Электржетектердің қызметтері

                                                 КІРІСПЕ

     Күштік жартылай өткiзгiш және микропроцессорлық техниканың дамытуымен жиiлiктік реттегіш жасау мүмкiн болды. Ол жүктеменiң сипаты бойынша берілген параметрлер бойынша электр қозғағышының жылдамдығын және моментiн басқаруға  мүмкiндiк береді. Бұл өз кезегiнде, өте үнемдi iс жүзiнде кез келген процесстiң технологиялық жүйелерде және электр желдерi ауыр аумалы-төкпелi процесстерсiз дәл реттеуiн жүзеге асыруға мүмкiндiк бередi.

• (ЖРЖ ) электр қозғағыштарды жиiлiк реттеуге мүмкiндiк бередi:
• жабдықтың жұмысының сенiмдiлiгi және жүйелердi жоғарылату;
• шығарылған өнiм және берiлетiн қызметтер сапаландыру;
• өндiрiстi автоматтандыру;

      Жиілікті  басқаратыньЭЖ жүйелері мен екі  жақтан  қоректендірілетін қозғалтқыштарда  қозғалтқыштардағы  шығындары  10-20потер% -ға дейін төмендетуге болады.Реостаты басқарылатын  және сырғанау  муфтасы  бар  ЭЖ –ларда  жетектік қозғалтқыштың  қуатын жоғарылат уталап етілмейді, өйткені жылдамдықты реттеу кезінде  сырғанау шығындар резисторлар мен  муфтада ғана болады. Қысқа тұйықталған  АҚ- ның кернеуін реттеу кезінде  оның куатын  сырғанау шығындары  әсерінен қозғалтқыш  қатты  қызбайтындай  етіп таңдау қажет. Мұндай жиіліктік реттегіш электржетегінің функционалдық схемасы төменде көрсетілген.

      1-сурет. Функционалдық схема

Функционалдық элементтер:

• (Р ) реттеуiш электр қозғағыштағы процесстердi басқаруы үшiн арналған.
• (ЭП) электр түрлендiргiшi тұрақты немесе айнымалы тоқтың реттелетiн кернеуге желiнiң электр энергиясының өрнектеуi үшiн арналған.
• (ЭМП) электромеханикалық түрлендiргiш - қозғаушы электр энергиясының механикалыққа өрнектеуi үшiн арналған.
• (МП) механикалық түрлендiргiш қозғаушының айналуын жылдамдығын, сонымен бiрге (iлгерлемелi айналдырушыға немесе айналдырушы iлгерлемелiге) қозғалыстың сипатын өзгерте алады.
• УПР - басқарушы әсер.
• ИО - атқарушы орган.

     Жиiлiктік - реттейтiн электржетектің жұмыс

     Жиiлiктік - реттейтiн электржетектің элементтерінiң құрамы, олардың жұмысы және тағайындау схемада көрсетiлген.

      2-сурет.  Жиiлiктік - реттейтiн электржетектің элементтерінiң құрамы 

     Өнеркәсiптiк жиiлiкпен (U, = f) айнымалы кернеу көзі (1) қоректенетін желiлерден (2) түзеткiшке келеді. Түзеткiштiң шығуындағы тiктелген (±U) кернеудiң пульсациясын тегiстеу үшiн (3) сүзгi бекiтiледi. Тұрақты кернеуден (= U) тоқтың басқарылатын (4 ) импульсты инверторына беріледі. Инвертордың электрондық кілтері (8) басқару жүйесiнiң сигналдары бойынша ашылып және жабылады. Ол тоқтың импульстерi ұзақтық бойынша сонымен бiрге құрастырылатын әр түрлi қажеттi жиiлiкпен синусоида формасының қорытынды қисықтарына қалыптасып орындалады. пульсациясыны тегiстеулер үшін  инвертордың шығысында (5 ) қосымша жоғары жиiлiктi сүзгi бекiтiледі. Содан соң кернеу (6) технологиялық жүйенiң жетегі болып табылатын (М) электрқозғалтқыштың орамына беріледі.

     Технологиялық жүйенiң параметрiне жататын реттеу бағдарлаушысы (8) ЖРЖ басқару жүйесiне келген сигналды (7) датчикпен өлшенедi. Немесе (9 ) сыртқы басқару жүйесi технологиялық жүйенiң жұмыс сипаттайтын көп параметрлер туралы мәлiметтi жинайды. Шамаларға байланысты, бұл сигналдың өзгерiсiнiң жылдамдығы және программалық қондығылар ЖРЖ ның басқаруын микропроцессорлық жүйе кейде түзеткiш және инвертордың электрондық кілттеріне бағдарлаушы импульстердi қалыптастырып береді.

     Жиілікті  реттегіш электржетегінің қағидалары: жиiлiк - реттелетiн электржететегін басқару принциптары және ерекшеленуі нақты схемалық шешiмдер шарттарға байланысты әртүрлі болады. Сонымен қатар электржетегінің жиiлiк реттеуiнiң техникалық шешiмдерiнiң көпшiлiгiн шектеу де өз кемшiлiктерi болады.

     ЖРЖ ке жиiлiк түрлендiргiштерiн схемалық шешiмдер: 0, 4 кв (380) кернеуге кәдiмгi жиiлiк түрлендiргiштерде орындалатын схемалар және келтiрiлген құрылымдық схемалардан бiр-бiрiмен аз айырмашылығы болады. Оларда құны арзан төмен вольттi транзистор кілтері қолданылады. Дегенмен  мысты үнемдеу үшін 250 квт және одан жоғары қуатты барлық мақсаттардағы электржетектерінде 6 немесе 10кВ  кернеулерге орыналастырады.

     3-сурет. Бұрғылама үрлегiштiң электржетегі

     Функционалдық бөлiктер: Реттеудi алшақ салынған жүйемен күш беретiн бөлiк немесе электржетек, механикалық бөлiк, электр қозғалтқышты басқару жүйесi.

     Жоғарғы вольтты жиiлiк - реттелетiн электржетегінде кернеуді үлкендету үшін құны жоғары  тиристор кілттері қолданады. Жоғарғы вольтты асинхрондық электржетек үшiн күрделiрек түрлендiргiштердегi толық басқарумен электрондық кілтерді қажет етеді. Жоғарғы вольтты ЖРЖ ның жалпы құны азайтуға мүмкiндiк беретiн схемалық шешiмдер қатары бар. 

     Электржетектердің қызметтері

     Электржетек механизмінің әр түрлi жүйелерде тетiктерiнiң қарпайым әс әрекетін істеуге арналған айнымалы тоқ электр қозғалтқыштары сенiмдiлiк және бұл машиналардың құны аздығына байланысты көп тараған. Негiзгi ерекшелiк электр қозғалтқыштарының қысқа тұйық роторымен iлеспе және асинхрондық қоректенудiң тең жиiлiгi электр қозғағышының ротордың айналу жиiлiгi болып табылады. Іс жүзiнде жүктемеге байланысты емес.

Түрлендіргіштер басқарылмайтын (трансформатор, түзеткіш, параметрлік ток көзі және басқарылатын (мотор-генератор, басқарылатын түзеткіш, жиілік түрлендіргіші болуы мүмкін. Сонымен бірге оның өткізгішітігі  бір бағыттық (мотор-генератор, екі  вентильдік жинағы бар басқарылатын түзеткіш) болады. Түрлендіргіш бір  бағыттық болғанда энергияның жүктемеден қайтуы кезінде тежеу энергиясын тоқтату үшін қосымша резистор қолданылады. Электржетек координаталарын басқарудың өте маңызды бір жағдайы – жылдамдық пен моментті тұрақтанған режімде технологиялық процесс талаптарына сәйкс қозғалтқыштың механикалық сипаттамаларына әсер ету арқылы реттеу. Бір координатының тәуелсіз өзгеруі кезінде екінші координатаны талап етілген деңгейде ұстап тұру – реттеудің жеке жағдайы болып табылады.Көп жағдайларда реттелетін шама ретінде жылдамдық алынады. Мысалы, көп тетiктер, шомбал ротормен реттеу аралықта жұмыс iстегенде шулар және электр қозғалқыштағы дiрiлдеу шамданған құбылыстарда болған резонанстық жиiлiктердiң аймағы иемдене алады. Программалық күйге келтiрулер жолымен жиiлiктер реттеу тыйым салу болады. Бұдан басқа, түрлендiргiш S тың ерiксiз келтiруiне қамтамасыз ете алады - бейнелi аяңшыл мiнездеменi - таратып жiберу қауiптi өндiрiстердiң конвейерлерi үшiн ерекше құнды және шапшаң лифттар үшiн жағымды жұлқынуларсыз. Басқару олардың микропроцессорлық жүйесi үйреншiктi коммуникациялық порттары болатындықтан. Басқаруды микропроцессорлық жүйе бойынша автоматты электржетектің жұмысты 500 параметрін оптимизациялауға мүмкiндік береді.