MatCad бағдарламасымен жұмысы

1. Кұжаттармен жұмыс

Mathcad барлық есептеулерде жұмыс  облыстарында ұйымдасады, немесе "Парақтар" (worksheets ), формула және мәтiн толықсытуға  болатын бос беттерде. Бұл жерде бұдан әрi Mathcadтың құжатымен жұмыс орын парағы деп атаймыз . "Worksheet" ағылшын терминiнiң аудармасы «парақ» болғаны қател болсада, бiрақ Windowsтiң терминологиясына жақын және көзбен қарап оңай түсінуге болады. Әрбiр құжат есептеулердiң тәуелсiз математикалық топтамасы болады және жеке файлда сақталынады. Құжат бiр уақытта Mathcadтың жұмыс орыны мен бағдарламаның орындауын нәтижемен, және де есептеу нәтижесiнің аймағы болып табылады. Сонымен қатар принтерге шығаруга ыңғайлы «парақ» болып табылады.

 

Мысалы, егер Mathcad (Пуск батырмасы арқылы перденiң түкпiрiнде) Windowsтiң бас мәзiрiнен (MathSoft/Mathcad 11-шi Пуск/ Программы/приложения) Start /Programs /MathSoft Apps /Mathcad 11 iске қосылса, онда Mathcadтың терезесi ол ашық Untitled:1 шартты түрде аталатын жаңа бос атаусыз құжат ашылады

 

Mathcadқа  жаңа бос құжат, жұмыс iстейiп  қойылдар жасауға үшiн, үш баламалы әсерлерден бiр орындау керек:

 

• <Ctrl>+<N> перделерин бір уақытта басқан мезетте
• Аспаптар панельдень NEW(создать) батырмасын басуға
• Немесе File / New (Файл / Создать)

 

Mathcad 11де New батырмасы 2 бөліктен тұрады

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

NEW  батырмасы                                                         NEW  Диалог терезесі

 

Mathcad iстелген әрекеттерде кез-келгенi нәтижеде Untitled шартты атауымен бос  құжат көрiнiп қалады: Untitled 2, немесе Untitled: 3 тағыда солай сияқты, сәйкесінши жаңа құжат ашылады.

 

 

 

 

 

 

1.2. Үлгiнiң(Шаблон) негiзiмен құжаттар жасау.

 

Mathcad кеңінен қолдана бастаған  кездерде, сіздер жаңа есептеулерді  таза параққа емес бұрын орындалған  есептеулерді қолдані арқылы  жұмыс істейге тура келеді. Ол  үшiн екi жол ие болады:

 

• Бұрын жасалған құжатты ашып және онының басқа есiмiмен сақтау
• Үлгiлердi (Шаблон) пайдалану

 

Үлгі  (template) – бұл алдын ала  дайын жұмыс парақ, әдетте ішінде дайн формулулар, есептеулердiң режимдері, граффиктер, тестер мен арнайы есептеулер жүргізуге дайн параметрлері сақталған парақ немесе үлгі негізі болып табылады. Мысалға ВЕБ Web Page (Web-страница) түріне негізделген Үлгіде құжат ашуға болады. Бұл төмендегі суретте мысал болып көрсетілген. Web Page немесе Веб парақты интернеттiң желiсiндегi HTMLның қалыбындағы есептеулердiң ұсынысы үшiн қолдану керек.

 

Егерде сізде басқа Үлгі қажет  болған жағдайда(бұрын сіздің ДК ерекше форматта сақталған) диалог терезесінде New (Создать), пернесін шертіп; Browse (Обзор) шертіңіз.

Ашылған Browse (Обзор) терезесінде сізге қажетті MathCad үлгісін таңдап алыңыз. Бұл үлгілер сіздің ДК-де .met (Math Cad Template) деген үлкейтілімде сақталады, қажет файлды тапқан мезгілде Открыть (Open) меңзерір басыңыз.

 

 

 

 

 

 

 

 

Өздеріңізде ыңғайлы Үлгі дайиндау үшін келесі жолдарды орындауға болады

• Қажет формулалар еңгізіп, граффиктерді салып, құжатты редакциялаңыз; форматтап жін қажетті кұжат параметрлерін енгізіңіз.
• Келесі команданы орынлдаңыз File / Save As (Файл / Сохранить как).
• Дискіде \template папкасын табыңыз, әдетте бұл папка \Program Files \ Mathcad 11 \ template адресса болады. Осы папканы ашыңыз.
• Файл типін таңдаңыз (File type) элемент Mathcad Template (*.mct) (Шаблон Mathcad).
• Үлгінің атын енгізіңіз Мысалы, "userl"
• Сохранить (Save) батырмасын басыңыз

 

 

 

 

 

Ендеше File / New (Файл / Создать) командасын басқан мезгілде, сіздің үлгіні көруге және қолдануға болады

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.3. Құжаттарды сақтау

Mathcadтың жұмыс парақтарын  сақтау  үшiн, File / Save (Файл / Сохранить),  командасын  орындаңыз немесе бір мезетте  <Ctrl>+<S> командасын басыңыз және Mathcad стандартты панелиндегі (Save )  батырмасын басыңыз.  Егер жасалған құжат тұңғыш рет сақталынса, оның атын анықтауға талап ететiн (Save) сақтау диалогктiк терезе пердеде шығарылады.

 

File / Save As (Файл / Сохранить как) команда арқылы ашық құжат парақты басқаша атпен сақтауға болады

Жоғарыдағы кескінде MathCad-тың сақтауға мүмкін форматтары көрсетілген.

• Mathcad Template (*.mct) — Үлгілер(Шаблон) форматтары
• Rich Text Format (*.rtf) — құжатты тек қана текстік редакторларға арналып сақтау форматы, яғни отчет құрастыруға қажет жағдайларда колдануға ыңғайлы. Бұл форматты Word редактор арқылы немесе *.rtf форматты оқитын кез келген текстік редактор арқылы ашіға болады.
• Mathcad 6...20011 Worksheet (*.mcd) -- Mathcadтың бұрынғы болжамдарының қалыптары. Мысалы, егер сiз Mathcadтың бiрнеше болжамдарымен бiр уақытта жұмыс iстеңiз ортақ есептi басқа өңдеушiлермен өндесеңiз ) болса, онда өте ерте қалыптағы файлдары iстеуге дәл келетiн дайындаңыз. Дегенмен (кiрiстiрiлген мiндеттердi жиындар жеке алғанда) бұрынғы болжамдардың мүмкiндiгi Mathcadтың салыстырғанда кенжелеу болжамдарымен шектелгенiн еске сақтаңыз, сондықтан кейбiреулер болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.4. Бұрын сақталған  құжаттарды ашу.

Кез-келген бұрын сақталған құжаттарды ашып редакциялау үшін File / Open (Файл / Открыть) командасын орындаңыз немесе <Ctrl>+<O> пернесін басуға болады. Open-ның диалогктiк терезесiнде файлды таңдаңыз және OK-тың батырмасын басыңыз.

Жәнеде Windows, терезесінде .mcd. файлды екі  рет шерту арқылы ашуға болады.

МathCad тың Интернет желісінде орналасқан құжаттарды ашу үшін Ресурсов Mathcad деген  терезесі арқалы жүзеге асады.

• Мысалы, Mathcad Шапшаң шпаргалкалар ресурстардың бiрлерi шақырыңыз (Help / QuickSheets)
• Глобустың бейнесiмен батырмаға басыңыз және терезе Mathcad Resources пайда болған құрал-саймандар панелiндегi екi атқышы
• Введите URL-адрес страницы в сети Интернет, где находится документ Mathcad, например http://www.mathsoft.com — в поле для ввода адреса в окне.
• <Enter>. Пердесін басыңыз.

1.5. Құжаттарды жабу.

Ашылған құжатты жабудың мынандай амалдары бар;

• Терезенің оң жақ үстінгі болігіндегі «жабу» кнопкасын басу арқылы
• File / Close (Файл / Закрыть); Командасы арқылы
• <Ctrl>+<W>; перде командасы арқылы
• File / Exit (Файл / Выход) МathCad сеансты өшірі арқылы

Егер енгiзiлген өзгерiстер болған iс сақтаса, Mathcad бұл, тиiстi диалогктiк  терезе пердеге шығара жасауға ұсынады. Ередi немесе ақырғы түрде файлды сақтау, немесе редакциялауға, батырма басылып  қайтару, немесе өзгерiстерден бас  тарытсын

 

 

 

 

 

                               2.2. Формулаларды енгiзу және редакциялау

     Mathcad формула редакторы математикалық  өрнектердi жылдам және тиiмдi енгізуге және өзгертуге мүмкiндiк  бередi. Әйтсе де, оның кейбiр қолдану  тұрғылары интуициялық емес,  бұл формулалар бойынша есептеулер кезінде  қателерден құтылу үшін қажет. Сондықтан формула редакторының ерекшелiктерiмен танысуға уақыт аямаңыз, және де кейiннен сiз нақты жұмыс iстегенде анағұрлым көбiрек уақыт үнемдейсiз.

 

                                          

2.2.1          Интерфейстiң элементтерi

Mathcad редакторы  интерфейсiнiң   элементтерiн тағы бiр рет санап  шығамыз (бiз олардың көпшiлiктерiмен  1 тарау  "Mathcadпен танысуда" таныстық:

• тышқанның нұсқағышы (mouse pointer)  - Тышқанды жылжытқанда сонымен қатар қозғалып, Windowsтiң қосымшалары үшін  кәдiмгi рөл атқарады.
• меңзер -  мiндеттi түрде құжаттың iшiнде үш түрдiң бiрiнде болады:

        Енгiзу меңзері  (crosshair ) - мәтiн немесе формуланы  енгізуге болатын құжаттағы бос  орын белгiлейтiн қызыл түстi крест;

       Енгiзу сызықтары  (editing lines ) - мәтiн немесе формулада  белгiлi бөлiктi белгілейтін көк  түсті көлденең (underline ) және тiк  сызықтары (insertion line);

        Мәтiнді енгiзу  сызықығы (text insertion point ) - мәтiндiк облыстар  енгiзу үшiн арналған тiк сызық сызықтар аналогi.

• Орынынын толтырғыш (plЕнгiзу сызықтары
• Орынынын толтырғыш aceholders ) –таңба немесе  оператормен толтыруы керек орындарда аяқталмаған формулалар ішінде пайда болады
• Таңба орнын толықтырушы - қара тiк төртбұрыш;
• Оператордың орнын толықтырушы— қара тiк төртбұрышты шеңбер.

                                  2.9. Редакциялау интерфейсы

Формулаларды редакциялауға  жататын меңзер мен орынтолтырғыш  2.9-шы сурет көрсетілген.

 

                                                2.2.2. Формулаларды енгiзуi

Математикалық өрнектерді Mathcad құжатының  кез келген бос орынына енгiзуге болады. Ол үшiн енгiзу меңзерін құжаттың керектi орынына орналастырыңыз, оған тышқанмен басыңыз және жай ғана формуланы клавиатурадағы перненi баса отырып енгізіңіз. Құжатта сонымен бiрге Mathcad процессорымен түсiндiрушi, формулаларды сақтауға арналған математикалық облыс (math region ) пайда боладлы . Әсерлердiң (2.10-шi сурет) х5+х мысалындағы өрнектiң енгiзу тiзбегін көрсетемiз:

• Енгiзу орын белгiлеп тышқанды шертiңiз.

 

<х>  - перненi басыңыз  – енгiзу сызықтарымен ерекшеленген  бір ғана x таңбасынан тұратын   енгiзу меңзегiштің орынына орын  формуласы пайда болады.

 Дәрежеге  әсер етуші  операторды < А>   пернесін басу арқылы енгiзiңiз,  немесе аспаптар  панеліндегі Calculator таңдаідайсыз - енгiзудi сызық бұл местозаполнительлердi перненi, немесе батырманы басылып дың аспаптар жақтауында дәрежеге шығаруға таңдап - формулада дәреженiң мәнiн енгiзуi үшiн орынтолықтырушы пайда болады.

 

 Дәйекті  түрде қалған таңбаларды енгiзiңiз <5>, <+>, <х>.

 

 

                     2.10. Формуланы енгізу мысалы

 

                    2.11-шi сурет. Операторларды енгiзуi бастамасына мысал

         Сонымен,  формуланы құжатқа жай ғана  символ, сан немесе операторларды енгiзе отырып,  мысалы, + немесе /  арқылы орналастыруға болады. Бұл жағдайда енгiзу мңгзегiштiң орына математикалық облыс пайда болады. Егер қолданушы (2.11-шi сурет) оператордан формула енгiзе бастаса, оның түріне байланысты автоматты түрде орынтолықтырушы пайда болады және оның толтырылуынсыз формула Mathcadтың процессорымен қабылданбайды.

2.2.3. Формулалар ішiндегі енгiзу  сызықтарының орын ауыстыру

         Формуланы  өзгертiлу үшiн тышқанды шертiңiз,  және жөндегiңiз келетiн орынға  енгiзу сызықтарының облысын орналастырып қажетті орынға ауыстырыңыз. Енгiзудi сызығын екі әдiстің бiрiмен орын алмастырыңыз:

тышқанмен керек орында шерт;

 пернетақтадағы пернені - нұсқағыш, кемшiлiк және <Ins>:

 нұсқағыш пернесінің арнайы  мағынасы бар, сызықтарды  жоғары, төмен, солға немесе оңға ауыстырады;

<Ins>  пернесі көлденең енгiзу  сызығын, тiк енгізу сызығының  бір шетінен  қарама-қарсыға  ауыстырады;

пробел предназначен для выделения  различных частей формулы

 кемшiлiк формуланың әр түрлi бөлшектерін белгілеу үшiн арналған.

Егер формулад кемшілікті баса берссе, енгiзу (2.10-шi сурет қара) мысалда,  онда енгiзудi сызықтары  бұл 2.12-шi сурет  көрсетiлетiн өзгеріп тұрады. Егер жағдай, ахуалдарда, жоғарыдағы суретте  көрсетілгендей, <- нұсқағышты басса, онда енгiзудi сызықтар (2.13-шi сурет) солға жылжиды.

Формулалардың iшiндегі ауыстыру пробелін пайдалануға үйреніскеннен кейін, өзіңіздің Mathcadпен жұмыс істеуді  айтарлықтай жеңiлдете аласыз.

2.12. пробел көмегімен енгізу  сызығының орнының өзгеруі 

 

<- нұсқаушамен қозғалтқаннан кейін  пробел көмегімен енгізу сызығының орнының өзгеруі

 Сонымен,  нұсқаушы пернелермен  пробел формулалар iшiнде оңай  жылысуға мүмкiндiк береді. Сiз  тәжiрибе жинақтау арқылы  бұл  техниканы оңай меңгерiп аласыз. Кейде енгiзу сызығын қажетті  формуланың орынына тышқан нұсқағышы арқылы оңай емес. Сондықтан да  Mathcadда ол үшiн клавиатураны пайдалану жақсы болып табылады.

2.2.4. формуланы өзгеруі 

Редактируйте ы в Mathcadтағы  формуланы  өзіңіздің ішкі сезіміңізбен жұмыс  тәжірбиеңізге сүйене отырып өзгертіңіз. Формулаларды өзгерту көпшілік жағдайда қалыпты,  бірақта олардың кейбіреулері Mathcadтің ерекшелңктерңне байланысты өзгеше болады.  Формуланы өзгертудің кейбір түрлерін қарастырайық.

                           Операторды  орнату

Мысалы, операторлар унарнарлық  және бинарлық түрінде болуы мүмкін. Mathcad құжатына жаңа оператор орнату кезінде оған  қанша  операндтарқажет екенін анықтайды. Егер операторды  орнату кезінде бiр немесе екеуi де болмаса, Mathcad автоматы түрде  оператордың жанында бiр немесе екi орынтолықтырғышты орнатады.

Операторды орнату кезіндегі сызықтарымен ерекшеленген енгiзу формуласы оның бiрiншi операнд болып қалыптасады.

• Поместите линии ввода на часть формулы, которая должна стать первым операндом.
• Введите оператор, нажав кнопку на панели инструментов или сочетание клавиш.

Формулаға операторды орнатуы тiзбегі осындай:

Бiрiншi операнд болуы тиіс болған  формула бөлігінне енгiзу сызығын  орналастырыңыз. Операторды аспаптар жақтауындағы пернені немесе батырмасыi басылып енгiзiңiз.

Для того чтобы вставить оператор не после, а перед частью формулы, выделенной линиями ввода, нажмите  перед его вводом клавишу которая  передвинет вертикальную линию ввода  вперед. Это важно, в частности, для  вставки оператора отрицания.