Ақпараттық жүйелер

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министірлігі

С.Сейфуллин атындағы қазақ агро-техникалық университеті

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

СӨЖ

Тақырыбы:  Ақпараттық жүйелер

                                              

 

 

 

 

 

                                                                            Тексерген:    Мұсайф М.М

                                                                            Орындаған:  Баймаханов Д.Б

                                                                                                   АЖ-105 топ

 

                                               

 

                                                Астана  2013

Ақпараттық жүйені (АЖ) жабдықтаудың бағдарламалық құрылымы

АЖ-нің кәсіптік білім беруі бірнеше бір-бірімен байланысты бөліктен тұрады, жүйеде әрқайсысы белгілі қасиеттерді анықтайды. Бұл қасиеттердің сараптамасы келесі блоктарды қарастыруға мүмкіндік береді.

Басқарудың жабдықталуы

• Басқарушы блок.  Бұл элементтерден тұрады. Олар қосымша жұмыстардың жүйелік және технологиялық басқаруларын қаматамасыз етеді.  Қосымша басқарулар АЖ-нің әртүрлі параметрлерін өңдеу үшін берілген ақпараттарға бағытталады.  Бұдан басқа оларға шешімдер қабылдау үшін ұсынылатын қосымша не болмаса техникалық процестердің орындалуын реттілікпен басқару жатады.

Басқарушы блок бірнеше бөліктерден  тұрады:

• Әкімшілік бөлім –тұтынушы шегінде қабылданған шешімдердің  жүйені басқаруға бағытталған элементтерінен тұрады .

Мысалы, қосымшадағы ақпаратты  пайдалануға рұқсат алуды басқару.

• Басқарушы бөлім-пайдаланушының қатысуынсыз АЖ бойынша шешімдер қабылданатын, АЖ-нің технологиялық циклын автоматты басқаруға бағытталған элементтерден тұрады.

Бизнес-үрдіспен жабдықтау.

• Конвейерлік блок. Ақпараттық жүйенің шығарушы цикл жұмысын қамтамасыз ететін шешімдер тобынан құралған элементтерден тұрады.
• Ковейерлік қосымшалар берілген ережелерге сай және белгілі бір реттілікпен ақпаратты жинау мен өңдеуді атқарады.
• Есептік блок. Ол болып жатқан өзгерістердің  тіркелуімен жүйенің есептік функцияларын қамтамасыз ететін элементтерден тұрады. Есептік қосымшалар технологиялық айналымның (цикл) орындалуы үшін қажетті ақпараттарға енуіне, сақталуына және жеткізілуіне негізделеді. 

    

                  АЖ қосымшаларының құрылымы

Қолданбалы қосымшалар олардың  функционалдық сайманына немесе басқа топқа ғана емес, олардың  арасындағы байланыстың ұйымдық формасына классификацияланған болуы мүмкін.

Біртұтас жүйеде ұйымдық  формадағы  қолданбалы қосымшалардың  өзара әрекеттесулері  келесі түрлерден  тұрады:

• Технологиялық ұйым;
• Уақытша ұйым;
• Әкімшілік ұйым;

Жүйедегі технологиялық ұйымның қарым – қатынасы АЖ-нің басқарушы блогіна негізделген, сонымен қатар қосымша жұмыстарына негізделген.

Бұл форма солтүстік технологиялық клиенттерде кеңінен қолданыланылады. Ол қосымша жұмыстардағы қажетті «технологиялармен» қамтамасыз етіледі. Олардың орындалу реттілігі жүйенің әртүрлі бөліктерінің жұмыстарының механикалық бақылауларына негізделеді.

 Жүйедегі уақытша ұйымдардың қарым-қатынасы уақыт интервалындағы қатаң нақты берілген жұмыстардың элементтеріне негізделіп құрылады.

Жұмыс нақты берілген немесе тағайындалған уақытта белсенуі мүмкін. Орындалу реттілігі уақыт  интервалындағы тағайындалған жұмыстарға негізделеді.

Әкімшілік ұйым ақпараттық қарым-қатынасқа негізделеді, онда жұмыстың біреуі басқарушы болып табылады, ал қалғандары бағынышты болады. Мұндай құрылымда бағыныштының жұмысы басқарушыға байланысты. Орындалу реттілігі бағынушы мен басқарушы жұмыстарының үнемі тұрақты қарым-қатынастарына байланысты орындалып отырады.

 

 

АЖ-дағы ақпараттың сақталу құрылымы

Ақпараттың жобалық құрылымын сақтау тек талапты, ұсынылған бағдарламалық-аппараттық платформаларды ғана ескерумен шектелмейді, сонымен қатар деректер қорында сақталған ақпараттық  «өмірлік айналымды» ескру керек.

«Ақпараттың өмірлік циклы» мағлұматтар қорына енгізілген барлық мағлұматтар олардың қолдануының көзделген уақытша интервалынан тұратындығын көрсетеді. Мұндағы есепсіз жобалау деректер қорындағы оперативті элементінде артық ақпараттың сақталуына алып келеді. Бұл жүйенің ұсынысқа реакциясының уақытын ұзартуы және өндірістік деректер қорының жұмыстарының қызметтерін  күрделендіруі мүмкін.

«Ақпараттың өмірлік циклы» есебімен жобалау БД тұрақтылығын жоғарылатуға мүмкіндік  береді және  сақталған деректер көлемін шектеуге мүмкіндік береді. Әр түрлі ақпараттық жүйелердің сараптамасы деректер қорында кестелерді  бірнеше топтарға жіктеуге мүмкіндік береді:

• Технологиялық топ;
• Жабдықтауыш топ;
• Архивтік топ.

Технологиялық топқа «бизнес-процестің» толық орындалу циклын қамтамасыз ететін ақпарат сақталатын кестелер жатады. Олар процестің орындалу кезінде ғана белсенді болады. Мысалы, белгілі бір уақытша интервалда қолданылатын және қалыптасатын  деректер жиыны. Ережеге сай, ақпараттық жүйеде мұндай түрлер көлемді болып келеді. Оптимальды үлгіні сақтау үшін, берілген мәліметтерді құру үшін және нақтылы белгіленген уақыттағы жүйені қалыптандыру үшін қолданылған ақпараттарды «архивті топқа» немесе жинақталған мәліметтерді жойып отыру қажет.  БД-ның белсенді элементтерінде қолданылмайтын ақпараттың үлесі ұсынысқа жүйе реакциясының  уақытының өсуіне алып келеді және деректер қорының қызметі бойынша ұйымдасуды  қиындатады.  

Жабдықтауыш топқа ақпарат жеке бизнес-процеске жатпайтын кестелер жатады. Мысалы, әр түрлі анықтамалар, классификаторлар және т.б

Бұл ақпараттың «Өмірлік циклын»  шексіз деуге болады.

Архивтік топқа ақпараттың қолданылуы эпизодты мінез болатын кестелер жатады.  Мысалы, статистикалық мәлімет ретінде, немесе жүйенің оперативті жұмысында қатыспайтын көлемді ақпаратты сақтайтын орын ретінде.

 

                Программалық шешімдер жіктелуі

Бағдарламалық шешімдердің  жіктелуіндегі ақпаратты өндеу  автоматизациясын қарастырайық. Жіктелудің негізі болып бағдарламаға бағытталған  соңғы қызметтердің көлемі, және оларды біріктіру әдістері жатады. Үш топ үлгілері бар:

• Бір компоненттен тұратын және бір  функцияны бейнелейтін үлгі;
• Бір компоненттен тұратын және бірнеше функцияны бейнелейтін  үлгі;
• Біртұтас жүйеге біріктірілген бірнеше компоненттен тұратын  үлгі;

Ақпараттық үлгілер ұйымының келесі  түрлері бар:

• Бағдарламалық өнім;
• Интегирленген шешім;
• Ақпараттық  жүйе.

Бағдарламалық өнім – қойылған  тапсырманың шешімі  біртұтас  жалғыз функцияның орындалуына бағытталған компонент көлемінде ұйымдасқан үлгі. Бағдарламалық өнім жиынтығының қиын тапсырмаларды шешуіне қарамастан, ұйымдасуына байланысты механизмнің болмауы осындай ақпараттық үлгі қарапайым бағдарламалық шешімге алып келуге мүмкіндік береді.                                                                          

 

Интегирленген шешім – берілген тапсырманың шешімі бірнеше функцияның  орындалуына бағытталған бір компонент көлемінде ұйымдасқан үлгі. Берілген үлгідегі барлық біріктірілген қызметтер жалпы олардың жұмыстарын бақылап отыратын жерге  жиналады.  

Ұйым жұмысының қызметтік  механизмдерінің және олардың қарым  –қатынастарының болмауы, берілген ақпараттық үлгіні жүйеленген бағдарламалық шешімдерге жатқызуға мүмкіндік береді.

 

 

Ақпараттық жүйе – қойылған тапсырманың шешімі бірдей ақпараттық көзді қолданатын  және технологиялық бірнеше   компоненттен  ұйымдасқан  және технологиялық тізбекке біріктірілген үлгі.

Берілген мәліметтердің  жұмыс ережесі жекеленген жұмыстың логикасы ретінде, сондай – ақ олардың топтары ретінде айқындалуы мүмкін. АЖ көлемінде  әртүрлі бағдарламалық платформаға функционалданған және  узкоспециализированных  тапсырманың шешіміне  біріктірілген қосымшалар  қолданылуы мүмкін. Сонымен қатар егер олардың ақпараттық ресурстарына және функцияларына рұқсат болса, бағдарламалық өнім және интегирленген шешім қолданылуы мүмкін

Компоненттердің қарым –қатынасының ұйымының дағдыланған  механизмі орындалу үрдісінде, және олардың бір-біріне жұмыстарының ережесіне әсер етуі, мұндай үлгіні  күрделі жүйеге жатқызуға мүмкіндік береді.

 

 

 

Берілген жүйе  ұйым әдісінің ерекшелігін тапсырманың шешімін  табу жолдарын анықтайды және жүйелендіреді. Ол жобалау процесінің  ерекшелігіне  әсер  етпейді және шынайылық  жолдарын бағалайтын критерий бола алмайды. Бұл жүйе бағдарламалық қосымшаларды құрудың ұйымдастырылған әдісі  ретінде шешім қабылдауға мүмкіндік береді. Ол потенциалды түрде қарастырылып отырған шешімнің әкімшілік және өнімділігі  түрінде  беріледі.

 

 

 

 

Автоматтандырылған  ақпараттық жүйенің даму сатылары.

Автоматтандырылған ақпараттық жүйе дамуының негізгі сатылары келесі кестеде көрсетілген.

№	Атауы	Негізгі қасиеттері
1	Бизнес-үлгінің дамуы және анализі	Автоматтандырылған ақпараттық жүйенің негізгі тапсырмалары анықталады, үлгі бойынша декомпозиция өтіледі және осы тапсырманының нәтижесінде  шешілетін   функциялар анықталады. қызметтік өнімдік талаптың (заттық аймақта үрдістің бейнеленуі), функционалдық талаптың (құжаттардың өнделіп жатқан үлгісін бейнелеу) және техникалық талаптың (аппараттық, бағдарламалық, ААЖ-нің лингвистикалық жабдықтауы) әрқайсысы өз жобаларында жүзеге асады. Шешу жолдары: функционалдық  үлгілеу. Нәтиже: 1. ААЖ-нің . ААЖ-нің заттық аймақты, ресурстарды және берілген мәліметтерді бейнелеуден және ААЖ-нің шектелген техникалық реализациясы мен талаптық мәліметтерден тұратын концептуальді үлгісі.     2. ААЖ-нің аппараттық-техникалық құрамы
2	Бизнес –үлгінің формализациясы, бизнес –процестің логикалық үлгісін өңдеу.	Өңделген концептуальді  үлгі ААЖ-нің логикалық үлгісіне айналады. Шешу жолдары: "шынайы-байланыс" диаграммасының өңделуі(ER (Entity-Reationship) -  CASE- диаграммалар). Нәтиже: ААж-нің өңделген ақпараттық қамтамасыздандырылуы: ААЖ-ны үлгілеудің барлық дәрежесіне арналған сызбалары және құрылымы, ААЖ-нің логикалық құрылымындағы құжаттар, БД-дің обьектісін құрудағы дайындалған скриптер.
3	Лингвистикалық жабдықтауды таңдау, ААЖ-нің бағдарламалық өңделуі	Лингвистикалық жабдықтау  таңдалады (құралдарды өндеу ортасы), ақпараттық өндеу және әдістемелік жабдықтау жүргізіледі. Екінші сатыда өңделген логикалық сызба бағдарламалықобьект түрінде болады, сонымен қатар логикалық сызбалар деректер қорының объектісі түрінде болады, ал функционалдық сызбалар пайдаланушы формасында және қосымшалар түрінде болады. Шешу жолдары:  таңдалған  құралдың  көмегімен бағдарламалық  кодтың өңделуі. Нәтиже: Жұмысқа қабілетті ААЖ
4	ААЖ тестілеу және жирнақтау	Ақпараттық , аппараттық, бағдарламалық  жабдықтаудың  корректировкасы, әдістемелік жабдықтауды өндеу (өндеушінің және пайдаланушының құжаттары) және т.с.с.     Нәтиже: ААЖ нің оптимальды құрамы және тиімді қызметтері. Құжаттар жиыны: өндеушінің, әкімшіліктің, пайдаланушының.
5	Берілген мәліметтің эксплуатациясы және бақылануы	Солтүстік клиент архитектурасындағы құралған ААЖ нің ерекшелігі көп  сатылығы және көп үлгілісі саналады, сондықтан ААЖ нің эксплуатациясы мен  дамуында бірінші орынға берілген мәліметті бақылау  сұрақтары, яғни жаңа қосулар және ескі эксплуатациядағы шешімдерден түйіндеп бар үлгілерді дамыту.  Егер берілген мәліметтерге күнделікті бақылау жүргізілмесе, онда ААЖ  нің БД қорынан бір жылдық эксплуатацияда 20-30% тиімді қолданыстың ішінен 1000-нан аса кесте есептелінуі мүмкін. Нәтиже: ААЖ нің масштабтық жұмсақ иілгіш құрамының артықсыз және нақты өсіру.