Тікелей қатысу қағидасы

Қазіргі кезде білім мазмұны мен білім беру жүйесі оның нәтижесіне қарап бағаланатыны мәлім. Сондықтан білім беру жүйесінде ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыру, дамытуда оны кәсіби тұрғыдан шыңдауға басты назар аудару қажет.

Бүгінгі таңда қоғам алдында  Қазақстан  Республикасы «Білім туралы»  заңы,  «Қазақстан 2030» бағдарламасындағы: «Барлық  Қазақстандардың өсіп өркендеу қауіпсіздігі мен әл - әуқатының  артуы» деген ұзақ мерзімдік  міндетті  үшінші мыңжылдықта  іске асыру  жауапкершілігі тұр. 

Бұл талаптар оқыту үрдісінде  оқыту технологияларын жетілдіру, инновациялық бағыты білім, біліктілік, және дағды жиынтығын меңгеру  үрдісі ретінде мамандық ауқымында, пәндік сипат алып отыр.

Оқу бағдарламаларының мазмұны  білім беру мақсаты мен міндеттеріне жауап бере алатын білім-біліктілік-дағды  жүйесімен құрылып, арнайы ептілікке  ұласады десек, арнайы білім мен  біліктілік кәсіпке даярлау барысында  жүзеге асады деуге болады .

Оқыту мен оқу әрекетінің бір - бірімен тығыз байланыста болып, баланың ақыл-ойының дамуында зор  рөл атқаратындығы белгілі. Ал оқыту барысында ақыл - ойдың интеллектінің дамуы, «оқи алуға үйрену» бүгінгі күннің басты талабы. Оқушылардың оқу әрекеті – ол орындайтын әрекеттердің жетекшісі, негізгісі. Оқу әрекеті арқылы осы кезеңге тән психологиялық жаңа құрылымдар теориялық сана және ойлау қалыптасады.

Осылайша оқу әрекетінің мазмұны болып табылатын теориялық  ілім, оқушының қажеттілігіне айналады. Ал қажеттіліктерді өтеу мотивтермен байланысты. Тапсырманы табысты орындап шығуға басшылық ететін ынта-ықылас, ішкі түрткілер пайда болады. Әлеуметтік тұрғыда адамның белсенділігі мен дербестігі оның еңбегінің жемістілігін айқындайды және тапқырлығының мәнін құрайды. Ендеше оқушыларда осы қасиеттің пайда болуын тудыру әрбір ұстаздың негізгі міндеттерінің бірі болып саналады.

Жеке тұлғаның белсенділігін  және өзіндік дамуын  оятуға бағытталған  жүйе бұл белсенді оқыту әдістері. Бұл өзіне жартылай - зерттеу әдісін, проблемалық түсіндіру, зерттеу әдістерін кіріктіруге ұмтылдырады, оқушылардың белсенділігін арттыру негізін негізге алады. Қазіргі педагогика ғылымы, барлық педагогикалық тұжырымдамаларының құндылығы оқыту үрдісі мен тәрбиелеу барысында оқушылардың белсенділігін арттыру мәселелерін қарастыруға байланысты  болуда.Оқу үрдісінде  оқушылардың белсенділігін арттырудың  жолдары  мен тәсілдерін, танымдық ізденімпаздық, танымдық белсенділігін қалыптастыру мәселелері туралы жазылған еңбектерді атап өтсек, олар  Ы.Алтынсарин, О.А. Абдуллина, Ю.К Бабанский, В.А Сластенин., А.Е. Щуркова. Бүгінгі таңда белсенділік оқыту әдісінің  идеясы мен ғылыми тұжырымдамасы арнайы түсіндіруді қажет ететін бірқатар ұғымдарды қарастыруды қамтиды.

Белсенді оқыту  тұжырымдамалары  анықталған қағидаларға жүгінеді:

1. Проблемалық қағидасы. 

2. Контексті оқыту қағидасы. 

3. Іс - әрекеттің оқу - танымдық  мотивация қағидасы

 

4. Тікелей қатысу қағидасы

Оқыту барысында жеке тұлғаны  белсенділігін арттырудың  басты  құралы  белсенді оқыту әдістері болып саналады. Әдебиеттерде бұл  терминдер «Белсенді оқыту әдісі» болып кездеседі. Осы жөнінде толық жіктелу  мәліметті М.Новик жасады. Ол  белсенділікті имитациялық және  имитациялық емес топтар арқылы бөліп қарастырады.  Соған  байланысты сабақтың формасын  да имитациялық және  имитациялық емес деп анықтайды. Имитациялық емес сабақтарының сипаты  оқытылатын үрдіс немесе іс-әрекеттердің моделдерінің болмауында. Оқыту белсенділігі оқытумен мен  оқушының арасындағы  тіке  және кері байланыстары арқылы жүзеге асады. Имитациялық  сабақтардың айқын ерекшелігі  оқытылатын үрдіс (жеке дара немесе ұжымдық кәсіптік іс-әрекеттер имитациялары) моделінің болуында. Сонымен  қатар олардың ойындық және  ойындық емес болып бөлінуінде. Оқушылардың анықталған бір рөлдерде  ойнауы негізінде жүзеге асатын әдіс ойындық деп аталады.

Іскерлік ойындардың конструкциялық үрдісі 4 кезеңнен тұрады:

І - кезең. Ойынның мақсатын анықтау.

ІІ- кезең. Мазмұнын  анықтау. Мұғалімнің, сынып жетекшісінің,   қызметінің құрылымы  бойынша типтік ситуацияларды таңдау.

ІІІ- кезең. Ойынның  жүзеге асуын дайындау. Ойын құжаттары: ойынның жаңа ережелері, ойыншылардың міндеттері, персонаж кіріспесі, екі рөлді ойнаушылар, мінез – құлықтарының қарама-қайшылығы, марапаттау  нәтижелерінің визуальдық  ұсыныстары;

ІV-кезең. Ойынның құрылымдық-функционалдық бағдарламасын құру: мақсаты, міндеті, ойынның өтілу барысы,  ұйымдастыру құрылымы мен бірізділігі, ойынға қатысатындар саны мен олардың қызметтері, сұрақтар мен тапсырмалар, стимул жүйесі.

Іскерлік  ойынды өткізу әдісі 4 кезеңнен  тұрады:

1. Алдын ала дайындық  – ұйымдастырушылық, мини топтарға  бөлу, арбитражды құру, көкейкестілікпен  қорытындылау.

2. Дайындық -  мини топтардың  өзіндік жұмыстары, нұсқаулары, рөлдерді  бөлу, қосымша ақпараттар,  мәлімет  кестесін толтыру, жазбаша жауаптарды  бағалау.

3. Ойындық – тапсырмаларды мини топтар имитациялайды. Басқа топтағылар толықтырады,  аз уақыт арасында импровизацияларды ендіру. Арбитраждар барлық жұмыстарды қадағалайды, толықтырады, алдын ала дайындалған 3 деңгейде  бағалайды.

4. Шешімдерге талдау жасау. Қорытындылау. Ойынның өтуі, тыңдаушылардың белсенділік танытуы, қателіктерге назар аудару,  дұрыс шешімдер, жарыс қорытындылары.

 Іскерлік ойындар- әр түрлі ситуациялардың шешімін топ бойынша немесе ЭЕМ- де берілген тапсырмалар шешу  барысында қолайлы келеді.

 Топтағы пікірталас - өзге оқыту түрлерімен комбинациясы аралас қолданылатын жалпыға таныс әдіс.

Рөлдік ойын: рөлдік ойын қайғылы оқиға немесе «қулық»  қатысушылардың берілген рөлдерінің шындыққа ұқсатуы мен шын мәнісіндегідей  әрекет ету мүмкіндігін береді. Рөлдік ойын - ол дағдыға, жеке тәжірибеге де топтағы  нақты жағдайға байланысты дамуға рұқсат беретін салыстырмалы «ашық» техника. «Рөлдік ойын» сөз тіркесі  «драма», немесе «жағдайды ойнау» сияқты түсініктер мен алмастыруға болады.

   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер

 

1.«Қазақстан Республикасында  білім беруді  дамытудың 2005 - 2010 жылдарға арналған  Мемлекеттік  бағдарламасы» Егеменді Қазақстан.2004. - 3б.

2.Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан - 2030 стратегиясында барлық қазақстандық-тардың  өсіп өркендеуі, қауіпсіздігі  және әл-ауқатының артуы»  -  атты жолдауы. - Алматы: ЮРИСТ, 2001. - 104 б.

  3. Бұзаубақова К.Ж. Жаңа педагогикалық технология. Оқу құралы. А: Жазушы. 2004. - 208 б.

4.  Алтынсарин И. //Соч.: В 3 т. - Алма-Ата: Наука, 1975. - Т.1 - 359 с.

5. Абдуллина  О.А. Общепедагогическая  подготовка учителя в системе  высшего педагогического образования.  Учебное пособие. - М.: Просвещение, 1984. -  208 с.

  6. Арстанов М.Ж., Пидкасистый П.И., Хайдаров Ж.С. Проблемно-модельное обучение: вопросы теории и технологии. - Алматы, 1980г

  7.Активные методы обучения: рекомендации по разработке и применению: учеб.-метод. пособие / Е. В. Зарукина, Н. А. Логинова, М. М. Новик. СПб.: СПбГИЭУ, 2010. – 59 с.