Дельфи. Шахматная позиция

Мазмұны

Кіріспе...........................................................................................................................3

1. Программаның нұсқалы және техникалық өңделуі.............................................4    

1.1. Техникалық жабдықтаманың және ақпараттық      қамтамасыздандыруды таңдау.........................................................................5

1.2. Алгоритмдердің сипаттамасы...................................................................9

2. Жобаны өңдеу..........................................................................................................7

2.1. Программаның жазылуы, спецификациясы............................................6

2.2.Программаның мәтіні..................................................................................7

2.3. Программаны тестілеу...............................................................................9

Қорытынды...................................................................................................................9

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі..............................................................................0

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

Соңғы кезде адамдардың программалауға қызуғышылығының артқанының байқаймыз. Бұл құбылыс ақпараттық-коммуникативтік технологиялардың адамның күнделікті өміріне енуіне байланысты. Егер кез-келген бір адам копьютермен жұмыс істесе, онда белгілі бір уақыттан кейін сол адамда программалауға қызуғышылық туындайды.

Қазіргі кезде дербес компьютерлердің басым көпшілігіне Windows операциялық жүйелері орнатылған, сондықтан программалауға ұмтылған адам жоғарыда көрсетілген операциялық жүйелерінде жұмыс істейтін программаларды құруға тырысады.

Бұрында қолданушыға Windows-қа арналған программа жасау өте қиын болды, себебі тек тәжірибесі мол мамандарға арналған Borland C++ for Windows компиляторы болған.

Ақпараттық технологиялардың қарқынды дамуы, программалаудың тиімді әрі өнімді әдісітеріне сұраныстың өсуі Borland Delphi-дің пайда болуына әкелді. Delphi-дің негізі ретінде Rapid Application Development технологиясы жатыр. Бұл технологияның мәні программистің жұмысын оңайлатуға негізделген. Rapid Application Development технологиясын қолдану кезіндегі өнімділіктің шамасы салыстырмалы түрде керемет!

Delphi тілінің негізінде көптеген программистерге таныс,  қатаң түрде стандартталған, объектілген-бағытталған Object Pascal тілі жатыр.

Заман талабына сай қолданылатын Delphi пакетінің нұсқасы - Borland Delphi 7 Studio. Delphi-дің графикалық интерфесі өте қарапайым, оны түсіну көп уақыт алмайды. Бұрыңғы нұсқалар сияқты, Borland Delphi 7 Studio алуан түрлі программаларды жасауға мүмкіндік береді: қарапайым біртерезелі утилиталардан бастап деректер базаларымен жұмыс істейтін программаларға дейін. Жетінші нұсқаның негізгі ерекшелігі ретінде NET технологиясымен жұмыс істеу мүмкіндігі.

Курстық жобаның мақсаты : «Шахмат позициясы» программасын құру. Программада бастапқы мәліметті екі түрде енгізу қарастырылуы тиіс:

1) Шахмат позициясы кездейсоқ сандар датчигінің көмегімен генерацияланады;

2) Шахмат позициясы ЭЕМ пернетақтасынан енгізіледі.

Осы мақсатты жүзеге асыру үшін келесі міндеттер орындалуы тиіс:

1. Шахмат алаңы мен фигураларды бейнелеу;
2. Корольдер үшін шахтардың анализы;
3. Корольдердің мүмкін шегінулерінің анализы;
4. Корольдер үшін әр 6 фигурадан мүмкін жеңілістің анализы;
5. Фигуралардың алаңдағы кездейсоқ орналастырылуы;

Зерттеу әдістері: кездейсоқ сандар датчигі, процедуралар, фунциялар, Drag & Drop технологиясы.

Программаның қолдану облысы: балаларға шахмат ойынын үйрету аясы. Программа Windows-ң ОЖ-де жұмыс істеуі керек.

 

1.Программаның нұсқалы және техникалық өңделуі

1.1.Техникалық жабдықтаманы және ақпараттық қамтамасыздандыруды таңдау

Borland Delphi 7 Studio программасы Windows 98, NT, 2000, XP, Vista, Seven операциялық жүйелеріне орнатыла алады. Программа компьютерден көп ресурстарды талап етпейді: процессордың такттік жиілігінің минимум шамасы 166 МГц, жедел жадтың мөлшерінің минимумы – 128 Мбайт, қаткыл дискдегі бос орынның мөлшері кем дегенде 128 Мбайт болыу керек.

  Бірдей айнымалыларды сақтау үшін массивтерді қолдану ыңғайлы. Кез-келген айнымалы секілді, массив те айнымалы сияқты сипатталуы керек:

Аты: array [астынғы_индекс. .үстінгі_индекс] of тип

Мұнда:

• Аты— массивтың аты;
• array — көрсетілген есім масиивтың аты екенін білдіретін Delphi тілінің арнайы сөзі;
• Астыңғы_индекс және үстіңгі_индекс — массивтың айнымалыларының өзгеруінің диапазонын анықтайды;
• тип —массивтың элементтер типі;

Программадағы көптеген жазуларды  белгілеу үшін Label компоненті қолданылады. Label-дағы жазуларды еркшелеуді тек жазудын түсі мен өлшемі арқылы жүзеге асырылады. Компонент өлшемі AutoSize қасиеті арқылы орындалады. Егер бұл қасиеттің шамасы true болса, онда компоненттердің өлшемі жазудың өлшеміне байланысты өзгереді.

Shape компоненті графикалық фигураларды бейнелеу үшін қолданылады. Бұл компоненттің негізгі қасиеті – онын формасы. Компонент 6 түрлі пішінге ие бола алады.

Delphi-де мәзірді белгілейтін екі компонент бар: MainMenu – басты мәзір, PopupMenu – қосымша мәзір. Екі компоненттердің ортақ қасиеттері көп. Бұл компоненттің негізгі қасиеті -  Items. Оның толтырылуы мәзір конструкторы арқылы жүзеге асырылады.

Tabset компоненті арқылы біз орынды үнемдеу үшін, бір жерде бірнеше сілтеме жасай аламыз.

Image компоненті графикалық файлдарды бейнелеуге қолданылады. Оның негізгі қасиеті- Tpicture.

GroupBox компоненті рамкамен қоршалған панельдің рөлін атқара алады.

.

1.2. Алгоритмдердің сипаттамасы

Алгоритм дегеніміз – белгілі бір мәселені шешуінің нұсқаулары. Кез-келген программаны жазу алгоритмдеуден басталады. Программалау процесі ыңғайлы болу үшін алгоритмдерді блок-схемалар түрінде дайындаймыз. .Алгоритмнің жалпылама схемасы 1-суретте көрсетілген.

Сурет 1. Алгоритмнің жалпылама схемасы

Шахматтық позицияны енгізу Drag & Drop технологиясы арқылы жүзеге асырылады, яғни кез-келген фигураны кез-келген бос орынға орналастыруға мүмкіндік бар.

Шахматтық жағдайдың анализының алгоритмі бірнеше алгоритмнең тұрады: 1 – корольдер үшін шахтардың анализының алгоритмі; 2 – корольдердің шахтан шығуының алгоритмы.

2-суретте шахматтық позицияның анализынын жалпылама алгоритмі көрсетілген.

Сурет 2. Шахматтық  позицияның анализының жалпылама алгоритмі

 

 

2 король үшін шахтан  құтылудың амалын табудың алгоритмдері бірдей, тек корольдің түсін анықтайтын параметр ғана өзгертіледі.

Шахтың анализының алгоритмі ойын алаңының әр торының дәйекті түрде теруге негізделеді. Егер торда фигура болса (нольден өзгеше емес),   онда фигураның түрі анықталып, сол фигура қарсы корольге қауіп төндіретінін я төндірмейтінін анықталады. Егер кез келген фигура қарсыластын короліне қауіп төндірсе, шах қойылады. Сонымен бірге корольге шах қойып тұрған фигура түрлі-түсті рамкамен белгілінеді;

Сонымен бірге қарсыластын  короліне де шахтың бар жоғы қарастырылады. Шахты іздеу алгоритмі 3-суретте көрсетілген.

Сурет 3. Шахты  іздеу алгоритмі

 

Сурет 3-ң жалғасы

Нақты фигуралардың корольге қауіп төндіретіндігінің я төндірмейтіндігінің анықтау алгоритмі астыда қарастырылады.

Шахтан құтылудың жалпы алгоритмі 4-суретте көрсетілген.

Сурет 4. Шахтан құтылудың жалпылама алгоритмі

 

Белгілі бір король қанша  бос позицияға ие болса, алгоритм сонша орындалады. Егер жаңа позиция шахқа әкелмесе, онда сол тор жасыл түспен ерекшеленеді. Егер ондай тор болмаса, корольге мат қойылады.

 

 

2.Жобаны өңдеу

2.1. Программаның жазылуы және спецификациясы

“Сhess” программасын жазу  Delphi7 арқылы жүзеге асырылады. Программанын жобасы бір ғана терезеден тұрады - Form1.

Form1 терезесі. 5-суретте жоба  көрсетілген.

 

Сурет 5. Программаның бас терезесі

Form1 компоненті.

Caption = 'Шахмат позициясы'

Menu = MainMenu1

AutoSize = True

OnCreate = FormCreate – ойын алаңының кескінделуі және суреттердің жүктелуі.

1 - Компонент TMainMenu

object N1: TMenuItem

Caption = 'Ойын'

object N2: TMenuItem

Caption = 'Фигураларды кездейсоқ орналастыру'

ShortCut = 113

OnClick = N2Click – Фигураларды кездейсоқ тәртіппен орналастырады.

object N4: TMenuItem

Caption = 'Алаңды тазарту'

ShortCut = 114

OnClick = N4Click – аланды барлық фигуралардан тазартады.

object N3: TMenuItem

Caption = 'Шығу'

OnClick = N3Click – Программадан шығу.

2 - компонент TTabSet

Align = alBottom

Tabs.Strings = ( 'Ақ','Қара')

TabIndex = 0

OnChange = TabSet1Change – 3-компонетттегі фигуралардың суреттерін өзгерту.

3 - компонент TImage

Center = True

DragMode = dmAutomatic

IncrementalDisplay = True

Transparent = True

OnEndDrag = PechkaImageEndDrag – ағымдағы компоненттен басталған Drag & Drop сессиясы аяқталған кезде шақырылады. Мысалы, фигураны алаңға қойғанда.

4 – компонент TLabel

Alignment = taCenter

AutoSize = False

Caption = 'Пешка' – басқа компоненттерде сәйкесінше «піл», «ат», «офицер», «ферзь», «король».

Font.Style = [fsBold]

5 - компонент TImage

IncrementalDisplay = True

OnDragOver = Image1DragOver – Drag & Drop сессиясы ашық болғанда және курсор компонентте орналасқанда шақырылады.

OnEndDrag = Image1EndDrag – ағымдағы  компоненттен басталған Drag & Drop сессиясы аяқталған кезде шақырылады. Мысалы, фигураны алаңға қойғанда.

OnMouseDown = Image1MouseDown –тышқанның  батырмасы компонентке апарып  басылса шақырылады, тордын бос  я бос емес екенінін анықтауға  және Drag & Drop сессиясын бастау үшін  қолданылады.

6 – компонент TShape

Brush.Style = bsClear

Pen.Color = clRed – басқаларда  сәйкесінше  «clBlue», «clLime».

Pen.Width = 2

7 – компонент TGroupBox

Caption = 'Ақ король' и ‘Қара король'  –Tlabel компоненттері үшін рамка бқызметін атқарады.

8 – компоненттер Tlabel –  суретте көрінбейді,корольдердің  позицияларын көрсету үшін керек  (шах немесе мат) .

Align = alClient

Alignment = taCenter

Font.Color = clWindowText

Font.Height = -19

Font.Name = 'Times New Roman'

Font.Style = [fsBold]

ParentFont = False

Layout = tlCenter

 

FormCreate өңдеушісі.

Суреттерді жүктеу үшін келесі алгоритм қолданылады. Алгоритм схемасы 6-суретте көрсетілген.

6-сурет. Суреттерді  жүктеудің алгоритімінің схемасы

Сурет 6-ң жалғасы

Процедура

Procedure TForm1.FormCreate(Sender: TObject);

Var

x, y: integer;

temp: boolean; // TabSet1Change(Sender, 0, Temp) үшін қолданылған уақытша айнымалы;

Begin

KletkaW := Tbitmap.Create;

KletkaB := Tbitmap.Create;

KletkaW.LoadFromFile('КлеткаБ.bmp');

KletkaB.LoadFromFile('КлеткаЧ.bmp');

For x := 0 To 1 Do

For y := 1 To 6 Do

Begin

Figura[x, y] := Tbitmap.create;

Figura[x, y].Transparent := true;

Figura[x, y].TransparentColor := clred;

If x = 0 Then

Figura[x, y].LoadFromFile(FiguraFileName[y] + 'Б.bmp') Else

Figura[x, y].LoadFromFile(FiguraFileName[y] + 'Ч.bmp');

End;

PechkaImage.Picture.LoadFromFile('ПешкаБ.bmp');

Pole := Tbitmap.Create;

Pole.Width := KletkaW.Width * 8 + 9;

Pole.Height := KletkaW.Height * 8 + 9;

Image1.Picture.Bitmap := Pole;

Image1.Width := Pole.Width;

Image1.Height := Pole.Height;

ClearPole; // аланды тазарту

TabSet1Change(Sender, 0, Temp);

End;

 

ClearPole аланды тазарту процедурасы:

Аланды тазарту және есептегіштегі қалып қойған финуралардың санын бастапқы мәнге келтіру үшін қолданылады. Тазартудың алгоритмі 7-суретте көрсетілген.

 

Сурет 7. Шахматтық алаңды тазарту процедурасы

 

Процедура

Procedure TForm1.ClearPole;

Var

x, y: byte;

Const

FiguraCount: Array[1..6] Of byte = (8, 2, 2, 2, 1, 1);

Begin

For x := 0 To 1 Do