3.2-сурет) кедергі кіріс сигналының әсерінен өзгереді. Активті элеметтің кедергісінің өзгеруін қорек көзімен кернеуімен, R және АЭ тізбегінен  өтетін тоқ өзгереді. Нәтижесінде схеманың элеметтеріндегі кернеу өзгереді, сонымен бірге   кернеуі өзгереді. Дұрыс жобаланған күшейткіштер  > кернеу алу қиын емес.

3.3-сурет Күшейткіштің  каскадтың құрылымдық схемасы

3.3-суретте күшейткіш кіріс және шығыс үшін жалпы шинасы бар активті төртұшты түрінде келтірілген. Кіріс сигналының ішкі кедергісі бар кернеу генераторы ретінде көрсетілген. Күшейткіштің шығысын да кедергісі қосылған. Генератор мен жүктеме күшейткіш каскадтың бөлігі болып табылмайды. Бірақ оның жұмысында маңызды рөл атқарады. Суреттегі күшейткіштің  және кедергілері бар. Күшейту шамасынабайланысты кернеуді, тоқты және қуатты күшейткіш деп бөледі. Барлық күшейткіштер қуатты күшейтеді, бірақ кернеуді күшейткішең бастысы кернеуді күшейтеді. Ал тоқты күшейткіш тоқты күшейтеді. Күшейткіш каскадтарды және шамаларының қатынасы бойынша бөлу ыңғайлы, егер күшейткіштер > , онда оның потенциалды кірісі бар, және ол кернеуді күшейткіш болып табылады. Тоқты күшейткіш деп > , яғни ол жердегі кіріс тоқтікі болады. Қуатты күшейткіште » , яғни кіріс кіріс сигналының қорегімен дәл келеді. Сонымен қатар және  бойынша кернеуді күшейткіштер < тоқты күшейткіштер >   қуатты күшейткіштер » бөлуге болады.

Күшейтетін сигналдардың түріне байланысты күшейткіштерді гормоникалық сигналдарды  күшейткіш деп, және импульстік сигналдарды күшейткіштер деп бөледі. Гормоникалық  сигнал күшейткіш жазу, және сигнал шығару құрылғыларына күшейткіштер жатады. Мипульстік күшейткіштер әр түрлі формадағы импульстерді күшейту болып табылады.

 

6.Транзисторлық кілт

 

Транзисторлық кілт деп жүктеме тізбегін басқарушы кіріс сигналдардың арқасында косып-айырып тұратын транзисторлық құрылғыны айтамыз. Транзисторлық кілттерде көбінесе тран- зистордың ортақ эмиттермен қосылу схемасы қолданылады (6.2-сурет). Жалпы эмиттермен қосылган транзисторлық кілттің күшейткіштен айырмасы - оның схемасының көрсеткіштерімен және кіріс сишалмен камтамасыз етілетін жұмыс режимінде.

Күшейткіш каскадта транзистор кішкентай  сигнал режимінде жұмыс істейді  де, жұмыс (не тыныштық) нүктесі вольт- амперлік сипаттамасының активтік облысында  жатады. Ал кілтте транзистор үлкен  сигнал (кілттік режим) режимінде  жұмыс істейді.

Мұнда кіріс сигналдың екі шектік деңгейі бар: қосылу деңгейі U₀₁^’ және ажырау деңгейі U₀₁^’’ .Қосылу деңгейінде транзистор ашылады, ал ажырау деңгейінде транзистор жабылады. Үлкен сигнал режимінде кіріс сигнал осы екі деңгейдің шекті мәндерінен асып кетеді. Кезекті қайта қосылыстан кейін транзистор не кесіп тастау жағдайында, не қанығу жағдайында болады. Қайта қосылыс кезінде, яғни жағдайлар ауысқанда, транзистор өте  аз уақыт аралығында активтік облыста болады. Сөйтіп, транзисторы қанығу режиміне жетіп жұмыс істейтін кілт қанығу кілті деп аталады. Түзу

сызықты R_к жүктемесі бар (яғни, жүктеме тек активтік кедергіден тұрады) транзистордың динамикалық шығыс сипаттамасы 6.3-суретте бейнелеген. Осы сипаттама бойынша қанығу кілтінің қалыпты жағдайларын қарастырып, және кілттік рсжимнің шарттарын табайық. Ортақ эмитермен қосылган транзисторлық кілтте сигналды инвесрстеу (180°-қа бұрып жіберу) болады, яғни кірісте үлкен кернеу деңгейі болса, шығысында кіші кернеу деңгейі болады, ал кірісте кернеудің кіші деңгейі болса, шығыста үлкен деңгейі болады. Кесіп тастау (немесе тыйып тастау) жағдайын қарастырайык.

Оған 6.3-суретте II облыс сәйкес болып, жұмыс жағдайын 1 нүкте сипаттайды. Егер базадағы кернеу:

 

U_б(6.1) 

болса, мұнда: Е_б0- жауып тастау кернеуі, яғни бұл кернеу шамасында транзистор жабық, эмиттерлік және коллекторлық өткелдер кері кернеумен ығысқан.

Осы жағдайда транзистордың  тоқтары өте кішкентай: і_к=І_ко,і_б=І_б0, і_э=І_эо - бұл жылулық кішкене тоқтар. Кобінесе транзисторлар үшін І_э0, І_бо-І_ко.Сондықтан коллектордағы кернеу:

           U_k=-E_k+I_koR_{k -Ek}

Сонымен кесіп тастау жағдайында, яғни U_б>0 болғанда және (6.1) шарт орындалғанда база тізбегінде кішкене кері тоқ жүріп жатады:

               і_б=І_б0-І_ко